Pódese dicir que é vostede un escritor profesional. Non sodes moitos os que podedes dicir iso, non é certo?

Agora pódese dicir que son escritor, pero vivo dunha maneira moi precaria, e porque nos levamos ben entre a miña muller e eu. Fago moitas cousas porque vivir só grazas aos libros é moi difícil. Antes de chegar aquí, fixen de todo: Traballei en Porcelanas do Norte e noutros talleres, logo fun barrendero, bibliotecario en Alsasua e Falces, traballei como xornalista nunha axencia de comunicación ata que saín de alí…

Sempre tiveches paixón por ser escritor?

Eu creo que si. Con cinco ou seis anos escribín o meu primeiro conto. Recordo que un día que fomos ao monte lesioneime na man e a miña nai deume papel e lapis para que me entretivese. Estiven a escribir un conto, contando como xogaba cos demais nenos.

Que é a literatura para ti?

A literatura permíteme facer cousas que non podo facer na realidade. Permíteme entrar na pel doutras persoas. A literatura para min é todo e non podo separar a miña vida “civil” da literaria.

Pero o autor dos teus libros e ti sodes moi diferentes.

Son unha persoa moi introvertida e cústame porme en contacto con descoñecidos, por iso para min a literatura é unha saída. Cústame menos escribir que falar. Moita xente asombrouse de min cando me coñece despois de ler algúns dos meus escritos máis ben miserables. Existe un mecanismo de compensación.

Entón, non te avergoñas de expresar as túas contas persoais?

Non especialmente. No diario Deus nunca reza, por exemplo, contei un verán da miña vida. Acababamos de despedirnos do traballo e esperabamos ao segundo fillo e eu preguntábame a min mesmo a quen lle poderían interesar esas historias persoais, pero a sorpresa foi que moita xente se sentiu identificada.

É cada vez máis difícil conservar a privacidade do escritor?

Hoxe en día o artista ten que demostrar moito máis nos medios e nas redes sociais. Unha cousa é o traballo creativo e a outra a túa vida persoal, pero cada vez está máis confusa.

Parece que os libros cada vez importan menos e que o escritor ten que dar guerra por todas partes. Ás veces síntome pesado, sempre estorbando, contando o que fixen, o que estiven facendo.

Vivimos a un ritmo cada vez máis rápido?

Cada vez costa máis buscar un pouco de tempo para ler libros, xornais, revistas… A lectura de noticias completas está a converterse hoxe en algo raro. E tamén se percibe en literatura. Por exemplo, sorpréndeme ouvir como os donos do vento preséntanse como unha “novela literaria”. Cando unha novela non é literaria, que é? Máis nada que pasar o tempo? Unha lectura de consumo rápido que non deixa ningún resto, nin rastro? Iso é o que din, e eu creo que as cousas van por aí. Iso é o que busca a literatura que se comercializa de forma masiva.

Ás veces penso que os escritores non somos unha especie en perigo de extinción. Sempre me sentín estraña, pero ultimamente máis. Contar historias é o que nunca desaparecerá. Isto coincide co ser humano. Sempre pasou e vai suceder e de aí vénme a esperanza.

É o conto o xénero que máis queres?

Si. Empecei con contos e é o meu xénero favorito. É moi agradecida, moi axeitada para a vida actual e, con todo, creo que lle falta prestixio, prestixio.

Talvez, no canto de conto, deberiamos dicir “narración curta”, ou mellor “narración curta literaria”…

Claro que si! Un coñecido escritor dicía que entre os contos escribía algunha novela e a min pásame o mesmo. O humor tampouco ten moito nome, por iso alégrame que lle deu o premio Cervantes a Eduardo Mendoza. Foi unha confesión á literatura de humor.

O teu primeiro libro foi unha serie de contos.

Si. Con 19 anos gañei o concurso literario Cidade de Palencia con Contos de cor gris e foi publicado polo concello da localidade. Na cerimonia de entrega do premio ocorreume, ademais, unha cousa curiosa: O premio ascendía a 75.000 pesetas. Cando o concelleiro de cultura deume a carteira ocorréuseme mirar dentro e deime conta de que faltaba un pouco de diñeiro. Díxenlle que estaba moi avergoñado e pediu perdón e deume o que me faltaba. E velaquí que anos máis tarde vin nun xornal que era condenado por corrupción!

Retratas perfectamente Pamplona e ambientes underground. Sentes portavoz dunha xeración?

A miña literatura, en xeral, é bastante autobiográfica, salvo o último libro, e para a miña xeración hai moitas cousas e xestos. Con todo, utilizo rexistros moi diferentes. Moita xente, por exemplo, coñeceume agora con este novo traballo, e non se que poden sentir ao coñecer a ese escritor de antes, máis irónico, con libros máis feos.

Que importancia ten a música nos teus textos?

Alto. Eu son un músico frustrado. Sempre me gustou moito a música, especialmente o rock. É unha expresión artística directa, que xera emocións fortes e primarias. Nunca fun bo en música, e por iso, quizá, está moito nos meus libros. Na última novela aparecen os meus ídolos Drogas e Kutxi Romeu.

Aprender euskera foi un sinal de rebeldía para ti?

Si, en parte si. Empecei a aprender porque sentía que nos quitaron unha cousa que nos pertencía. Era un deber cara a min mesmo. A familia da nai era da veciña Huarte de Pamplona, da casa das Obras (O mellor). Con todo, o rexeitamento, case o odio, que vin nalgunhas persoas maiores sempre me fixo doloroso.

Non fun moi constante aprendendo, pero ultimamente volvín a mantelo. En casa resúltame moi difícil falar cos nenos, porque tamén se fai raro para eles, pero todos os días escoito a radio, leo, estou a coñecer a algúns escritores interesantes, fago entrevistas… Estou orgulloso e contento.

E escribir?

Fixen algún intento, pero polo momento véxoo moi difícil.

Vostede é guía de dous grupos de lectura. É unha iniciativa en auxe?

Eu creo que si. Parece un pouco esperanzado. Ao principio miraba con moita desconfianza, pero enseguida vin o enriquecedor que resulta compartir ideas entre os lectores. Ademais, estes clubs serven para atopar lecturas. Quizais sexa un camiño para chegar a libros que non chegariamos doutra maneira.

Este ano escribiches o prólogo aos libros Ultrachef. O libro é unha divertida crítica aos concursos de cociña televisiva.

Paseino moi ben. É unha obra de Miren Lacalle, ex vocalista do mítico grupo punk As Tampones, que acaba de publicar a discográfica Edurne. Eu só axudei a publicar. Ademais, o cociñeiro donostiarra Edorta Lamo animouse a facer os pintxos imposibles que aparecen no libro e foi todo un éxito. Fixo pintxos como “Queixo de Peregrino”, “Foie de ratas voadoras” e “Tortillas de froitos da ciénaga”. Aí está Miren e quero encargar máis cousas.

Tamén escribiu unha novela radiofónica, Caerás no inferno.

Pedíronmo en Radio Euskadi. Din que están moi de moda en Australia e outros lugares, sobre todo entre xente nova. Tomeimo como un reto, partindo da miña experiencia, sen preocuparme demasiado por outros modelos. Deime conta de que era unha oportunidade para meter moitos recursos e humor. Conta o regreso do mítico grupo Eskupitajo. Foi moi divertido facelo. Logo, o resultado non é exactamente como vostede imaxina, pero bo…

Os donos do vento é a súa obra máis recente. Esta vez metíchesche entre bruxas e piratas. Ti elixiches aos piratas ou eles a ti?

Eles crenme a min. Todos levamos dentro un pirata e eu resucitei o meu. Como de pequeno estiven xogando aos piratas. A idea xurdiu en 2004. Atopei unha lectura, unha película e unha guía musical sobre os piratas. Pareceume especialmente interesante o da música e empecei a investigar sobre o tema. Así cheguei até os piratas vascos.

Foi unha viaxe longa e difícil ao longo de doce anos. Está situado no século XVII e tiven que ler e investigar moito. Por iso, mentres tanto, escribín outros libros.

Que son os piratas, os heroes ou os golfos?

Os piratas non podían evitar facerse piratas. Era a xente máis pobre e marxinada de Europa. A miúdo eran vagabundos, delincuentes ou escravos negros fugados en América. O meu protagonista, Joanes de Sagarmin de Zugarramurdi, é fillo dunha muller considerada bruxa. Unha vez perdido todo, a súa única saída ao mar.

Toca a alboka. Por que?

Nas tripulacións dos barcos piratas os músicos eran moi importantes. Elixín a alboka porque é unha melodía moi potente. É unha respiración circular e quixen xogar con ela: ao tocar a alboka, o protagonista lembra o lugar onde se perdeu, a casa, a familia, o idioma…

É un libro cheo de xestos?

Nas cancións dos piratas figuran as letras dAs Drogas, Kutxi Romeu e Kirmen Uribe. E tamén fixen xestos literarios á Illa do Tesouro, á Celestina e a algúns traballos de Cervantes. Sarrionandia tamén está no libro, porque o protagonista tamén defende que o eúscaro é o noso único territorio libre.

Cal é a principal conclusión que sacaches sobre as bruxas?

Era unha forma de represión contra varias mulleres. Tentei dar explicacións lóxicas. Por exemplo, a xente de Urdax dependía do abade, mentres que os de Zugarramurdi eran libres, por iso tentaban controlalos. Detrás dos procesos contra as supostas bruxas atópanse o desexo de control e as vinganzas “domesticas”.

Quixeches traballar con este traballo sobre temas de cultura e historia de Euskal Herria?

Si, e tiven problemas nese sentido. O feito de estar situado no País Vasco e presentar algunhas cancións en eúscaro, por exemplo, era un inconveniente para algúns editores. Algúns ven estas cousas desde o punto de vista político e costa moito superar iso. Resulta moi decepcionante. Con todo, eu estou contento e grazas a este libro algúns lectores tiveron unha pequena relación con esta cultura, que doutra maneira non a terían.

A gran editorial Harper Collins publicou o libro, que experiencia tivo?

É a segunda editorial máis grande do mundo. Produciuse unha tirada de seis mil exemplares e agora está en marcha a segunda. Espero que me axude a dar a coñecer o meu traballo fóra de aquí.

Vas seguir polo mesmo camiño?

Tendo en conta o traballo e as dificultades, non tiña ningún desexo de volver a unha novela histórica, pero vendo o éxito da mesma penso que quizá sexa egoísta dicir que non. Os da editorial están moi contentos e na presentación que fixemos en Madrid animáronme a seguir.

E agora que tes entre mans?

Estou a facer unha colección de narracións por encargo do comedor solidario Paris 365. Son historias persoais, narracións baseadas nas vivencias de dez persoas e algunhas moi duras. Inmigrantes vindos en patera, familias sen fogar…