Sempre tiveches vocación para o escenario?

Desde pequeno fun moi amante da música. Cada verán xuntabamos a todas as curmás e preparabamos un espectáculo con música, danza, teatro, anuncios… moi ben preparado e con presentadores. Eu tocaba a guitarra e cantaba.

Para entón xa estaba a estudar música?

Con 12 anos empecei a tocar a guitarra e a cantar e con 16 ou 17 a compor os meus primeiros traballos. Os pais levaron ao seu irmán maior ao conservatorio a estudar música e abandonárono. A miña irmá fixo o mesmo e cando me chegou a quenda a min non o tentaron. Empecei a autodidacta e creamos un grupo de amigos para cantar as nosas cancións favoritas.

Como xurdiu Demode Quartet?

Empecei hai dez anos con este que é o meu proxecto máis persoal, xunto a Patxi Barco. Cando buscaba xente, tiña claro que quería cantantes extraordinarios e euskaldunes. Comezamos o grupo con Mikel Espinal, Mikel de la Fuente e Iker Huitzi. Criamos que dentro dun ano estariamos a dar concertos, pero non foi así: pasou un ano e medio ata que as voces empezaron a empastar e outro ano máis preparando o espectáculo. En 2010 estreamos o espectáculo Demode Quartet e gravamos un disco co mesmo nome. En 2013 entrou David Rosco por Mikel Espinal e EPA! Fixemos un disco onde explicabamos como, na nosa opinión, os estilos musicais de todo o mundo teñen a súa orixe na música vasca. Agora Todos os Musicais temos case un espectáculo. No teatro Gayarre estreamos en febreiro a versión en castelán e en maio a versión en eúscaro no Teatro Principal de Donostia. Aquí en Pamplona, en Baluarte, celebraremos a primeira sesión en eúscaro o 1 de decembro, con motivo do Día do Eúscaro, organizado polo Concello.

Dúas versións por que?

No espectáculo anterior todas as cancións eran en eúscaro e os sketches nun ou outro idioma. Agora todo é en eúscaro ou en castelán, e as cancións tamén. Eliximos e traducido máis dunha vintena de cancións dos musicais máis famosos do mundo, coa axuda de Aiora Zulaika Pirritx. Metémonos/Metémosnos nunha boa salsa! O reto é facer grandes musicais con catro persoas. Para conseguilo utilizamos proxeccións, disfraces, e todo o que poidamos. É moi divertido. Miserables, O Rei León, Cats, Jesús Christ Superstar, O mago de Oze, Cabaret… cancións dos musicais por primeira vez en eúscaro, polo menos profesionalmente.

Que tedes agora entre mans?

Estamos a gravar os dous discos deste espectáculo e agora estámolos editando para presentalos na Feira de Durango. Ademais, en outubro EPA! E practicamente todos os musicais farémolos en Ezkaroze, Orkoien, Lodosa e Mutiloa, entre outros, e en novembro ímonos á Fábrica de Arte Cubana, A Habana, cos nosos dous primeiros espectáculos. É unha opción moi bonita. Non é nada fácil entrar. Hai un nivel moi alto e, aínda que xa era famoso, desde que a esposa de Obama foi visitalo a nivel mundial foi coñecida por máis xente. Hai tres ou catro escenarios e converteuse nun referente para moitos artistas latinoamericanos. É un lugar moi bonito. Até agora movémonos/movémosnos en Euskal Herria, en Madrid, nA Rioxa… pero será a primeira vez que saímos fóra do Estado.

E como Joli?

Tras un novo espectáculo e cos discos en marcha, quero retomar o meu proxecto persoal. Quero crear novas composicións e recuperei algunha para crear un espectáculo en solitario en 2018.

De que queres cantar?

Non se que pasará. Eu mesmo estou a cambiar e nestes dez anos que non creei novas composicións vivín moitas experiencias. Seguramente falarei de cambios, de sentimentos, de emocións… E seguramente algúns destes novos traballos terán unha visión irónica e divertida que conseguín nos últimos anos.

Que tal che arranxaches ante as cámaras?

Participei en dúas películas no cine: O cazador de dragones e Sabin. Eran papeis moi pequenos. Fixen algúns traballos en televisión, os máis importantes nas series Goazen e Goenkale, e sentinme moi a gusto. Gocei moito máis coas series, porque os papeis foron máis longos.

Tamén te presentaches ao programa de televisión Operación Triunfo.

Si, á segunda edición. Vin a primeira edición e envexábanme as escolas de canto. Eu quería estar nunha desas academias cos mellores profesores de interpretación, baile e voz. Tamén quería demostrar que era cantante. Cheguei á última fase. Pareceume moi duro como nos trataban como un produto para televisión e deixeino. Un responsable do programa díxome que o tren só pasa unha vez na vida, pero eu vino claramente. É posible que este tren se pase unha vez, pero hai máis trens para chegar ao mesmo lugar, para ter éxito. Poida que o camiño sexa máis longo e duro, pero vostede controlarao e non os demais. Ademais, que é o éxito? Para min o éxito é poder vivir facendo o que che gusta. Pero agora parece que, grazas a eses programas, triunfar é aparecer na televisión. Non quero dicir que a televisión non axude a ser coñecida e a abrir as portas, pero hai risco de converterse nun produto, porque non necesita un artista. Moitas veces pregúntanme si arrepentinme da decisión que tomei, e dígolles que non, sobre todo porque non tiña moi claro o que quería facer como cantante nese momento, e sería moi fácil converterme nun produto. Ou.T. son moitos os membros que llo pasaron moi mal despois dese programa. Fai falta anos para conseguir o recoñecemento da xente, non é cuestión de aparecer nun programa de televisión e acabouse. Non é tan superficial e fácil.

Difunden a imaxe falsa dos artistas?

A televisión sempre busca un produto e a miúdo é moito máis importante que a vida persoal, a traxectoria ou a formación profesional. Non necesitan un artista, nin alguén con personalidade, que faga as súas versións ou composicións, que poña a súa alma. Pídenlles que teñan voz de Cristo, que poidan cantar en diferentes estilos, que poidan bailar… aínda que non sexan o seu estilo. Hoxe en día óuvense voces de Cristo, pero é tan importante ter alma, dar algo ás cancións, como cantar ben. Desgraciadamente, é difícil atopar algo orixinal.

Os dos anos 80 gústanme moitísimos porque cada un canta e baila como quere. Hoxe en día a vestimenta, todo… é similar. E que dicir dos programas infantís de televisión. Non me gustan nada. Imitan aos adultos de forma moi artificial. O neno de 5 anos di: “Estar aquí é un soño de toda a miña vida…”. Como o soño de sempre, só tes 5 anos! O mundo dos artistas está a volverse moi artificial. É certo que algúns dos que saíron deste tipo de sesións seguen. Son os que realmente valen e traballan duro.

É economicamente difícil ser cantante profesional?

Nós pasamos anos moi duros pola crise, pero non nos podemos queixar de como están as cousas. Moitas compañías e grupos tiveron que coller algún outro medio de vida para poder vivir e nós, de momento, seguimos nisto. A crise e o IVE fixeron moito dano. Baixou o IVE, pero só á hora de comprar entradas, para nós segue igual porque o cachet que cobramos segue co mesmo IVE. Tes que ter moi claro que iso é o que queres e, con todo, moitas veces pensas que o mellor é preparar oposicións e mandalas todo ao carallo. Doutra banda, dáche moita alegría, o que vives no escenario non dáche nada máis.

Por que hai tantos bos cantantes en Euskal Herria?

Porque sempre houbo moito costume de cantar. Máis no Norte, polo menos hoxe. Ademais, son moi finos cantando. Teñen harmonías moi especiais e melodías moi doces.

A alegría e a voz están atadas?

Cando estamos tristes tamén xorden cancións preciosas, pero é certo que cando estamos contentos, o noso corpo está máis aberto e a voz salgue máis libre. A voz está conectada directamente coas emocións e todo o corpo. Por iso as actitudes son moi importantes. O corpo debe ser máis relaxado e flexible ao cantar que firme. No noso caso, sobre todo o coidado do corpo é moi importante para facer unha función de hora e media e saír con vida. Cantamos todo o espectáculo a capella, bailando e interpretando sketches sen parar un segundo.

Como coidan a voz?

Antes de cantar hai que quentarse ben e preparar os tramos máis difíciles. Hai que facer exercicio físico e coidar a alimentación. Antes de cantar convén comer pouco, xa que o corpo pon a maior parte das súas forzas na dixestión. Nin sequera vía o xeo. Nada de tabaco. As emocións tamén inflúen moitísimo. Cando estás enfermo ou con pouca enerxía a técnica disimula todo isto e axúdache a facer menos dano na garganta.

Tes un compromiso co eúscaro e a música vasca?

Eu son euskaldun, euskaldun berri e tiña claro que necesitaba compañeiros euskaldunes, que coñezan o eúscaro e a cultura vasca. Por exemplo , o que fixemos en EPA! foi moi divertido. Metemos as nosas pedradas en cancións coñecidas vascas. Unha vez en Loyola, por exemplo, convertémolos nun disco music. Sempre estamos dispostos a participar en eventos a favor do eúscaro e a cultura, como galas, presentacións ou calquera tipo de premio.

Cal é a clave do voso éxito?

Tentamos ser elegantes e con humor, e nas nosas versións buscamos a orixinalidade da interpretación. No traballo somos moi serios para que despois no escenario todo sexa divertido. Nós divertímonos sobre o escenario e o público tamén se contaxia. É moi importante adaptarse á función, ao lugar, á situación. Non é o mesmo cantar na gala do Festival de Cine de San Sebastián, en Ahotsenea que en Nafarroa Oinez.