Cheguei avergoñado á primeira cea de Aulesti, a noite do 16 de abril, á nova sociedade do albergue. Non coñecía a ninguén, nin a min. Avergoñábame, por unha banda, de comezar por completo o teatro, case sen experiencia. E por outra banda, porque non quería dicir aos meus compañeiros que desde o principio escribiría esta crónica, contando desde dentro de ADEL para ARGIA. En realidade, eu non ía traballar de xornalista, senón a dedicarme ao teatro, a tentar de boa gana. Dábame vergoña a falta de costume. Por tanto, non podía rompelo máis que no exercicio.

Comezamos a semana nun grupo de catorce persoas, como animais tímidos, cunhas horas de clase únicas dos irmáns Unai e Garazi López de Armentia. Xunto a eles pasamos a maior parte da semana, espertando e cultivando o corpo, co que comeza e acaba a obra da actriz. A través da respiración, os sentidos e o ritmo, fomos aos poucos fusionándonos, cada un co seu corpo e descubrindo aos poucos a contorna, os corpos dos compañeiros, as forzas que interactuamos conxuntamente. Xogamos coa seriedade coa que xogan os nenos. Demos algúns pasos de ioga e baile, ou polo menos tentámolo con ganas; así, co cansazo, a unión do grupo foise consolidando, sen darse conta.

O xantar sucedíase pouco despois das clases da mañá e case inmediatamente despois da comida, despois da respiración, chegaba o seguinte colexio. Catro e catro, unhas oito horas ao día, durante seis días, pense en... En calquera caso, como estivemos a gusto, apertámonos todos, cada un ao seu paso, no fecheiro horario. A forza de actuar, tomamos tamén a medida a este ritmo intenso, subindo e baixando por unha única rúa de Aulesti, de atrás a adiante, de traballo a descanso e viceversa. Pero o primeiro día, sen costume, sorprendeume a escola da sobremesa: “Goza de ser gracioso”.

Pablo Ibarluzea era clown e pedagogo. A súa conduta me trastornó, sacudiume, conmoveume as entrañas e revolveume o pensamento. E, aínda que pareza mentira ao dicir o anterior, goceino moitísimo. A través de exercicios prácticos, facendo comentarios rigorosos, ensinounos con máis claridade a idea de que non hai que ter medo ao fracaso e moito menos ao ridículo. Que todos temos un estúpido baixo a máscara –tamén vostede, lector–, un clown que tentamos escondernos dalgunha maneira. Unha vez que a atopamos, podemos aprender a sentirnos orgullosos dese idiota e a usala para facer rir á xente, é dicir, para deleitarse. O ridículo, en efecto, é marabilloso cando o fai outro.

Ponte e canteira

Deixoume alucinado o nivel de coñecementos do profesorado e a súa capacidade de traballo. Todos eles aprenderon e traballado fóra de Euskal Herria, e é un luxo poder recibir en eúscaro os froitos desta experiencia. Por exemplo, a última profesora que tivemos, Amancay Gaztañaga, foi realmente ilustrativa e de axuda. A través de exercicios concretos, descubrimos as trabas do pensamento e, superándoas, empezamos a aprender a corporalizar o texto para así empezar a tomar conciencia do xesto expresivo.

Ademais destes mestres, tivemos a oportunidade de empezar a coñecer a Iñigo Ibarra, de Markina, en horario escolar, en comidas, etc. Precisamente, Iñigo é a persoa que dá vida ao actor Ander Lipus e aos seus personaxes. Ao vela no traballo, ao traballar con ela, enténdense máis facilmente por que se respira na contorna un ambiente teatral como o seu, e que traballo fundamental desempeña: ter un vínculo eficaz, coser redes.

Notei un gran talento e entusiasmo entre os meus compañeiros. ADEL demostroume claramente que podemos facer o mellor teatro, sen ningunha vergoña, desde onde estamos, como somos. Da mesma persoa, en grupo ou en solitario, sempre nunha rede libre. Que se pode facer teatro no pobo, co pobo e en eúscaro. O que máis valorei, en profundidade, é o último: toda a inmersión nas artes do teatro, desde o principio até o final, foi en eúscaro.

Rede na rúa

Tiven a imaxe da rede dando voltas no casco durante toda a semana –non cibernética–. En Aulesti todos fomos un na mesma rede. Da poboación máis nova á máis antiga, xa sexa visitante da zona ou da distancia, traballadores diversos, colaboradores, organizadores... por suposto, tamén alumnos. Na rede todos enlácelos cumpren basicamente a mesma función: coser. Pero as unións non teñen por que ser ríxidas nin recíprocas, senón que poden ser tamén relacións libres, digamos, como dúas mans que se entregan e libéranse.

Como é sabido, Aulesti só ten unha rúa, pero centos de camiños conflúen nela, aínda que metaforicamente. Cantas máis vías ábranse na rúa, evidentemente, a rede é máis forte. Xa se nota a forza do traballo acumulado dos anos: o seu arraigamento no pobo dá un especial brillo ao seu ambiente teatral. Incluso este que non coñecía a Aulesti, que non sabía exactamente o que era ADEL, notouno enseguida. Na miña ignorancia, cheguei cunha idea xeral, cun pouco de intuición... pero toda previsión que vin, oído e vivido quedou destruída.

Despois das horas lectivas, despois de cear, cada noite tivemos a oportunidade de gozar dunha obra de teatro en eúscaro –ás veces dous–. Para os alumnos foi moi interesante ver no escenario e na rúa obras dirixidas ou representadas polos nosos profesores e compañeiros de viaxe. Non esperaba esas colas todas as noites, representacións teatrais cheas de xente, a maioría das veces desbordantes. Nalgúns casos, houbo que improvisar os novos asentos para que todo o público puidese acceder á sala. Ademais, os membros da Gazte Asanblada da localidade preparáronnos un programa alternativo de teatro con actuacións e concertos no gaztetxe e a praza.

Destaca a calidade de todas as obras e a variedade das propostas. Pero quizá o máis sorprendente: empezar a darse conta das múltiples posibilidades e os enormes potenciais que ten o teatro vasco. Hoxe en día, hai un nivel impresionante, e vén en grao sumo alto. Sempre se situará por encima de todos os arbustos, facendo fronte á falta de interese de quen xestionan o diñeiro público dos vascos. Até agora, a tiróns, golpeando o baleiro, os propios titiriteros sacaron adiante as canteiras pequenas e abundantes. Este aulestico, por exemplo, xa deu moitos froitos, e aínda non se pode adiviñar o que vai dar no futuro.

Unha (e buxán)

Estiven unha semana con todo o equipo de ADEL: coñecémonos no traballo e no lecer, no cansazo e no descanso, na alegría e no desagrado. Unímonos, aínda que non sempre coincidimos. Uníanse e separábanse, como mans libres, alimentándose e bebendo o un ao outro, respirando e entregándose mutuamente. Estes días tomei unha chea de teatro e agora síntome completamente buxán.

Hoxe é 23 de abril. Neste momento, unha vez terminada a semana, percorrendo só unha das rúas de Aulesti, sinto orgulloso por dentro, tranquilo, por fin. Unha semana de vergoña por haberme roto a ponte, de pé na canteira, de costume. Esta serie de vivencias que levo envolvidas no meu corpo dáme forzas para seguir andando polos camiños do teatro. Aquí coñecín a un pobo fermoso traballando sen vergoña, no teatro. Non sei de que estou a falar, lector. Se queres sabelo, xa sabes que facer.