Moitos dos que vos coñecemos uns anos máis tarde. Como era Napoka Iria naquel 2005 que parece tan lonxe?

Miren Narbaiza: Recordo que nos coñecemos nos locais de ensaio de Legarre, en Eibar. Entón Ander estudaba Belas Artes en Leioa e eu seguía no bacharelato. A esa idade descóbrense moitas cousas, e nós empezamos a atoparnos en todos os sitios…

Ander Mujika: Creamos un grupo de catro persoas. “Loess”, o voso nome. Fixemos algúns ensaios e só demos un par de concertos. Dous deles embarcáronse noutro camiño relacionado coa música electrónica, e nós dúas comezamos a experimentar con algunhas cancións de Miren. Despois de dar uns concertos, gravamos en Legarre a nosa primeira maqueta con seis cancións.

Que pensades desas seis cancións? Aprobaron o exame de anos?

A. Mujika: A min, aínda que me puxese a escoitar agora, realmente gústame moito aquela maqueta. Gravámolo en dous días e paréceme moi fresco. Ten cousas que mellorar, por suposto, pero é moi coidadoso.

M. Narbaiza: A verdade é que está moi ben, si. É sinxelo, moi digno. Aínda sinto identificado con esas cancións, e tamén tocamos algunhas en directo: O fume, por exemplo, é de entón.

Dun a último: En 2013, para aprender a respirar, publicastes de novo, segundo moitos escribiron, a vosa obra máis completa. Recordo que no primeiro concerto de Lugaritz esgotáronse as entradas. Para vós ese disco tamén foi un punto de inflexión?

A. Mujika: Cualitativamente, si houbo algún cambio no disco, foi sobre todo porque o traballamos moito máis, porque lle dedicamos moitas máis horas. Un ano antes deixamos os nosos traballos para dedicarnos a Napoka Iria, e con esta decisión, levamos un ano preparando o disco. A gravación tamén foi longa e nótase no disco.

M. Narbaiza: A acollida da xente tamén foi moi boa. Pode introducir horas, pero iso non garante que teña éxito. É certo que os concertos que se ofreceron con este disco, tanto en Lugaritz como noutros lugares, foron espectaculares. Antes tocabamos moito, e non por iso deixamos de dar concertos pequenos, pero é certo que entón chegamos a outro público.

Despois de compaxinalo cos seus estudos ou traballo desde 2005, como foi o seu oficio (tamén) Napoka Iria?

M. Narbaiza: A decisión foi sinxela. Estabamos a dar moitos concertos, e os dous estabamos con ganas de deixar o noso traballo. Tamén tiñamos ilusión. Con todo, recordo que llo contaban aos amigos e puñan cara de susto.

A. Mujika: Naturalmente, tiñamos medo. Xérase presión: á fin e ao cabo necesitas diñeiro, e iso cambia moitas cousas. Deunos a oportunidade de dedicar unha chea de horas e esforzos a Napoka Iria, pero ao mesmo tempo esa presión faiche cambiar de vista e lévache a un desgaste. Con todo, comparándoo co traballo que tiña antes, lémbroo como un momento moi bonito e agradable.

M. Narbaiza: É moi diferente que ti teñas o teu día a día e saias a pasalo ben o fin de semana, ou que esteas a preparar toda a semana para o fin de semana. Está ben porque lle pode dar moito tempo, pero entón ten que preocuparse doutros aspectos. Cando traballas para alguén podes desconectarche, nós non.

A.Mujika: De todos os xeitos, para entón xa deramos moitos concertos con outro traballo que era case imposible de conciliar. Tiñamos que elixir un ou outro e non dubidamos.

Tamén coñecestes a moitas persoas nestes 12 anos. Visto desde fóra, parece que hai moitos grupos que obtiveron certo éxito, e a pesar dos diferentes estilos, cunha gran tendencia a colaborar e relacionarse: Willis Drummond, Anari, Joseba B. Lenoir… E entre vostedes.

M. Narbaiza: A verdade é que agora o facemos dunha maneira moi natural, pero o certo é que no 2005 non poderiamos pensar en tocar con Anari.

A. Mujika: Para min, por exemplo, ter a oportunidade de tocar con Felix Buff segue sendo unha sorte tremenda. É verdade que coñecemos a moita xente, non só a músicos, senón tamén a moita xente que co seu traballo voluntario está a organizar unha programación en gaztetxe e similares. Iso é o que sostén o noso circuíto, e moitos deles son agora amigos.

M. Narbaiza: Con todo, cando se di éxito… non sei si é así. Creo que hai uns poucos grupos que moven moita xente, pero en certa medida, a xente deixou de ir aos directos… Imos aos festivais ou a ver a eses grupos que nos gustan, pero non a ver e coñecer a ese grupo que non sabemos que é, por exemplo.

A. Mujika: A min non me gusta dicir que a xente se move pouco. Pero é certo, por exemplo, que os festivais non son un lugar moi agradable para gozar da música: demasiada xente, prezos caros, artistas lonxe… desprézanse os escenarios e lugares pequenos, pero para min, case todo é mellor nestes lugares.

Tamén tivestes a vosa presenza na televisión, facendo versións dalgunhas cancións para o programa Tumatxak. Fai EITB o suficiente para fomentar a música e a creatividade en eúscaro?

A. Mujika: Tumatxak era un programa moi ben feito e deunos unha boa oportunidade: tanto para chegar a outro público como para realizar un exercicio creativo diferente con moita liberdade. É unha das mellores cousas que se fixo ultimamente en ETB, pero pouco despois… Creo que non dicimos nada novo, expresando a nosa decepción por ETB. Tan pouco me gusta o modelo que promove.

M. Narbaiza: Existen excepcións. Antes, por exemplo, aplaudimos a elección de música de Ur Handitan. EITB Kultura Transit tamén está no programa, e fan cousas moi limpas, pero que logo só se dan ás deshoras.

A. Mujika: Á fin e ao cabo, é un escaparate da cultura vasca, ou debería selo. Ter unha ferramenta tan poderosa e dar tan pouco espazo á cultura é lamentable… Para que e para facer contidos como Telecinco…

Para aprender a respirar, de novo nunha entrevista posterior estabades a desexar empezar a preparar un novo disco… Hai algunha canción que non saia do local de ensaio?

M. Narbaiza: Ah, si? Non o lembro. Algunhas ideas e improvisacións quizá si, pero a canción enteira non se quedou sen escoitar, non… Ademais creo que non deixamos ningunha canción fóra de Aprender a respirar.

A. Mujika: Empezamos a preparar unha canción para un disco con motivo do 20 aniversario de Bonberena Ekintzak. Pero cando empezamos a darlle forma decidimos terminar o percorrido do grupo.

É unha pregunta obrigatoria: por que?

M. Narbaiza: Porque as cousas non funcionaban coa mesma naturalidade que antes. Os dous sentimos que cambiamos, que estivemos dous anos pensando noutras cousas, e eu, por exemplo, cando volvo tentalo, sentinme diferente, con outras ganas. Compartín iso con Ander e tomamos a decisión con naturalidade.

A. Mujika: Hai dous anos decidimos facer un parón porque estabamos cansos, necesitabamos un pouco de alento. Despois destes dous anos, non tiñamos claro que facer e fixemos a proba. Non atopamos esa conexión que tiñamos antes, e non tiña sentido que tivésemos que facer un esforzo…

M. Narbaiza: Sentimos moi respectuosos e amables, e sendo isto así, o mellor era actuar con honestidade e deixalo.

A. Mujika: Non foi unha decisión dramática. Hai que saber acabar, acabar unhas cousas, empezar con outras. Ademais, o peche tamén é unha oportunidade para mirar cara atrás, valorar o traballo realizado e dar as grazas.

Por iso, concerto de despedida…

A. Mujika: Si, queremos acabar por nós, pero tamén coa xente e para a xente. Volve gozar de todas estas cancións…

M. Narbaiza: …e darlle o peche que se merece. Hai algo que non está pecho si unha parella abandona a relación porque un non colle o teléfono. Nós, gozando, celebrando, queremos acabar.

Napoka Iria non volverá subir aos escenarios, pero vós si.

M. Narbaiza: Eu toco con Drumkopters e Perlak e Joseba B. Con Lenoir tamén. Pero agora quero profundar no meu propio proxecto, Mice: pór forzas niso e preparar o disco para o próximo outono. É un gran paso, pero teño ganas. Será a primeira vez que actúo só, contra min mesmo e contra min mesmo.

E ti, Ander?

A. Mujika: Agora mesmo estou a tocar con Anari e ao mesmo tempo preparando o novo disco de Jabier Muguruza. Tamén empecei a levar cousas de contratación a músicos amigos, con Amorante, etc., e iso tamén me dá un pouco de tempo…