Somos innumerables para aprender no proceso socio-político que require o cambio. Por tanto, necesitamos observatorios renovados e outras perspectivas. En definitiva, o futuro non está escrito, estamos a escribir coas apostas de hoxe. Neste sentido tomo a lección do procés catalán, unha lección de reflexión que o proceso catalán xera no de aquí. Ante o espello o de alí espiunos, á vista do que temos, á necesidade de repensar algúns dos nosos relatos… Se algunha vez imos camiñar con garantías o proceso motor cara á república vasca.

Vimos á sociedade civil e política no mesmo xugo, as rúas, as institucións e as urnas nunha dirección compartida, os antisistemas apoiando ás institucións, incluída a policía local. O Concello e o Parlamento da man… Plans de continxencia a elixir, intelixencia colectiva… Levando á práctica a teoría da política, alí, a pesar das dificultades.

O catalán dános motivos para repensar o ámbito e o modelo da política, si é que deixamos os nosos labirintos e inventámolo nunha dirección clara e ampla para a república vasca, máis aló das grandes palabras. Din que é o procés, porque cando os cambios son profundos, é o que requiren, un proceso longo, circular, flutuante, retrospectivo e complexo. Levamos anos representando a independencia dunha maneira sinxela, coma se fóra na nosa man. Pero non, Cataluña por exemplo, e estamos onde somos, no porto. Por suposto, si non facemos o que está nas nosas mans, acabouse! Por tanto, un dos obxectivos debe ser o bilateral, para que o futuro Estado sexa recoñecido. Pero para iso hai que facer crible o camiño na sociedade.

En Cataluña están na autocrítica, porque están no camiño do ensino. Un deles deume unha luz moi especial, é dicir, que se debateu moito sobre o proceso, pero nada sobre o socio-economía do novo Estado. En Euskal Herria tamén o botamos de menos, o que un Estado Vasco ofrecería hoxe en día sen que o ofrecese a autonomía. Á fin e ao cabo, si a maioría aposta pola soberanía social é porque o ve no camiño do benestar, ou non é unha aposta. E niso aínda non o inventamos.

Fago miñas as palabras crave que o presidente saínte de Cataluña pronunciou ao principio da súa marcha para entender o reto do proceso: Paciencia, Perseveranza e Perspectiva. O tres, e desde unha forte flexibilidade, o pragmatismo transformador, que non ten nada que ver co pragmatismo limitador que domina actualmente. Pero para iso necesitamos novos actores, que non sexan suficientes; e niso, de novo, Cataluña como referente.