Acaba de pronunciar a conferencia “Xornalismo comprometido en tempos de crises”. Definamos o compromiso en primeiro lugar.

Creo que a expresión xornalística comprometida é en parte redundante, porque o xornalismo ten que estar comprometido en por si. Así que defino o xornalismo, para o que me unirei a Marty Baron, o director do Washington Post. El di que o xornalismo é pedir contas ao poder, e eu tamén o penso. A función do xornalismo é o poder contrario, controlar aos poderosos ao servizo da sociedade, contribuíndo a que non se cometa abuso. Non creo nun xornalista militante, nun xornalista que avoga por unha causa, porque o compromiso principal dun xornalista non é cunha causa, senón coa verdade.

A túa resposta lévame a pedir outras definicións. A primeira é o poder.

O poder ten sobre todo dúas caras: a política e a económica. É fácil de atopar, está claro onde está. Son os poderosos os que teñen a capacidade de modificar as leis, os que poden influír na Xustiza, os propios xuíces…

Na conferencia dixo que os medios de comunicación tamén son un poder, polo que eldiario.é informa doutros medios.

Por suposto. Un dos nosos criterios é que non cumprimos unha antiga norma desta profesión: “Os cans non comen cans”. Informamos do xornalismo e dos medios de comunicación porque son o poder. E sobre todo porque moitas das cousas que pasan non se poden entender sen entender como funcionan os medios de comunicación. A crise do PSOE aínda non se pode entender do todo se non se sabe que Rubalcaba é o conselleiro dO País e que Felipe González é o do grupo Présa.

Mencionou a procura da verdade. Esta é a terceira definición e a máis difícil: a verdade. O debate sobre o xornalismo e a obxectividade está no centro da historia.

O problema é que coa escusa da obxectividade escóndense grandes abusos. O exemplo que utilizo sempre é que si vas a unha manifestación e dis “hai 50.000 persoas reunidas polos organizadores” e en opinión da policía estás a actuar segundo os criterios habituais de obxectividade: non apostaches por unha soa, deches a versión de todas as fontes, etc. Pero tes dous ollos e unha corda de metro. Podes facer a medición e non tes que ser enxeñeiro para saber cantas persoas poden entrar nun metro cadrado. Iso é honrarse. A obxectividade non é dar unha versión de ambas as partes, senón dicir a verdade; ás veces o coñecemento desa verdade non está nas nosas mans, pero outras veces si, noutras ocasións pódese comprobar utilizando un método científico: o xornalismo. Hai unha técnica para iso.

Con todo, moitas das cousas que se din nos medios de comunicación non son tecnicamente verificables, pero si son consecuencia dunha posición previa.

Así é no caso da opinión, e eu ademais creo que a opinión debe basearse en datos. En calquera caso, no caso da información non se pode actuar desta forma. En canto á información, a clave non é a obxectividade, senón o foco. Non hai criterios técnicos para iso: trátase de decidir que é importante e que non é. Esa é a liña editorial: decidir a que vas pór a lupa. Logo pode ocorrer que o que estás a mirar se distorsione e míntache directamente. Eu defendo aos medios que decidiron sinceramente que é máis importante falar de burts que de desafiuzados; é un criterio editorial, claro, transparente… Pero non respecto aos medios que amenten, e algúns o fan. Non sempre, non en todas as noticias, pero si a miúdo.

Á vista deste panorama eldiario.é, dirasme agora que foi imprescindible crear.

Creamos Eldiario.é porque criamos que o noso traballo ía ser a única maneira de facelo con total garantía de independencia. Cando me dei conta de que o que manda nun xornal non é o director, senón o amo, decidín que había que crear eldiario.é. E decidín que os donos deste novo xornal seriamos os xornalistas. O conseguido nos últimos anos (temos beneficios, pasamos da redacción de doce persoas á de 72…) demostra que acertamos.

Vostede reivindicou a súa independencia como medio de comunicación. Como se mide a independencia?

Segundo catro criterios: se a medio gana ou non diñeiro, se ten débedas, quen é o propietario e de onde saca diñeiro para pagar soldos. Ao analizar estes catro parámetros dásche conta dos problemas que ten a prensa en España. En canto á propiedade, case todos os medios de comunicación están agora en mans dos bancos. Están endebedados e teñen unha gran dependencia dos grandes anunciantes e das institucións públicas que controlan os partidos políticos. Por último, non teñen rendibilidade, teñen perdas. E se un xornal ten perdas, quen paga? Os lectores? Ou os lectores convértense en ferramentas para compensar gastos por outros medios? Somos independentes porque somos propietarios da redacción, gañamos diñeiro, sobre todo porque vivimos dos lectores e non temos débedas. Bo, iso non nos asegura ser independente, porque aínda que teña todo iso pódese estar de acordo cos prexuízos e meter a pata, pero polo menos temos un ratito para equivocarnos.

Vostedes decidiron, polo menos en parte, informarlles das súas contas e procesos internos, contratacións... Unha vez ben explicado é moi natural. Como non o fan todos?

Creo que moitos medios de comunicación non o fan porque as súas contas non son dignas de ser mostradas. Nós podemos dicir que a relación dos salarios de redacción é de 1-3, que pagamos aos bolseiros e que traballan cun titor durante medio día… Debuxade iso en moitas redaccións, a relación entre o salario máis alto e o máis pequeno é de 1-100, o dono non se que banco, as condicións laborais dos bolseiros son as que son… Así o fan en moitas redaccións de España, como serán transparentes? Nós decidimos que a única maneira de que os lectores confíen en nós é explicarnos como somos. E iso é moi importante. Se non teñen confianza, non lles podes pedir que paguen por un medio que é gratuíto en si mesmo, e ese é o noso caso.

No futuro dixeches que a prensa de papel xogará un papel parecido ao que teñen hoxe os discos de vinilo.

A longo prazo si. De feito, un medio dixital pode facer o mesmo que un xornal en papel, pero mellor e máis barato. Os gastos son moito menores e podes actualizar a información en todo momento, non só unha vez ao día. A televisión finalmente non matou á estrela da radio, xa que a televisión e rádioa son complementarios, e non substitúen á outra. Non se pode ver a televisión mentres se conduce o coche, nin na ducha. E na radio e na televisión non pode volver buscar unha noticia concreta, como nos xornais. Pola contra, todo o que se pode facer cun xornal en papel tamén se pode facer cun dixital. O único atributo que queda ao papel é sentimental: gústanos tocar o papel e ler xunto cunha cervexa no bar. Pero non ten nada especial en canto á funcionalidade, por iso será substituído.

Nun momento no que a información se renova constantemente, a rapidez volveuse aínda máis importante que antes. En detrimento de a exactitude? E, doutra banda, tamén se pide aos medios de comunicación profundidade. É aí onde se atopa a última fortaleza?

Si, ás veces a rapidez convértese nun problema, pero en xeral creo que é unha vantaxe. En canto á profundidade, creo que ao final moitos xornais de papel acabarán converténdose en semanarios, que é o que dará a oportunidade de profundar. E é que os fins de semana é cando máis medios de papel véndense, e é lóxico. O papel é un vicio caro que non se pode pagar entre semana. Caro desde o punto de vista do tempo.

Vostedes sitúan a súa cabeza no centro-esquerda. Se o xornalismo, como vostede definiu antes, ten que ser un contra-poder, é posible o xornalismo de dereitas?

Por suposto. O Confidencial, por exemplo, é un xornal conservador, propiedade dos xornalistas, capaz de dar golpes ás grandes empresas e que a miúdo o fai. Traballan con honestidade, non creo que fagan mal xornalismo. A clave está na independencia económica. O problema é como pode ser independente un xornal que perde diñeiro. Alguén ten que pagar? Ese é o pecado da prensa española actual: o modelo de negocio derrubouse e levou consigo a independencia. Para ser libre tes que cumprir uns requisitos mínimos, e iso, nesta profesión, é poder pagar os soldos dos xornalistas. Se non podes pagar por medio do xornalismo, deberás facelo a través da propaganda.

Hai uns meses publicastes “Castellanako paperak” xunto a outros medios. Nos documentos púñanse de manifesto as irregularidades fiscais da empresa e dalgunhas persoas ricas no Estado español. Como acaba de dicir na súa intervención, este tipo de informacións non teñen tanta importancia como unha declaración de Messi. Desbásteche iso?

Persoalmente si. E tamén xera tristeza que outros medios non difundan esa información. Pero os lectores agradéceno moito. Temos unha maneira moi sinxela de medilo: comprobar o número de socios que conseguimos o día anterior. E nos días nos que publicamos este tipo de información importante, conséguense moitos socios, a xente valora que se publique información deste tipo sobre alguén que ten moito poder.

Os xornalistas temos a capacidade de mellorar a sociedade a través deste tipo de informacións?

Creo que si. Nós podemos estar orgullosos dalgunhas cousas. Como afectou, por exemplo, o tema dos cartóns black en España? Pois iso fixémolo nós. Estamos a escoitar de diferentes fontes que a corrupción se reduciu polo maior medo á denuncia. Claro que os medios de comunicación influímos. Para iso estamos.