Na Comunidade Autónoma do País Vasco, na actualidade, existe un complexo sistema de bolsas e subvencións para a aprendizaxe do eúscaro. É dicir, non hai unidade e hai subvencións a nivel municipal, foral e do Goberno Vasco. Cada un ten os seus propios criterios. Poida que teñas a oportunidade de aprender gratis nun municipio e non noutro.

PNV e PSE-EE recibiron a gratuidade do pacto de goberno. Anunciaron que traballarán para conseguir a gratuidade no camiño cara ao nivel B2 e que están a traballar no proceso de HAKOBA (Comisión de Coordinación de Poderes Públicos). Diferentes aspectos e euskaltegis privados homologados entenden a gratuidade doutra maneira. O anuncio que fixeron os dous partidos do Goberno é que o alumno pagará a matrícula, despois fará o exame do nivel correspondente e si supérao devolveralle o diñeiro, e si non, non. A Viceconsejería de Política Lingüística do Goberno Vasco destinará un total de 1.250.000 euros á elaboración destes pasos.

En caso de fallar no exame hai que pagalo?

O sector dos euskaltegis privados e algúns partidos deron o visto e prace ao novo camiño que o Goberno abriu para dar pasos cara á gratuidade, pero non están de acordo con algúns criterios.

EH Bildu presentou o pasado 9 de marzo unha proposición non de lei sobre como dar pasos no camiño da gratuidade para aprender eúscaro. O partido considera que os cidadáns da CAV teñen que ter a oportunidade de aprender as dúas linguas oficiais e non é así porque o proceso de aprendizaxe do eúscaro ten un custo económico significativo. Recoñece a existencia de vías para paliar o esforzo económico da cidadanía a través de bolsas e subvencións. O Goberno Vasco considera que o sistema de axuda económica é un "caos" e reclama a unificación do sistema. O partido fixo tres peticións concretas, polo que pediu a extradición. Por unha banda, que a partir do curso 2018-2019 o sistema de axudas sexa unificado, universal e igualitario, e por tanto o proceso de aprendizaxe até o nivel C1 (incluído) sexa gratuíto. Por outra banda, que a gratuidade do curso non estea condicionada á superación do exame, senón a que o obxectivo sexa a consecución da competencia comunicativa en eúscaro e o aproveitamento do horario escolar. En terceiro lugar, que o Goberno Vasco colabore coas administracións públicas e os axentes sectoriais no deseño e decisión destes pasos. Tamén Podemos-Elkarrekin non vincula a gratuidade coa superación do exame, senón coa obtención de niveis de compromiso e asistencia por parte dos alumnos.

Lanbide, dando os primeiros pasos

No Servizo Vasco de Emprego, Lanbide, non houbo practicamente ningunha posibilidade de estudar eúscaro ou de realizar en eúscaro os cursos de formación que ofrece. Abriuse un pouco a porta no curso 2016-2017. HABE e Lanbide asinaron un convenio de colaboración grazas ao cal varios desempregados puideron aprender eúscaro. No tres ámbitos, o comercio, a hostalaría e os servizos socio-sanitarios á comunidade, a través da folla de matrícula, ofreceuse a todos os desempregados a posibilidade de aprender eúscaro. Optouse pola posta en marcha destas tres áreas, precisamente porque permiten o uso das linguas no traballo. Como consecuencia do acordo, inscribíronse 92 persoas e agora están a aprender eúscaro. En Álava cursan os seus estudos 15 cidadáns, en Bizkaia 53 e en Gipuzkoa 24. O obxectivo do Goberno Vasco é dar a oportunidade a todas as persoas desempregadas inscritas en Lanbide a aprender eúscaro nos euskaltegis durante o curso 2017-2018.

EH Bildu presentou no Parlamento Vasco unha proposición non de lei sobre a integración igualitaria das dúas linguas oficiais nas accións formativas que impulsa Lanbide. A coalición criticou que Lanbide impulse centos de cursos para traballadores e desempregados, e que os cursos en eúscaro ou en eúscaro foron “escasos e anecdóticos ”. Cando a parlamentaria de EH Bildu Rebeka Ubera preguntoulle por diversos cursos, a conselleira de Emprego e Políticas Sociais respondeu o 20 de decembro de 2016: “Ningún destes cursos realizouse en eúscaro”. Os cursos non se podían realizar en eúscaro, pero o acordo entre Lanbide e HABE permitía recibir clases de eúscaro fóra do currículo habitual e, por tanto, fóra do horario lectivo. Eh Bildu criticou que nos cursos de Lanbide pódese aprender inglés relacionado co traballo, pero non se pode aprender eúscaro. Por exemplo, quen queira ser camareiro de bar ten un módulo para aprender inglés na súa formación, mentres que o módulo en eúscaro non o ten. Na proposición non de lei a coalición tamén describe as seguintes situacións: Existen cursos denominados “Atención ao público” en varios idiomas, ofrécese “Comunicación en catalán” e o inglés pódese cursar desde o nivel A1 até o nivel C1. En eúscaro non hai nada diso. EH Bildu lembrou que o decreto que regula a Formación Profesional para o Emprego na CAV di que os traballadores teñen dereito a recibir a Formación Profesional para o Emprego en calquera das dúas linguas oficiais da CAV.

Mertxe Mugika, coordinadora xeral de AEK

“Pedimos que a gratuidade non estea tan ligada ao resultado académico”

Habemos collido a Mertxe Mugika a fume de carozo. Ocupados, pero dispostos a falar das reivindicacións históricas dos euskaltegis privados: que os alumnos aprendan gratis e que os euskaltegis teñan un financiamento estable. O coordinador xeral de AEK pediu que se deixe de dar voltas na rotonda e pásese das palabras aos feitos.

Modifícase a Viceconsejería de Política Lingüística do Goberno Vasco. Estivestes con eles e que lles dixestes?

Dixéronse ao equipo anterior as mesmas cousas que se dixeron. Levamos moitos anos demandando a alfabetización da euskaldunización de adultos, e sobre todo a normalización da situación dos euskaltegis do noso tipo, é dicir, dos de iniciativa social. A ver si nesta lexislatura ponse medidas e deixamos de dar voltas na rotonda. Tamén din que iso é o que necesitan.

Nós tivemos en conta o que aparece no pacto de goberno. O pacto de goberno establece que a aprendizaxe do eúscaro até o nivel B2 debe ser gratuíto. Nós dicimos que hai que pasar do devandito ao feito. Os recursos necesarios para a gratuidade até o B2 serán os imprescindibles.

Non é un bo sinal estar a dicir as mesmas cousas ao novo goberno.

Hai un cambio tanto no pacto de goberno como no programa do PNV. No entanto, trátase de cuestións que veñen da anterior lexislatura. Nos últimos anos estivemos dicindo que a gratuidade ten que entrar na axenda política e cando soubemos que no pacto de goberno xa estaba recollida a gratuidade até o B2, dixemos: “Conseguimos ter en conta o que propuxemos”.

Na pasada lexislatura, no camiño da estabilidade dos euskaltegis de iniciativa social, fíxose un traballo de cálculo do custo dun euskaltegi estándar, aínda que aínda non se coñece ese documento. Por tanto, algúns traballos estaban en marcha.

No goberno de coalición están o PNV e o PSE-EE. O segundo non fixo ningún xesto a favor do eúscaro na campaña electoral, nin na campaña electoral. Cre que afectará á coalición?

Non cremos que vaia prevalecer a actitude mostrada durante a campaña. Ese tipo de discursos non ten sitio, hai outras posturas na rúa, e son favorables ao eúscaro, aínda que tamén haberá reaccións. Cando hai unha Oferta Pública de Emprego a xente vén ao euskaltegi a preparala con normalidade, xa que está asumido que para acceder a un posto de traballo é necesario o eúscaro. O Ararteko recomendou que Lanbide tamén debe ofrecer o eúscaro, xa que abre o camiño á procura de emprego. Para algúns será difícil moverse pola situación de confort, pero a onda lévanos a outra dirección. Nestes momentos, 30.000 persoas están a aprender eúscaro. Esta cifra mostra que esta sociedade necesita o eúscaro, polo traballo, porque quere vivir en eúscaro, porque están impulsados a utilizar o eúscaro pola contorna. A miúdo non hai requisitos.

Por tanto, discursos como o do PSE-EE, e chegar á gratuidade, por exemplo, non coinciden.

Que os alumnos poidan aprender eúscaro gratis é unha reivindicación de anos. Que está feito e que queda por facer?

É unha reivindicación histórica. Déronse pasos. Con todo, hai un caos tremendo. Modifícase o sistema de bolsas ou axudas no que o alumno ou alumna reside. Por exemplo, un alumno da CAPV, si está na base de datos e supera un nivel, ten unha bolsa. A Deputación Foral de Bizkaia ten outro sistema, si o alumno ou alumna supera o exame debe utilizar a bolsa para pagar a matrícula do seguinte nivel, pola contra perde o diñeiro. A de Álava está a prepararse doutra maneira: non vinculará a subvención co resultado, senón coa inscrición e asistencia ás clases. O de Gipuzkoa ten outra forma, cada concello ten a súa... Un caos tremendo e, con todo, todos os sistemas son benvidos.

Ordenar o sistema de bolsas. O sistema debe ser xusto, igualitario e universal. Limitarase o importe a abonar polo alumno, si ou si. Pódense establecer taxas que afectan a todos por igual, xa que as matriculacións dos euskaltegis municipais son máis baratas, por exemplo.

Será gratuíta até o nivel B2 si supéranse os exames.

Pedimos que non estea tan ligado ao resultado académico. Algúns cidadáns tamén teñen dificultades para pagar a matrícula (aínda que unha vez superado o exame devólvaselles o diñeiro).

Á fin e ao cabo, cal é o obxectivo dos euskaltegis, sacar aos titulados ou sacar ás persoas que vivan todos os días en eúscaro? Temos que impulsar que o eúscaro sexa usuario e non ter titulados. O título en si non é bo nin malo, pero sen o obxectivo debería ser un medio, e este tipo de medidas lévannos a iso moitas veces, a converter o obxectivo nun título.

Nós non dicimos en absoluto que haxa que facer “portas abertas”, pero hai máis dun sistema a elixir e hai que ordenar as subvencións.

Lanbide comezou a ofrecer a posibilidade de aprender eúscaro.

Conta cunha ampla liña de formación e até agora o eúscaro non estivo presente. O acordo foi asinado por Lanbide e HABE. O que esperamos é que o próximo curso os inscritos en Lanbide poidan apuntarse no euskaltegi que desexen e aprender gratis. Ademais, os pasos iniciais estaban ben pensados, ligados ao uso, é dicir, a estudantes de hostalaría e comercio, entre outros.

Outra das reivindicacións anuais dos euskaltegis homologados é o financiamento estable. A través do Goberno Vasco cobren o 70% dos custos e din que lles gustaría chegar ao 80%.

A todos contámoslles a mesma película. A euskaldunización de adultos está dividida en dous partes: euskaltegis municipais e euskaltegis de iniciativa privada. Os euskaltegis municipais cobren o 30% da demanda e os demais o resto. A diferenza entre ambos é enorme, tanto nas condicións de traballo dos traballadores como na matrícula que teñen que pagar os alumnos. Pero ofrecemos o mesmo servizo, e o servizo non chega a todas partes, é dicir, nas capitais non hai euskaltegi municipal. Por unha banda, hai que emparellar si ou si os euskaltegis. Nos euskaltegis municipais a hora de clase é de 74 euros para o profesorado e de 37 euros para os de iniciativa social. Pedimos que se arranxe o barranco, non que se rebaixe o número aos euskaltegis municipais. Doutra banda, debe haber algo que supere o concepto de subvención, como se fai cos centros, con EITB, coa universidade. Non podemos estar de face aos orzamentos anuais ou aos gobernos de quenda.

Falamos de gratuidade e de financiamento. Que outra reivindicación tedes?

Queremos que se desenvolva correctamente o sistema de acreditación do nivel de eúscaro, o que está directamente relacionado co modelo pedagóxico e didáctico. Hai que reorientar os investimentos no ámbito pedagóxico e didáctico, as formas de aprendizaxe van cambiando.

Crin que xa traballarades moito neste campo.

Tanto no que se refire á administración como ao exterior, a miúdo a imaxe que damos os euskaltegis é a do financiamento ou o diñeiro, e botamos de menos todo o traballo que se está facendo na pedagoxía. Agora estamos a subir e baixando a Korrika, pero sempre que teño ocasión gústame falar do ámbito pedagóxico e didáctico.

Algún outro reto?

No que respecta ao eúscaro en xeral, levamos moito tempo detrás da palabra cooperación, e nós seremos un dos principais impulsores diso, pero cremos que a mesma palabra está a empezar a esgotarse e que temos que empezar algo entre a administración e os axentes sociais. Hai que deixar de dar voltas na rotonda, e iso díxoo este novo grupo [a Viceconsejería de Política Lingüística] en máis dunha ocasión. En Navarra e Iparralde tamén se rexistran este tipo de ruídos.