Non é fácil sentirse coas pernas en terra firme cando o mundo está a bailar. Así explica Zigor Olabarria como ve o contexto: “Estamos nun proceso de cambio de modelo social, nun deses que se repiten unha vez por séculos. É un cambio a nivel mundial, relacionado co cambio climático e o esgotamento físico do modelo enerxético, fálase do colapso...Ademais da crise ecolóxica mundial, en Occidente a paradigma do benestar (que aínda que nunca se desenvolveu na súa totalidade, establece uns mínimos) está esgotado, ou mellor dito, decidiron esgotalo e iso tamén supón grandes cambios no modelo social. O que imaxino para os próximos anos é un colapso apocalíptico no caso máis extremo, e no mellor dos casos, paréceme que imos cara á sociedade latinoamericana: cara a sociedades moito máis violentas, con moitas máis desigualdades económicas e culturais entre a xente, onde as institucións só preocúpanse da seguridade... Nesta situación de confusión, corremos o risco de que a sociedade acuda ao fascismo. E tamén temos a oportunidade de ir a cousas máis xustas. E a esas variables mundiais e occidentais crúzaselles outra no País Vasco: o final dun ciclo de loita”.

Desorientación, debilidades, solucións e fortalezas

No contexto descrito, e coas
pernas no lodo da construción popular, Olabarria sente o “sentido xeral”, a necesidade de falar desde as debilidades e as preguntas: “Hai unha gran desmovilización e non é algo do que agora estamos. Desde Lizarra-Garazi dicíase que os movementos populares estabamos en crises, en descenso. Non é só cuestión de Euskal Herria. É unha contradición, vemos que si temos en conta as condicións obxectivas (como diría o marxismo clásico), estamos nunha situación pre-revolucionaria e, pola contra, que paz social hai! É unha vergoña”. Explicou con humor que a principal conclusión do estudo da Historia é que nos momentos previos ás revolucións apenas se aprecian indicios de que a Historia trata de comprender loxicamente as causas dos feitos. Tomou como exemplo o 3 de marzo de 1976 en Vitoria-Gasteiz: “Se analizamos o nivel de conflito de anos anteriores tanto en España como no País Vasco, Álava era unha illa de tranquilidade. O de Álava era un traballador novo, proveniente de Estremadura, sen experiencia militante... e nuns poucos meses comezou a dinámica e incendiouse. Por tanto, aínda que pareza que hoxe non se está movendo nada, non o dubide!”. Aínda que sinta “a desmovilización xeneral”, non ten dúbida de que seguir traballando nos movementos populares merece a pena: “Algún día poida que xurda un gran nivel de indíxenas, e si temos unha rede cultivada, unha cultura na cidadanía, hábitos de autoorganización, etc., o beneficio que se poida obter do momento e a forza que se xere nela será diferente onde poidamos canalizar. Ademais dalgunhas experiencias concretas en Euskal Herria, eu nos últimos anos atopei algunhas das máis ilusionantes do norte nalgúns movementos comunitarios e feminismos das persoas desafiuzadas de América Latina, especialmente nos radicais (a evolución dos feminismos en Euskal Herria ao longo destes anos). Ao tentar aprender deles, tócanos escoitar, preguntarnos e dubidar de nós mesmos e dos nosos privilexios a homes brancos e occidentais como eu. Iso dise facilmente, pero non teño noticias de ningún grupo humano que abandone voluntariamente os seus privilexios”.

Kattalin Miner, coordinadora da Marcha Mundial das Mulleres, non menciona a dirección: “Desde o feminismo levamos anos dicindo que temos outra proposta social”. Non se fala de debilidades nin de desmovilización, talvez porque traballa nun feminismo que se fortalece: “Nas mobilizacións do 8 de marzo e o 25 de novembro, nos últimos anos, imos crecendo de maneira notable. E iso é porque o feminismo está máis forte, porque hai máis chicas novas organizadas, e hai moita xente que non está organizada pero que vai á manifestación”. Di que é froito dos traballos básicos, porque está a traballar nos centros, nos medios de comunicación, porque nunca se deixou de reivindicar na rúa... Relatou que a loita armada fortalecía a jerarquización das loitas e que hoxe en día as loitas cobraron máis importancia: “Antes era o único tema, no feminismo estamos moi afeitos ser terceiro ou cuarto na xerarquía. Na situación actual, o movemento de esquerdas está a converterse nunha polifonía. O que non sei é si eses movementos que tiveron prioridade durante a loita armada están dispostos a escoitar esa polifonía e a facela súa. Que nós estabamos moi dispostos a que este momento chegase? Si. Que cando outros se quedaron sen ese compás están perdidos entre todas esas voces? Tamén”.

Xabier Harlouchet creou Bizi! co obxectivo de evitar o cambio climático fala polo movemento. Desde a súa creación hai sete anos, pasaron de 20 membros a máis de 440. Contáronnos con orgullo que os seus actos teñen un gran eco e adhesión social e que, por tanto, están a conseguir cambios na realidade. No Estado francés tamén son un exemplo diso e están a tecer unha rede cada vez máis forte a nivel internacional para levar a cabo accións conxuntas. Tamén Harlouchet fala desde a fortaleza e cóntanos que Bizi! non só ten o norte e o camiño moi definidos: “É un reto, facer fronte á emerxencia ecolóxica e climática no marco da xustiza social. Temos entre 10 e 15 anos para reducir as emisións de gases de efecto invernadoiro no molde radical e evitar o frenesí do clima irreversible. Por tanto, o reto é ver como dinamizar as nosas redes militantes e como convidar a unha nova xeración militante cunha visión estratéxica de loita e mobilización: lograr alianzas amplas para un movemento de mobilización de masas, axuntando a razón e a imaxinación, o humor e a seriedade, a non violencia e a determinación... Para cambiar as relacións de forza e conseguir as vitorias decisivas que necesitamos e o cambio profundo da sociedade”.

Viva! o movemento defínese como “radical e pragmático”. Son pragmáticos, porque establecen uns obxectivos que están claramente delimitados e son alcanzables no momento. Por exemplo, propoñen medidas concretas que o individuo pode adoptar na súa vida cotiá para facer fronte ao cambio climático, e a todas as Casas do Pobo propuxéronselles 50 fichas técnicas como ferramenta. “Da mesma maneira, esas medidas concretas son radicais, porque eses obxectivos levan consigo a idea dun cambio máis global a favor da sociedade que queremos construír”. Harlouchet di que desta maneira poden pór en marcha a dinámica dunha acumulación de forzas, “unha vez conseguido o obxectivo, somos máis, somos máis fortes e podemos fixar outros obxectivos máis ambiciosos. Iso é o que chamamos o apalancamiento dun obxectivo
estratéxico”. Olabarria ten unhas poucas certezas sobre onde loitar, “pero logo, nos movementos que estou, non sei como levar a cabo eses principios”. Explica que o seu obxectivo é a deserción: “Deserción do patriarcado capitalista e dos seus parámetros. Desertar economicamente, politicamente, fisicamente, psicoloxicamente, emocionalmente... e centrarse nas alternativas. Imos construír os nosos recursos para facer habitable este mundo. E si vén un colapso, que nos pille con redes, cunhas prácticas comunitarias…”. Realizou a seguinte especificación: “Deserción si, pero para toda a sociedade. O dos comunais é moi bonito, Errekaleor... pero iso non é para todos”.

Para esta deserción ve dúas condicións imprescindibles: “por unha banda, ir coa xente que realmente está peor. Esa xente ten que ser a protagonista. E doutra banda, temos que traballar cos que non están politizados, porque estamos afeitos ás conversacións entre os que estamos convencidos”. Puxo como exemplo o Movemento Sen Terra de Brasil: “Van aos suburbios, ás favelas cun discurso moi forte e convidan á xente a ocupar a terra. A xente únese a eles só porque necesita un pedazo de terra. Sen ningún tipo de experiencia militante entran os máis marxinados: os prostituídos, os encadeados na droga... Pero grazas á forma en que se organizan, vanse politizando, se empoderan no proceso: todos teñen unha gran responsabilidade, a sanidade, a escola, a seguridade...”. De volta a Euskal Herria, que lle dá que pense onde pór o foco? “Estamos a falar e falamos de cultura de convivencia, pero vendo o panorama talvez teñamos que preocuparnos durante uns anos polas necesidades máis terreais: vivenda, comida...”. A pesar do seu claro obxectivo, apunta a unha gran debilidade: “Non temos ponte para chegar a esa xente. Quen está a traballar con xente pobre e realmente cubrindo as necesidades do día a día, pero de forma despolitizada? Igrexa, asistencialismo”. Que hai que loitar cos que realmente están máis débiles, ese discurso está a estenderse, pero é crítico en dous sentidos: “Non sabemos como facelo na práctica e, doutra banda, non o queremos. Aínda estamos a desexar que volvan aqueles tempos que tanto criticabamos”.

Cando nos movemos?

Vaiamos agora aos momentos nos que nos mobilizamos, buscando factores de motivación. Miner distingue tres tipos: “Unha cousa é que che suceda algo a ti ou a alguén que che rodea e, por tanto, súmesche a un movemento. Nestes casos, unha inxustiza lévache a unirche ao movemento, a identificación é o que che leva a sumar. Hai outros momentos que son fitos. A sociedade recibe un ataque duro, digamos a lei do aborto, ou a que estamos a ver agora con Trump en Estados Unidos... se a sociedade reacciona rapidamente, prodúcese unha gran mobilización e é máis fácil que a xente se incorpore a ela sen sentirse involucrada ou sen sentir responsabilidade. Nese momento a xente é parte de algo, pero sen organizarse. E, en terceiro lugar, hai campañas que un movemento organiza cun obxectivo, nas que só poden moverse as que xa estaban convencidas, ou se pode facer un bo intento e conseguir a implicación doutras persoas”. Necesitamos argumentos,
datos e razóns para mobilizarnos, pero movernos, as emocións móvennos. En palabras de Miner, “hai que dar argumentos emocionais para mobilizarse. Se imos ao tema dos presos, non nos importa moito o que diga a lei, porque sabemos que non se están cumprindo. Pero a inxustiza que sentimos ante as leis móvenos. No tema da violencia tamén podemos extraer datos fríos para chamar á mobilización, pero un testemuño forte móvenos máis… temos razón, pero chegamos á xente a través das
emocións”. Elise Dilet destaca a importancia de presentar unha solución para mobilizar á xente: “Bizi! consegue mobilizarse, porque damos esperanza, sempre damos alternativas. Hai que ver unha solución, se non, para que moverse? En Bizi! explicamos por que hai que enfadarse, pero tamén que facer con ese enfado. Damos unha dirección e esa é a esperanza. O motor é a ira e o volante é a esperanza. Tamén se necesitan emocións positivas para mobilizarse”. Tamén explicou que o humor é clave: “Utilizamos o humor, aínda que os temas sexan moi graves. Grazas a iso, o tema non se fai pesado”. Anaiz Aguirre-Olhagaray engadiu que “a loita é alegre”.

Mostra de que as emocións nos moven, Olabarria explica que os Muros Populares definiron o “movemento como emocional”: “Son moi intensos. Está vostede á beira dun colega e sabe que vai ao cárcere dúas semanas por ano. Iso nótase no ambiente, si é próximo estás fráxil, tocado, vívelo todo con moita intensidade...”. Unha das grandes fortalezas dos Muros Populares é precisamente a capacidade de colectivizar e compartir as emocións: “Na nosa cultura, o sentimento que se ha colectivizado ante a represión foi o lado forte ‘plántolle cara, con isto podo, animo...’. Pero os momentos tristes e débiles eran para a noiva, para os pais, ou para os que un tiña que pasar en silencio. Cando nas Murallas Populares conseguiuse colectivizar todas esas emocións, cando se crearon espazos para compartir esas emocións, multiplicou a potencialidade, tanto cara a dentro como cara a fóra. Durante anos cremos que a vulnerabilidade nos debilita e fortalece ao inimigo. E na práctica aprendemos que é ao revés, humanízanos. Necesítase de ambos, ás veces ensinar os dentes, e noutros momentos a tenrura”.

Por que non movémonos máis?

Olabarria meteu o dedo na ferida de todos: “Estamos totalmente inmersos nos parámetros mentais do poder. Creo que nas nosas vidas non hai un espazo buxán que non estea dominado polo poder: Obríganos a traballar, a consumir, a reproducirnos en casa de forma heterosexual, a consumir e a ver cousas en casa... estamos a recibir mensaxes e valores ao 100% do día. O sistema ha colonizado non só a nosa ideoloxía á vista, senón tamén os nosos desexos, a nosa sexualidade, os nosos aspectos máis íntimos. Faio por sedución todo o que pode e por medo. Desconstruir de todo isto é moi difícil, estamos moi identificados”. Neste sentido, explicou que á hora de mobilizarnos, vivimos un dobre pensamento: "Dicimos que o sistema nos deixa fóra!" e en certo grao é certo, pero sabemos que non é certo. Sabemos que podemos estar moito máis fóra, que podemos estar moito peor, que temos moito que perder e que estamos mellor que en xeral. En Euskal Herria estamos mellor que no mundo, en comparación co Estado español... e hai unha contradición maior: quen estamos nos movementos populares e estamos preocupados pola situación non somos a baixa clase de Euskal Herria. As persoas que traballamos nos movementos populares somos unha clase media-alta. Non facemos as nosas eleccións diarias no camiño de construír alternativas. Facémolo desde a lóxica de non perder o que temos e é precisamente esa perda a que máis nos preocupa. E é normal, tamén teremos que perdoarnos a nós mesmos”. Para explicar o efecto que isto ten na mobilización, trouxo as palabras de Frei Betto: “A mente pensa o que pisan” e propón manter a honestidade: “Si, claro, a hipoteca da nosa casa e o futuro dos nosos fillos condiciónanos e non nos fai revolucionarios, porque estamos moi unidos. Quizá teñamos que partir de aí, sería máis honesto”.

Da tradicional manifestación, onde?

Olabarria explicou que todas as mobilizacións son rituais e que, ao seu xuízo, a manifestación e a concentración están esgotadas como rituais: "Non digo que non se fagan, pero non poden ser o eixo, porque os futuros non creemos, porque non nos emocionan. Cantos anos fai que non se grita nas manifestacións? Ímonos paseando, non escoitamos o que se di no comunicado final... e todo iso transmítese tamén ao exterior. Ao estar na rúa doulle un valor propio. Pero temos que comunicarnos doutra maneira coa xente e entre nós. Nas nosas reunións dedicabamos media hora a repensar o formato das concentracións, por exemplo, facer máis dunha pancarta, utilizar vídeos, repartir folletos… pero non fomos capaces de achegar nada extra".
Miner critícase co ton das mobilizacións actuais: “Eu creo que as mobilizacións son unha festa hoxe en día. Exprésase moi pouco enfadado, salvo en casos puntuais. O 8 de marzo se hai pouco ruído, ou o 25 de novembro: mentres nos asasinan, vivimos un día bastante protocolario... non creo que a mobilización se vexa tanto como un campo de loita. A actitude da xente cambiou: queremos facer a mobilización en paz, con alegría, con humor... e si, temos que facer a revolución desde o humor e celebrar as cousas, pero tamén hai que saír á rúa enfadados. Ou bailando, pero con forza. Na rúa falta a cólera. E a indignación é boa se se canaliza ben”. Olabarria relacionou
este cambio de ton co cambio de ciclo de loita en Euskal Herria: “Cando facemos cambios tendemos a ir dun extremo a outro. Parece que agora todo ten que ser agradable, ten que ser un sorriso... e claro que necesitamos compartir alegría, pero tamén enfadarnos. Porque a cólera é un combustible, como a alegría é un combustible. Ser sensible no mundo de hoxe provoca indignación! Se non nos enfada e non nos move as tripas ao ver tanta inxustiza... É san non aguantar a inxustiza. Iso levaranos a facer algo, quizais algo que non é bo en canto ao cálculo pero que é real, non un pouse. Pola contra, non é certo. Se non nos enarbora o panorama que hai no mundo,
acabouse! En palabras de Aguirre-Olhagaray, os eventos que máis organizan en Bizi! son: “E coidamos o pracer, sempre hai que pasar un intre agradable, comer e beber... a festa”. Dilet engadiu: “Pero co fondo. Non organizamos manifestacións ordinarias”. A mensaxe podería ser que tentasen facerse público con máis facilidade organizando manifestacións extraordinarias coa música, con lemas especiais e formas de participar de maneira especial (por exemplo, na manifestación de ricos disfrazados para simbolizar o desequilibrio da riqueza do mundo).

Para chegar a máis

Miner di que os movementos sociais teñen que ser ambiciosos, non poden conformarse co seu público potencial: “Para chegar a máis, non creo que haxa que alixeirar o discurso. A xente ten que sentir que cando se move está a favor de algo radical, é dicir, que a mensaxe ten forza. O movemento feminista, polo demais, sempre o deslegitiman. Por tanto, se nos teñen que deslegitimar, que sexa polo que dixemos, non gratis”. Antes da
mobilización, explicou que é imprescindible crear un ambiente e que a convocatoria non se limite a un cartel. Para iso, é unha maneira de solicitar adhesións, pero solicitando unha implicación máis aló da firma, por exemplo, dando a oportunidade a cada cidadán de expresar a súa adhesión por medio de fotos, vídeos, frases. E tamén é partidario de ir ao que non é público potencial dese movemento e de reunirse cara a cara: “Temos que movernos a lugares incómodos para nós e onde o noso discurso é incómodo para a xente. Por exemplo, unha asociación de veciños, que non é especialmente feminista, e que poida que sexan case todos homes. Temos que sorprender á xente cando lle contamos o que estamos a facer: ‘Gustaríanos que a túa asociación de veciños acudise a esta manifestación’. Ten claro que hai que chegar directamente á xente e que a xente ten que sentirse parte: “Onde está a xente nova?”, dise. Ah, é xente nova a que fai as cousas, eh! vostede debe ir vela. Pero non para levarlle a vostede, senón que vaia e espere ao seu lado, escoitando. O mesmo que cos migrantes, están a facer unha chea de cousas, ir e ver. A miúdo parécenos que é o noso movemento real e que temos que asimilar aos demais, que a xente non está a facer nada. A xente está a facer unha chea de cousas, pero non terá ningún interese no teu movemento se non fas que este movemento tamén sexa estimulante para ela”. En Bizi!
tamén realizan charlas para quentar o ambiente antes das mobilizacións, dando explicacións e formación sobre o tema, anunciando a acción e explicando o seu significado.

Aumentar a base, unha das claves das mobilizacións

A presenza de máis xente implicada no movemento no día a día fixo que se sumen máis persoas nas mobilizacións, tanto no movemento feminista como en Bizi!. Os membros de Bizi! contaron así como conseguen que a xente nova reúnase facilmente: Os cidadáns e cidadás coñecen o movemento a través da “decoración rueira” que moitas persoas realizan cada mañá nas festas de Baiona: “Se hai quendas de cola e pegamos polas rúas os carteis das rúas, facemos un adorno comunicativo; aí pasamos as mensaxes do ano ou de tempada, segundo as campañas. Moita xente coñeceu así a Bizi!”, conta Christian Detchart. Quen dan o paso de achegarse a Bizi! atópanse cunha forma aberta de participar. En palabras de Aguirre Olhagaray: “Bizi! demostra que calquera pode participar e que calquera pode achegar algo, aínda que non sexa especialista en ecoloxía ou en cambio climático”. Segundo Harlouchet, a clave está na militancia plural: “Poden participar persoas con diferentes perfís… de facer informes e investigacións, de facer unha escalada nunha acción ou de organizar manifestacións espectaculares, si é un lugar para todos... En Bizi! pódese ir militando por temas, por zonas, ou por áreas técnicas: algúns teñen interese nun tema concreto e teñen un traballo temático para participar. Outros, por zonas, traballan cos seus veciños e veciñas dando na práctica os temas que Bizi! traballa. E en terceiro lugar, a participación pode ser técnica; por exemplo, Detchart e eu estamos no equipo de tradución. Podemos traballar desde casa e de noite”. Unha das claves
para participar é a “dimensión social”, subliñaron Aguirre-Olhagaray e Dilet: O que atrae a “Bizi!” tamén é ambiente de grupo. Sabemos ser serios e reunirnos ás dúas, pero tamén tomar un grolo e coñecernos. Coñecemos a moita xente, convertémonos en amigos... iso fai bo”. Desde o movemento feminista Miner fixo fincapé na mesma idea: “Hai que coidar moito á xente. Se alguén se equivocou un par de veces chamade á reunión e preguntade si a axenda é por problemas ou si sente cómoda no grupo...”. Olabarria teno claro tamén: “Non é o mesmo o que fai un grupo que ten un bo ambiente ou que se reúne só para tomar decisións e repartir responsabilidades”.
Miner conta que o feminismo cambiou moito nos últimos anos: “Eu empecei fai 12 anos e eramos moi poucos e era unha sensación moi solitaria. Mala fama no pobo, argumentos moi grotescos, moita impotencia, outros movementos sociais non nos necesitan... Agora o feminismo ten outra situación, estamos máis protexidos no grupo, non estamos sós, colaboran as redes sociais, tamén o feito de que apareza o tema nos medios, a xente non di ‘é a pedra dese do meu barrio’. Unha porcentaxe moi alta de mulleres sabemos que somos ou deberiamos selo en profundidade, outra cousa é que digamos que preferimos dicir ‘eu vivo ben, eu non sinto opresión’... cada unha ten as súas propias formas de sobrevivir. Pero desde o momento en que sentes inxustiza, posche nome e enfróntasche non hai volta atrás, fasche axente activo, porque os demais che porán nesa función: cando vas ao bar, es o que estivo na manifestación. Aí empezará a confrontación, ou o diálogo, ou o que sexa. É moi importante que existan esas feministas sinaladas do barrio. Iso é o que debemos agradecer a quen nos sinalan: as que nos fan ‘feministas’ sen volta atrás, son as que nos pon a etiqueta desde fóra”.

En eúscaro, sen escusas

É un debate que sempre salgue no seo dos movementos, falar en eúscaro ou ir ao castelán “para atraer máis xente”. Miner apresurouse a contestar: “En eúscaro. Sen dúbida. E non hai tradución, é dicir, se pomos a lema na parte superior e grande do cartel, 11 ataques 12 contestadas, a de castelán as vosas violencias terán resposta e a de pequeno e máis abaixo, diferente”. Explicou como se traballou o eúscaro coas colectivo Mulleres do Mundo para organizar a Marcha Mundial das Mulleres: “Temos que ir ver a quen non sabe euskera e explicarlle de primeira man por que é moi importante que a reunión sexa en eúscaro e temos que facer que esa xente senta parte do eúscaro. Preguntámoslles si no seu país teñen linguas minorizadas e como o viven. E como viven a súa lingua no País Vasco. E unha tarde cambiaremos tres palabras crave. E eles participarán no idioma que desexen e traducirase. Teñen que sentir que o eúscaro reivindica a súa situación: que somos marxinais e se o feminismo é traer todos eses recunchos ao centro, que o eúscaro tamén é ese recuncho. E funciona. Pero a xente necesita explicarse e sentirse parte”. Di que o eúscaro, no canto de dividilo en asembleas, úneo: “Porque un vascoparlante falará con tres amigos que doutra maneira non habería, fará unha tradución, e aí xorde a complicidade”. Clave? “Facelo con moito mimo, con paciencia. Un dos obxectivos da Marcha Mundial das Mulleres foi que funcionase en eúscaro, e desde que demostrei que foi así no proceso de dous anos non acepto escusas a ninguén. É posible, non retarda, non modifica os contidos, e non perdemos xente, senón que gañamos. A xente vivía o eúscaro coma se non tivese nada que ver con el, coma se fose algo á parte del. E cando lles facemos sentir iso, aínda que non saiban euskera, fanse euskaltzales, entenden o importante que é e a próxima vez pedirán café en eúscaro”. Harlouchet sinalou que a
participación dos vascos en Bizi! é un reflexo das cifras sociolingüísticas de Iparralde: o 25% dos membros son euskaldunes. Pero ten a particularidade de que os vascos que non son vascófilos habituais achéganse: “En Bizi! son menos as persoas implicadas no mundo da cultura e no resto da cultura vasca”. Desde as súas orixes, todas as comunicacións cara ao exterior realízanse en ambos os idiomas, pero as súas reunións realízanse en francés. No congreso extraordinario que se celebrou en novembro, decidiron acelerar o uso do eúscaro, reforzando os espazos de inmersión en eúscaro que o movemento ten no seu seo: unha vez ao mes, Bizirik! emisión, reunións rexionais…

Alianzas: relacións directas, accións concretas

fálase máis que nunca de alianzas entre loitas. Pero como se fai isto nas mobilizacións para levalo á práctica? Miner explica que o importante son as relacións directas entre as persoas: "Non podemos facer un pacto cun sindicato e logo non sabemos con quen temos que falar. As alianzas fanse de forma natural”. Seguindo co exemplo, explicou que en caso de ir aos sindicatos a buscar alianzas, acudiría aos militantes feministas do sindicato. Di que non falta razón para que se alimenten mutuamente algunhas loitas, pero que aínda hai unha gran tendencia a apelar á súa propia: “Nunca nos debilitaremos por facer alianzas. Cando empezamos a traballar con mulleres racializadas, pensabamos que “agora as nosas prioridades serán outras?” e non. cada unha organizará a súa, pero chega o 28 de xuño e hai unha chea de mulleres racializadas que doutra maneira non poderían vir, e unha chea de feministas Arrozes do Mundo comeremos alí. No teu día a día entra a mobilización do outro, non nos pide implicación no outro mundo, pero imos participar nas cousas que organizan os demais. Se vén correndo ao noso grupo feminista preguntando “Non tedes que coller un quilómetro feminista?”, pois quizais non se nos ocorreu, e se nolo propoñen, claro que si! e alí poremos a nosa reivindicación. Iso fortalece a Korrika e fortalece o movemento feminista”. Aclara que a alianza non significa que haxa que organizar a mobilización conxuntamente: “É importante que cada un estea a loitar pola súa prioridade. Que cada un teña clara a súa prioridade. E pedir cousas concretas a outros movementos”. O
gran resultado das alianzas de Bizi! foi o Poboado das Alternativas: “Un día quitamos o espazo aos coches na praza e organizámolo en 15 áreas, mostrando prácticas respectuosas coa xente e o medio ambiente. Pero non foi só iso, senón que foi un camiño co que se pensou aquel día. Antes reunímonos de forma individual con varias asociacións, explicámoslles que é o obxectivo, explicámoslles o tema do cambio climático, aínda que non se sitúan aí, preguntámonos que forma dan os espazos para representar os nosos vínculos... facendo un enlace e outro, ao final 12.000 persoas xúntanse ese día, cunha forma de facer e gañamos para outra”.

A represión supérase con lexitimidade

O poder utiliza a represión para neutralizar as mobilizacións máis eficaces. Preguntado polo panorama actual, Olabarria respondeu que “a socialdemocracia non entra na lexislación actual” (por exemplo, por lei aos bancos hai que pagar antes que aos médicos ou profesores): “Sempre falamos de democracia en parámetros, pero eu teño 39 anos e en Euskal Herria nunca vivimos nos estados de benestar de Europa o que en teoría son as liberdades dunha democracia formal. Non sei si viviron no Estado español, pero en Euskal Herria temos un estado de excepción permanente, ligado á loita antiterrorista, con lexislación e prácticas especiais. Todo iso argumentábase na necesidade de que o Estado respondese á loita armada e que había unha sociedade que non respectaba o monopolio da violencia política. Terminou e cal é o panorama? Na aplicación acougáronse algunhas cousas, pero na lexislación non derrogaron nada e ademais endureceron algunhas cousas no código penal do terrorismo: a homenaxe, no uso das redes sociais... e no ordenamento xurídico ordinario: nos últimos anos creáronse novas formas de disidencia e protesta, e desenvolveuse unha gran batería legal ad hoc para desactivalas. O seu símbolo, pero non o único, é a Lei Mordaza”. Un dos
maiores riscos da Lei mordaza é que aplica a “represión invisible”, segundo Olabarria: “É dicir, vemos a represión cando alguén é levado ao xulgado, encarcerado... e as nosas neuronas solidarias tamén se activan neses momentos. Na Lei Mordaza non hai xuízo, non vas ao cárcere, pero o dano é inmenso. Esta represión é moi difícil de visualizar. É máis difícil pedir axuda e un come a multa. E a súa capacidade de desmovilización é enorme”. Explicou que, de forma selectiva, moitos militantes preferirían pasar entre 5 e 6 meses en prisión antes de pagar unha multa de 20.000 euros: “Por algo se recorreu á represión económica, cando e en tempos de crises. Todos os vínculos que temos (créditos, embargos...) estréitanse moito”. En palabras de Olabarria, si é difícil visibilizar as sancións, a Lei Mordaza fai un dano aínda máis invisible: “Cantos dereitos deixamos de exercer pola ameaza. A Policía Municipal diche que non podes gravar o que está a pasar na rúa, e é mentira. Pero o cidadán deixa de gravar e como se mide o dano que iso supón, a forza que perdemos? Xa non se trata de que che castiguen, senón de que nós negámonos a exercer os nosos dereitos”. É habitual que antes de realizar calquera tipo de
acción fálese cun avogado. Di que é necesario, “pero cun avogado que é un pouco emprendedor. Un avogado debe dicir, a través da lectura da lei e da súa interpretación, que marxe de risco ten cada acción, ‘polo menos isto e máximo isto’. Se o avogado é fiucego nunca nos di o que vai pasar. E tamén pode facer propostas, algo moi parecido, pero se o facedes doutra maneira, quitaredes esta marxe de risco”. É tamén un erro para Olabarria considerar como límites claros os límites do que di a lei: “En Herri Harresia cometiamos un delito un tras outro, de forma masiva e dando a cara. Imaxínache que nos enfrontabamos á detención de quen se acusaban de terroristas. E si, castigaron a unha xente, pero quedaron moi lonxe do que podían facer, tanto na lei antiterrorista como na ordinaria. Por que? Porque é cuestión de forza de relacións. A clave está en que tipo de protección social facemos as cousas. E o apoio é moi variado, por exemplo, hai 2.000 ou 200 diferenzas na praza, pero sobre todo é que as autoridades senten que os que non están na praza tamén nos entenden. En función de como traballamos as cousas conseguimos impunidade”. Por tanto
, o que di a lei non é unha cousa obxectiva. As leis aplícanse unhas veces e outro non. Como superar a represión con esa brecha? “Transformando as relacións de forza”, di Olabarria: “Pode haber tentación de acudir a lóxicas clandestinas de exercicio de dereitos ante a represión existente. Pero o ton clandestino actual debilítache e afástache da sociedade. E ademais creo que a xente pode estar máis aberta que nunca a escoitar, temos a posibilidade de chegar á xente e por iso, a liña principal debe ser seguir exercendo os dereitos de forma visible, mostrando a cara e da maneira máis masiva posible. Mesmo coa cara tapada, cando sexa de utilidade para dificultar a represión. Pero tamén entón, co fin da publicidade, sen quedar á sombra: Tal e como o fixemos coas máscaras nas Murallas Populares, ou como se viu nas diferentes actividades que se puxeron na rede. Facelo así e, ademais, con cor e humor, abre as estreitas marxes da lexitimidade que ten a sociedade actual. Debemos promover unha cultura de desobediencia lexítima. Hai que argumentar ideológicamente e facelo na práctica”.

Os de Bizi! están a traballar a desobediencia civil por acción. En palabras de Aguirre-Olhagaray, “as accións que facemos son xeralmente ilegais, pero o que facemos é lexítimo. Somos moi tranquilos e sabemos que no que facemos temos razón”. Harlouchet engadiu o 2-0 e conta co respaldo da maioría absoluta dos votos. Cando explicamos as accións, a xente está a favor. Ese é o camiño para dar o selo de legalidade á lexitimidade, porque a través da adhesión cada un ten o seu obxectivo, porque se dá conta de que tamén é para o seu propio ben”. Insistiu en que precisamente esa estratexia que peor xestiona o poder é a de que os cidadáns, sen violencia, diríxanse directamente cara ao seu obxectivo e con lexitimidade, sen respectar a lei: "Porque non sabe de onde facer as detencións e porque non vai poder facer o papel de vítima. A violencia xa se amortiza e eles poden xestionala. Non sen violencia”. Detchart trouxo
como exemplo que os policías foron á sede de Bizi! en busca das cadeiras secuestradas nos bancos. E esa mesma represión utilizárona para reforzar aínda máis a mensaxe de Bizi!. Harlouchet explica detalladamente: "Collemos do banco do barrio nove cadeiras, as cales puxeron cara de poucos amigos e mostrámolas ante todos os medios: ‘estas cadeiras secuestradas servirán mellor nas oficinas altermundialistas e para loitar contra a evasión fiscal, non neste banco, sabendo que este banco apareceu claramente para expulsar a un bo actor’. A policía veu á residencia de Bizi! e meteu no coche a catro das cadeiras que estaban aquí, coma se fosen grandes pistoleiros... E mentres tanto, os outros cinco escanos foron adoptados por filósofos coñecidos, e aí comezou a fuxida e o refuxio dos mesmos. No estado francés, o movemento das cadeiras secuestradoras intensificouse, secuestrando máis de 200 cadeiras en bancos que facilitaban a evasión fiscal: Pola COP21, para deixar claro que o diñeiro da transición enerxética e ecolóxica está nos paraísos fiscais. Este tipo de accións desactivan as ferramentas clásicas de represión do Estado”. O risco era que un membro de Bizi! Puidese ser condenado a 75.000 euros e cinco anos de cárcere por un delito de enaltecemento do terrorismo, segundo a lexislación francesa. “Pero se retiraron en todas as denuncias: primeiro dixeron que roubaran as cadeiras e logo que non, que non quería dar o ADN, e tamén o deixaron inocente... Unhas 2.000 persoas reuníronse un luns pola mañá para mostrar o seu apoio e o banco tivo serios problemas de imaxe, xa que non se trataba dun roubo de cadeira, senón dunha evasión fiscal. Confiamos en que perdan o gusto de litigar aos militantes, vendo a capacidade que houbo neste primeiro momento para defender a lexitimidade mesmo legalmente. Calquera manifestación é unha escusa para multar. Pero costa dar unha multa sabendo que tanto a mensaxe como a forma de facelo teñen un gran recoñecemento social”.