Os versos que Joxe Manuel Lujanbio Txirrita puxo á guerra de Cuba poderían ser reivindicados por moitos que, seguindo a chamada de Ho Chi Mihn, estalaron en combate: “Ao final fíxose o desterro co reflexo / Len tamén se podía vender Cuba sen morrer tantos homes”.

Máis de dous millóns de persoas –case catro millóns nalgúns cálculos– perderon a vida. Os ianquis explotaron tres veces máis das bombas lanzadas na II Guerra Mundial. Un 15% de todos os bosques e campos foron incendiados por envelenamentos desprendidos do aire.O Axente Laranxa, producido por Dow Chemical e Monsanto, lles perfumó 45 millóns de litros de avións e helicópteros. Décadas máis tarde, en 2016, mentres un tribunal especial xulgaba nA Haia a Monsanto por ser o vendedor desa dioxina mortal, Monsanto está a imporse sobre a agricultura vietnamita.

O investigador Mick Grant non se achegou á Haia en busca de crónicas para a revista The Ecologist nos días do xuízo, senón a Vietnam. Coa posta do pé no solo, á noitiña, deuse conta de que todas as iconas ianquis do consumismo iluminan as avenidas da Cidade de Saigon/Ho Chi Mihn: Starbucks, Golden Arches, Colonel Sanders que pon cara ao KFC, Coca-Cola... Pero non en Monsanto: “Dicir aquí Monsanto é falar da Apocalipse”. É... ou era?

Entre 1961 e 1971 os norteamericanos dispersaron como parte da guerra química e biolóxica ao Axente Laranxa con dioxina, herbicida e perecedoiro violento, ardendo árbores para arrincar aos soldados e guerrilleiros comunistas a protección das selvas tropicais e, derramando sobre campos de arroz, deixar ao inimigo sen comida.

Mick Grant visitou o Museo dos Recordos da Guerra, na Cidade de Ho Chi Mihn. Comezou o relato de The Eologist coa foto dun músico que ambienta o museo: un home cego tocando o piano... non, máis que cego, creado cunha cara sen recunchos para os ollos. O mozo, de 17 anos, sufriu un desastre durante a terceira xeración por mor da dioxina de Axente Laranxa.

Neste Museo de Crimes de Guerra, antes de abrirse a Occidente, pódense observar as atrocidades que aínda hoxe producen os velenos en nenos e novos, as deficiencias e deformacións de todas as clases de ollos, brazos, pernas, cabeza... Do mesmo xeito que o resto de vítimas, o pianista non recibiu ningunha indemnización, polo que queda tentar gañar o arroz diario, ambientando con música o escaparate de horrores.

O Axente Laranxa é tan violento que enfermou a moitos militares e empregados ianquis que empregaron aquela arma. Eles e a súa descendencia, por causar danos no ADN. O Goberno de Washington recibiu 291.000 queixas dos veteranos da casa, e para respondelas gastou máis de 1.500 millóns de dólares.

As queixas dos afectados de Vietnam en EE.UU. non tiveron a mesma sorte, non recibiron ningunha indemnización, nin das corporacións Monsanto ou Dow, nin do Goberno. Pola súa banda, Henry Kissinger, líder da guerra e o envelenamento, obtivo o Premio Nobel da Paz en 1973, xunto con Le Duc Thor, representante de Vietnam nas negociacións. Le Duc Tho, o único home que renunciou ao Premio Nobel da Paz...

Envenenador alimentador

Mick Grant visitou durante os próximos días as ribeiras do río Mekong xunto a outro investigador local, un militante polos dereitos humanos. Que fan as paraxes do parque Ou-Minh que fai 50 anos cuspíronse na selva ata que os ianquis os destruíron?

Unha guía lévaa no bote. Non hai bosques, pero as beiras do río están separadas. Finalmente, os maquinistas puideron desembarcar nalgún punto da costa, e descubriron, a través das filas de bandos, o difícil que fai revivir unha selva tropical que foi en tempos pretéritos. As árbores son moi escasos, como outras plantas, sen rastro de animais salvaxes. Tamén se realizaron plantacións de eucalipto, máis duras na dioxina.

Os mangladios do Mekong, ao caer a Ría, teñen mellor aspecto. Con todo, o investigador vietnamita ensinoulle que non é máis que unha mera aparencia. Os funcionarios fixeron plantar novos mangles, pero a cosmética é máis que nada. Tras quéimaa dos Axentes Laranxas, as marismas de aquí teñen novos inimigos: a diminución do caudal dos grandes encoros, os xigantescos viveiros de camaróns e lagostinos... e o cambio do clima.

“Pero –di Grante- Monsanto tamén quere aproveitar o quecemento do clima: patentar sementes de plantas que resisten mellor á seca, arroces que sobreviven en augas máis salgadas... O nivel do mar no val do Mekong está a aumentar. Pero un día tamén subirá demasiado para eses niveis de auga”.

O amigo e el fixeron unha volta polos almacéns de subministracións agrícolas. Como en todo o mundo, aquí tamén se atopan as sementes, abonos sintéticos e velenos de Dow Chemical, Bayer, Syngenta, BASF e outros xigantes agro-xigantes. Onde está Monsanto?

Utiliza a marca dunha compañía adquirida en 1998: DeKalb Genetics. Previamente, Monsanto regresara axiña que como EE. A embaixada americana convidou os expertos e líderes da multinacional a dar conferencias sobre as vantaxes dos transxénicos, pensando que a solución á escaseza de alimentos en Vietnam radica nas súas sementes e pesticidas.

Convenceron aos altos funcionarios e políticos do lugar, ao parecer, ou o compraron por azar. En 2014 aprobouse seméntaa experimental de catro transxénicos. No camiño están os permisos do arroz transxénicos. Varias organizacións da Cidade de Ho Chi Mihn declararon que queren que para 2020 o 30-50% das colleitas de Vietnam sexan de sementes modificadas xeneticamente. Nesta medida quedará a disposición dos propietarios das patentes o control total dos cultivos producidos, en relación ás sementes e aos velenos.

Cando millóns de persoas aínda sofren a mutilación dos dioxinas do vello Axente Laranxa, Monsanto introduce aos vietnamitas Roundup –glisofato– xunto coas sementes transxénicas que sobreviven con este veleno. O glisofato foi acusado de diversas enfermidades, desde o autismo até o cancro e as enfermidades conxénitas, ademais das que afectan os ecosistemas da natureza. Monsanto e Coca-Cola: O que Estados Unidos non conseguiu cun terrible ataque militar, o dominio de Vietnam, está a conseguirse controlando os mercados, a cultura e os alimentos.

Mentres, nas case antípodas do planeta, o Tribunal Monsanto examinou as denuncias de crimes contra a multinacional nA Haia. Tiña que resolver dúas preguntas sobre Vietnam: Se Monsanto é o culpable de crimes de guerra por axudar ao Exército estadounidense a masacrar aos cidadáns e si, producindo e vendendo á Axente Laranxa, fixo o equinoccio.