O tomate, ao parecer, naceu en Sudamérica, pero dise que foi obra dos mesoamericanos a súa auténtica domesticación e as súas múltiples variantes. Os tomates grandes e pequenos, os amarelos, os negros e os vermellos, os grans illados e os de mulca, tiñan moitas variacións ao longo de moitos anos. A actual capital de México, Tenochtítlán, foi conquistada e conquistada en 1521 por Hernán Cortés. O tomate era un elemento esencial na cultura da zona. Pronto lle levaron a Europa, supostamente polo porto de Sevilla. No “Imperio” dos españois estendeuse a toda velocidade: Europa, Caribe, Filipinas... As primeiras mencións escritas do noso continente son italianas (Pietro Andrea Mattioli, 1544). En Europa era máis coñecido como planta ornamental que como alimento. Non se parecía a ningún froito que comesen de antemán: era amargo nos verdes e desvanecíase na madurez, suave e sucia.

Ao parecer, o tomate pronto foi unido á berenjena (a de Solanum melonge), pero a pataca (Solanum tuberosum) recentemente chegada e, sobre todo, á belaiki ou belladona (Atropa belladonna), que se parecía ao veleno, custoulle expandir a cociña. O que os españois degustaron e aprenderon en América fíxose aos poucos popular en Europa a través da elaboración dunha “salsa de tomate á española”. Como se facía en salsa, o aspecto do tomate gran non era importante e facíase no bordo do campo de fabas de millo, sen remover, como agora as cabazas (Cucurbita pepo). E durante séculos non se comeu cru, probablemente a mellor maneira de degustar o tomate.

Durante séculos coñecín a persoas que non comeron cru o tomate. De neno, na nosa casa, no canto de aceite de sal para facer comer cru o seu tomate, se endulzaba con azucre. Aínda que todos os irmáns pasaron aos aceites de sal, durante un tempo un dos nosos irmáns seguiu comendo con azucre. E o noso avó Benito degustou o tomate cru por primeira vez aos 80 anos. Na nosa cultura o tomate cru ha feito o camiño, pero fíxoo: nos últimos anos é a raíña das nosas hortas.