Cosendo as palabras estás a crear historias.

O mundo do conto é, sobre todo, o da imaxe. Son palabras, por suposto, pero as palabras acenden as imaxes. Para iso ten graza a contabilidade. Cada lingua ten as súas propias riquezas. Apréndese, trabállase. Refírome ao persoal, ao eúscaro e ao francés, e encántame falar ambos os idiomas. Os vascos din que se ve que en eúscaro son máis tranquilo, porque ao final teño máis recursos. Pero, ao mesmo tempo que enriquezo o conto, enriquezo os meus coñecementos en ambas as linguas.

Cal é o teu obxectivo á hora de contar un conto?

Encántame a marcha, traballo cun pandero, conto a un ritmo. No fondo, mesmo sen pandereita, a mesma palabra ten ritmo. Manter ese ritmo, manter atenta á xente, manter acendida a atención, a mirada e a atención... Ese é o meu obxectivo. Sempre moi intensa, gústame esa relación tan intensa. Temos o texto libre, é un exercicio moi libre. Supoñamos que podemos empezar a tocar as campás da igrexa e introducir ese ritmo no conto; tamén podemos integrar un movemento de clase exactamente igual. Temos a posibilidade de estar dentro e ao mesmo tempo fóra da historia; a nosa palabra sitúase nunha universalidade e podemos utilizar a que nos rodea.

Que función ten o conto?

Eu diríxome sobre todo aos adultos. Do mesmo xeito que outras artes, os contos espértannos unhas emocións. Non creo que fagamos unha proeza, pero no oínte facemos que se esperte algo, movemos as súas entrañas: soños, viaxes, pero tamén cousas malas nas artes... Tamén serve para aprender da vida (paxaros, árbores, vellas palabras...). O pobo das miñas historias chámase Ibarxola. “En Ibarxola dise así...”, por exemplo, podo facer algunhas leccións, dándolle sinónimos de palabras locais.

Como é Ibarxola?

É un pobo pequeno. Un río interponse, tamén é unha ponte, a praza do pobo. Hai moitas casas e cada unha ten a súa historia. É un pobo montado de espectáculos. Ibarxola é de todos, con personaxes e historias de Euskal Herria.

Utilizas o conto para lembrar algúns valores?

Si, pero de présa, non quero ser demasiado pesado. Refírome sobre todo á natureza e ás relacións entre a xente. Lanzo unha mensaxe, levemente, non é un manifesto; uns escoitan, outro non. Pero marcar algo me parece importante, aínda que sexa lixeiramente, por exemplo, con símbolos por medio de imaxes.

Despois de 35 anos, a audiencia tamén pode cambiar.

Aquí en Iparralde somos moi mal, a nosa arte é máis voraz que a mendrea. Montamos un espectáculo e chegáronnos unhas 40 persoas, queda aí. O conto non é un éxito en bertsos, en danza ou en música. A xente non coñece esta arte, non sabe o que é ser narrador... De todos os xeitos, non se pode explicar, hai que vivir directamente. A situación é miserable no Norte. No sur, en cambio, está a achegarse xente nova, e en Francia tamén se está achegando. De aí parten algúns profesionalmente, pero aquí moi poucos. E non é unha cuestión de idioma, nin sequera en francés chamaranos a xente de aquí. Ou moi triste, e si, supoño que si, son salvaxe e non me vendo profesionalmente. Iso é un erro dos vascos: “Facendo un bo gas, pero non saber vender!” [sorrindo]. En Iparralde é moi difícil e ao final, fixen o meu camiño no Sur e fóra. É un domingo porque non aparecendo, a xente non sabe que existe o conto e non salgue ningún novo narrador.

Estiveches contando contos en todo o mundo. O oído é diferente en todas partes.

O público é diferente. Por exemplo, en Quebec os adultos son nenos grandes, toman o conto por completo. Pero non sempre está claro que tipo de acollida hai; están aí, escoitan, pero non sabes cal é a resposta. No mesmo Francia, por rexións teñen un humor diferente. Pero cada un ten unha maneira de escoitar, unha maneira de coller palabras, unha forma de rir propia. Hai que coidar a nosa relación co público. Pode ocorrer que se fagan autocensuras ás veces, xustamente, para coidalas.

Forma un labirinto no teu último espectáculo.

Cambiei a miña forma de traballar: a prioridade non é tanto contar, senón contar as palabras dos oíntes. A música corre a cargo de Jean Christian [Irigoien, Galtxataburu]. Ao saír de aí, cada un ten que contar algo, sexa bo ou malo, unha anécdota... É máis participativo. A xente non é parva, ten que contalo e dicilo. Non é un espectáculo, damos a oportunidade á xente de dicir ou de facer algo.