En contra da opinión da IARC, varias axencias europeas, entre elas a EFSA, que vela pola seguridade alimentaria, declararon que non hai razón para que o glifosato, o herbicida máis vendida do mundo, sexa prexudicial. Con todo, nos últimos meses acusouse á propia EFSA e a BÓTAA, encargada da seguridade das sustancias químicas en Europa, de non ter en conta diversos estudos á hora de realizar a súa resolución.

Monsanto sabíao desde facía tempo

O último episodio destas denuncias produciuse o pasado 4 de outubro. Aquel día, varias persoas, todas elas afectadas por un cancro, que abriron unha causa contra Monsanto en Estados Unidos, visitaron Bruxelas, cos seus avogados, para pedir ás autoridades europeas que teñan en conta a evidencia recentemente difundida sobre o risco do glifosato.

Un tribunal estadounidense ha ordenado a desclasificación de numerosos documentos internos da multinacional, a raíz do proceso contra Monsanto, ao que se denominaron papeis de Monsanto. Neles evidénciase que a empresa coñecía desde facía tempo a toxicidade dun dos seus principais produtos. Como resultado dun estudo solicitado pola compañía en 1999, o toxicólogo James Parry advertiu a Monsanto de que o glifosato ten a capacidade de provocar mutacións nas células, e que habería que estudar o impacto que a súa formulación comercial, que vende a empresa baixo a marca Roundup, pode ter.

A investigación de Parry nunca foi publicada e as súas recomendacións non foron tidas en conta. Pero a transnacional sabía que o glifosato podía ser perigoso, como demostra un documento que se atopa entre os papeis de Monsanto. Donna Farmer, unha toxióloga da compañía, escribiu en 2002: “Non podemos dicir que o Roundup non provoque cancro. Non fixemos un estudo do seu carcinogenicidad”.

Cuestionando a fama dos científicos

Monsanto cubriu silenciosamente os resultados das súas investigacións, pero causou un gran balbordo cando o IARC anunciou en 2015 que o glifosato é probablemente un axente de cancro nos seres humanos. Segundo varios responsables da axencia, a resolución sobre o glifosato abriu a porta a unha agresión que nunca se viu na súa contra.

En abril de 2016, un artigo publicado pola axencia Reuters cuestionou os criterios que utiliza o IARC para clasificar as sustancias canceríxenas e criticou especialmente a inclusión do glifosato nesta lista.

O contido do artigo tivo unha gran difusión nos medios de comunicación de todo o mundo. Non tardou en saberse –pero non tanto divulgalo- que a súa autora, Kate Kelland, baseouse no material elixido e doado por Monsanto. Doutra banda, Kelland é o asesor de pago de Bob Tarone Monsanto, presentado como “científico independente”. Segundo explicou Carey Gilliam, ex xornalista de Reuters, Kelland colaborou na creación do Science Media Centre co obxectivo de pór en contacto a científicos e xornalistas como Tarone e Kelland, e obtén gran parte do seu financiamento de compañías agroquímicas, incluíndo Monsanto. Unha visita rápida á hemeroteca é suficiente para darse conta de que Kelland asinou numerosos artigos en Reuters, criticando duramente o que a IARC decidiu sobre o glifosato.

"Junk science"

O artigo de Reuters non é máis que un exemplo único dunha gran campaña, segundo un traballo de investigación publicado en Le Monde polos xornalistas Stéphane Horel e Stéphane Foucart. En primeiro lugar, Monsanto asegurou que a decisión da IARC foi consecuencia da mala ciencia. En concreto, utilizaron o termo inglés junk science.

A consideración das investigacións contrarias aos seus intereses como malas ciencias é o primeiro paso que se observa no manual de grandes compañías, unha táctica que permitiu á industria do tabaco, durante décadas, ocultar ou, polo menos, xerar dúbidas sobre a relación entre os produtos que vende e o cancro, e que foi un método utilizado sistematicamente desde entón. Monsanto é un dos exemplos máis claros.

Mentres a multinacional de Missouri difundía esta mensaxe nos medios de comunicación, os seus avogados enviaron cartas aos científicos sobre o glifosato para a IARC solicitando o envío dos seus documentos. Os estadounidenses, ademais, foron conducidos aos tribunais. Ao mesmo tempo, lobbies de sementes e pesticidas remitiron as súas queixas aos organismos que financian a organización por decisión da IARC.

Un pequeno exército difunde a verdade de Monsanto

Os propios executivos de Monsanto explicaron que teñen unha liña de traballo chamada Let nothing go, que consiste basicamente en responder a todas e cada unha das críticas que recibe a compañía. Monsanto, a través doutras empresas, contrata a persoas aparentemente alleas á industria para defender os seus produtos e actividades en medios de comunicación e redes sociais e atacar aos seus opoñentes.

Non están sós neste traballo. Detrás dunha sopa de siglas atópanse numerosos grupos que defenden os intereses da industria de pesticidas, sementes e sintéticos químicos, que critican constantemente os achados da IARC e doutras organizacións coas que colabora, cuestionando os resultados das súas investigacións.

A independencia da EFSA, en dúbida

Entre os papeis de Monsanto atópanse algunhas mensaxes que mostran estreitos vínculos entre a compañía e a Axencia de Medio Ambiente dos Estados Unidos (EPA). Os avogados dos opositores a Monsanto que o pasado 4 de outubro trasladáronse a Bruxelas suxeriron que podería ocorrer o mesmo en Europa. Aínda que neste momento non hai probas concretas, un artigo publicado en setembro por The Guardian mostraba que algunhas pasaxes do informe da EFSA que dá por seguro o glifosato son, literalmente, idénticos aos escritos por Monsanto.

Polo demais, a independencia da EFSA púxose en dúbida en máis dunha ocasión. A organización non gobernamental CEO, que observa a actividade de Lobby, publicou en xuño un informe no que se sinala que preto da metade dos científicos que traballan para a EFSA teñen algunha relación coa industria alimentaria.