O sociólogo e economista Jean-Louis Rocca (1957) é profesor na facultade Sciences Po (ciencias políticas) de París, impartido durante sete anos na Universidade Tsinghua de Beijing e ten escritos sobre a sociedade e a política chinesas. Nestes momentos, as súas investigacións céntranse en “As clases medias de China: a narración social e o debate sobre a democratización”.

Rocca, que tamén domina o chinés, publicou este ano dous artigos zumentos en Le Monde Diplomatique, o último en vésperas da asemblea do Partido Comunista Chinés: “Pero que quere Xi Jinping?”. Nel proponnos aparcar os clichés que se abriron sobre China e analizar o que alí sucede desde o punto de vista das xeracións, é dicir, das características da xeración que hoxe ten nas súas mans o poder económico e político. As seguintes liñas pretenden resumir a de Rocca.

Por que a análise das xeracións? “Do mesmo xeito que socializar nunha clase social moldea a unha persoa –como na marcha a pé no comportamento político–, o feito de pertencer a unha xeración que tivo as mesmas experiencias axuda a ser unha persoa dun modo. Neste caso é exemplar o caso da elite chinesa. En todos os ámbitos, na economía, na arte, na academia e, por suposto, na política, unha xeración moi especial ten hoxe nas súas mans os dirixentes do poder, como demostra a traxectoria do lehendakari Xi Jinping”.

O neno privilexiado, nacido en 1953 nunha familia de altos cadros do Partido Comunista, foi severamente castigado xunto á súa familia na Revolución Cultural dos anos 1966-1971. Desde o ceo até o inferno, dun momento a outro, son moitos os traumas da infancia de Xi Jinping. Con todo, axiña que como a tormenta se acougou, puido ir á universidade, para despois comezar a facer carreira política no Partido... até a cima.

A maioría das persoas de elite que hoxe viaxan en China ao redor dos 60-70 anos, levan no seu corpo e a súa alma as cicatrices deixadas por aqueles tempos convulsos, sobre todo os fillos da primeira xeración de revolucionarios, crendo que o dereito a ser dirixentes de China correspóndelles desde o berce porque naceron vermellos.

O valor máis apreciado por esta xeración é a estabilidade. Por estudar en educación, pero sobre todo por habelos tido na súa pel na Revolución Cultural, non hai nada que lles preocupe máis que os enfrontamentos políticos. Por iso, a modernización de China necesita unha elite moderna, racional e... autoritaria.

A segunda característica é que se necesita a modernización para recuperar a súa gloria a China. Modernización cun obxectivo nacionalista. Neste caso, como na obsesión da orde, esta elite dá continuidade ao camiño marcado polas principais autoridades chinesas durante todo o século XX. Queren volver situar a China no centro do mundo. Aínda que este etnocentrismo leva un grave problema actual de China: o gran descoñecemento do que ocorre no estranxeiro.

Outro valor central: as redes de amigos, os grupos, para sobrevivir nun mundo inestable e perigoso. No caso de Xi Jinping, chegou a Lehendakaritza cunha rede de amigos e colaboradores organizada ao comezo da súa carreira nas provincias de Fujian e Zhejiang.

Un poderoso mando necesita rostro

Desde os anos 90, as elites hanse internacionalizado cada vez máis: os seus valores son cada vez máis os das elites internacionais, teñen diñeiro e bens no estranxeiro, envían aos nenos a Estados Unidos ou Europa a estudar e a vivir. De momento, isto non entrou en contradición co modelo tecnócrata do Partido Comunista, pero, até cando van ser un xugo para as elites seguir a axenda do capital internacional e a lealdade a China?

A loita contra a corrupción converteuse nunha arma esencial para reivindicar a raíz nacional no medio destas contradicións, para manter ás elites dentro da barreira. Nun esquema no que non se distingue ser representante do partido, alto funcionario do Estado e home de negocios, imponse a todos a lealdade ao pobo e ao partido. A loita contra a corrupción é, sen dúbida, unha boa ferramenta para destruír ao adversario político. Pero tamén hai unha ferramenta de control para, por encima de todo, pór lealdade ao equipo.

A elite chinesa acepta as protestas dos grupos e persoas afectadas pola modernización, sempre que as queixas se limiten a problemas concretos dentro da casa, sen cuestionar o réxime. En moitos recunchos de China, como os arredores dos pobos e fábricas que sofren a contaminación, as protestas convertéronse en habituais, para que se pechen estes cheiros, para esixir subidas de soldo... para defender intereses. As autoridades teñen formas de negociar con elas. Con todo, si quérense organizar sindicatos ou asociacións ao redor deses intereses, a represión non ten piedade. Si falamos dunha disidencia diferente, dunha disidencia política que quere pór en cuestión a elite chinesa e todo o sistema: isto significa ser expulsado do corpo social.

Neste cadro xeral, o papel de Xi Jinping vese moi lonxe da imaxe que a prensa occidental ha feito del. O fortalecemento do poder central e o control ideolóxico, a énfase no liderado que lle corresponde ao secretario xeral do partido, a opresión máis dura dos disidentes, todo o cal non confirma a existencia dun poder persoal e viceversa, pon de manifesto o consenso entre as elites. No fondo, a estabilidade social e política necesita fortalecer a lealdade ao partido e hai que pór un rostro ao mesmo. Hoxe en día ese rostro é Xi Jinping, pero poida que haxa outro, sempre que sexa do mesmo estilo e características. Por que unha cara e non un colectivo? Sen dúbida porque cren que a época ten a súa angustia e porque os nenos dos revolucionarios chegaron á idade de tomar o poder, é fundamental recuperar as virtudes do espírito da revolución. Ante a idea de que o anterior secretario xeral, Hu Jintao, mostrouse demasiado brando durante o seu mandato, quixeron insistir no poderoso mando que necesita Chinesa.

“Para ser dono e señor, di Rocca, Xi Jinping debería ter unha liña de proxecto ou pensamento á altura dos que tiñan Mao Zedong ou Deng Xiaoping.Non ten. As súas políticas non rompen coas do pasado, nin na loita contra a corrupción, nin no intento de fortalecer a forza de China, nin na loita contra a pobreza e as desigualdades”. Na reunión do Partido Comunista de 2022 verase si a terceira xeración colleu forza até entón.