Chega unha nova ferramenta para loitar polos dereitos lingüísticos
- Preguntouse a preto de 200 axentes sociais de comunidades lingüísticas minorizadas de Europa: que medidas débense adoptar para respectar os vosos dereitos lingüísticos? Realizaron máis de 400 achegas. Donostia 2016 Capital Europea da Cultura e o Consello son os impulsores do Protocolo para a Garantía dos Dereitos Lingüísticos. O protocolo non se elaborou para quedar en papel, senón para ser unha ferramenta de futuro. Os axentes sociais han proposto os pormenores do protocolo e a partir de agora contarán cunha ferramenta para traballar neste campo.
Euskalgintza creou falantes, espazos, ferramentas, e fixo as súas reivindicacións. Coñece a vulneración de dereitos lingüísticos e coñece de memoria as medidas a adoptar para garantir os dereitos. Aos axentes sociais das linguas minorizadas en Europa pásalles o mesmo. Por iso, no proceso do protocolo hai dous promotores (Donostia 2016 Capital Europea da Cultura e Consello), un grupo organizador (Linguapax, Centro Europeo para Asuntos Minoritarios, PEN Comisión de Tradución e Dereitos Lingüísticos, Organización de Pobos e Nacións Unidas sen Representación, Rede Europea para a Igualdade Lingüística e CIEMEN) e un comité científico, pero.
Para que é o protocolo?
Os movementos populares a favor das linguas propuxeron máis de 400 medidas para garantir os dereitos. As medidas e indicadores son dous das palabras crave do protocolo. Un par de exemplos do que significan.
Temos dereito a ler na nosa lingua a literatura que se crea noutras linguas. Por tanto, haberá que tomar algunha medida para garantir ese dereito. Supoñamos que establecemos a medida segundo a cal no próximos cinco anos traduciremos 50 libros ao eúscaro. A continuación debemos saber si cúmprese ou non a medida, e para iso hai que seguir de cerca dous indicadores: os prazos comprometidos e quen é o responsable de cumprila (concellos, deputacións...).
Outro exemplo é a televisión. Unha medida pode consistir en esixir que unha das cadeas de televisión resérvese para o uso da lingua minorizada. É fácil saber si esta medida cúmprese ou non, ou hai unha cadea de corso ou non hai. Outra cousa é que, ademais de pedir unha cadea completa, establézanse criterios lingüísticos para que o corso poida ser escoitado no resto de cadeas, por exemplo, permitir aos corsos falantes que se expresen neste idioma aínda que a cadea sexa en francés. De quen é a responsabilidade de que a lingua minorizada atópese nas cadeas de televisión? En que prazo e en que porcentaxe debe aparecer o corso? Estas preguntas deberán ser contestadas.
Debaixo do brazo:
Outra das palabras crave é "Kaiera". Cada comunidade lingüística e cada axente social disporá do seu correspondente caderno. O protocolo non vale para todos por igual. Serán entre 150 e 180 medidas para todos os públicos. Con todo, nove millóns de persoas falan catalán e é unha lingua oficial no fogar de moitos dos falantes. Non pode equipararse ao catalán o occitano (580.000 falantes), o frisio (400.000 falantes) ou o aragonés (12.000 falantes). É posible que os cataláns cumpran o 90% das medidas que propón o protocolo, e que estean a piques de cumprir o 90% noutros idiomas.
De aí o rexistro. Cada comunidade lingüística terá que preguntarse a si mesma, “que dereitos temos vulnerados, que medidas queremos adoptar, que prazos imos pór, a quen imos pedir contas”.
Por exemplo, o eúscaro de Donostia pode ter a súa propia lingua: Que debería facer o Concello de Donostia-San Sebastián para cumprir o protocolo? Isto, isto e aquilo son posibles por parte do Concello. O labor dos axentes sociais sería definir as competencias e seguir as medidas e os prazos.
Máis de 200 movementos populares
En Euskal Herria foron máis de 100 os axentes que traballaron en torno ao protocolo. Moitos deles participaron en traballos sectoriais: educación, administración, socioeconomía, cultura/medios de comunicación e nomes propios (toponimia e antroponimia).
Fóra de Euskal Herria participaron máis de 80 axentes. Traballaron nas seguintes comunidades lingüísticas: Gaélico irlandés, gaélico escocés, galés, cornubio, galego, catalán, asturiano, occitano, bretón, corso, friulano, sardónico, frisio, frisio norte, samiano e ninorsk.
As outras medidas non foron propostas, pero están dispostas a adherirse ao protocolo: Voro lingua, udmurtio, erzy, kaxubí, aragonés, lingua tártara en Estonia, lingua tártara de Crimea, aromaní, húngaro de Transilvania, danés (Alemaña) e alemán (Dinamarca).
En busca de adhesións
O 25 de outubro o grupo organizador reunirase e dará por pecho o texto do protocolo. Especificando as medidas, pedirase aos axentes sociais que mostren a súa adhesión ao protocolo. Até decembro non dará tempo a chegar a todos os axentes europeos, pero o reto é que polo menos todas as comunidades lingüísticas minorizadas estean representadas.
Os actos dos días 15, 16 e 17 de decembro terán o aspecto de culminar o proceso. Durante os dous primeiros días celebrarase en Donostia-San Sebastián o Foro Europeo da Diversidade Lingüística, onde se reunirán expertos e persoas que traballan nestes ámbitos. O día 17, San Sebastián 2016 e o Consello presentarán o protocolo de actuación ante a crise económica.
A actuación de tres días terá unha duración aproximada de tres días e terá carácter concluínte, dado que o proxecto de protocolo continuará a súa marcha. Está previsto que se complete unha certa estrutura para dar vida ao protocolo.
A partir de agora, os movementos populares europeos seguirán traballando para que se sumen á iniciativa e, unha vez superadas as fronteiras europeas, tentarán tamén lograr unha proxección internacional. O Protocolo será transmitido aos organismos internacionais máis importantes, como o Consello de Europa, a Organización das Nacións Unidas e a Organización de Seguridade e Cooperación Europea. Queren estar con institucións e persoas de prestixio para que mostren o seu protocolo e apóienlles. En opinión do secretario xeral do Consello, Paul Bilbao, “creo que será máis fácil coas persoas que coas institucións, e é importante ter relatoras para o pai e a nai”.
Algúns tentarán conseguir ratificacións, mentres que os axentes sociais terán que estrear o caderno. Cada un terá a oportunidade de preparar os traballos da súa casa.
Desgraciadamente, non terán tempo de aburrirse.
Zer da protokolo bat?
Kontatuko dizut han eta hemen aurkezpenak egin ditudanean zer ariketa egiten nuen gizarte eragileekin. Entzuleei esaten nien, “protokolo hitza esaten dudanean zein hiri datorkizue burura?”. Eta normalen jendeak esaten zuen: “Kyoto!”. Eta gero galdetzen nien, “eta ‘Kyotoko protokoloa’ hitzak esaten ditudanean zer gai datorkizue burura?”, eta orduan esaten zuten: “Ingurumena”. Hurrengo urratsa: “eta nik esaten badut Kyotoko-protokoloa-ingurumena, hor barruan zer dago?”. Eta jendeak esaten zuen gobernuek konpromisoak hartu eta bete egin behar zituztela. Modu juridikoagoan bestela litzateke, baina orokorrean esanda protokoloak zer dira bada? Nazioartean onartzen den hitzarmen bat nola bete zehazten du protokoloak. Guk 1996ko Bartzelonako Hizkuntza Eskubideen Aldeko Deklarazio Unibertsala hartu dugu, eta horren protokoloa egin dugu. Deklarazio horrek hainbat eskubide aitortzen du, eta guk, hori betetzeko zein neurri hartu beharko liratekeen proposatuko dugu.
Zu Europan ibili zara protokoloan parte hartu duten gizarte eragileekin. Nola bizi izan dute prozesua?
Hasieran errespetu handiz hartzen zuten proposamena. Joan aurretik txostena bidaltzen nien eta hara joaten nintzenean esaten zidaten: “Irakurri dugu txostena eta ez dakigu ekarpenak nola egin”. Baina ariketatxoren bat egin eta “a, hori da? hori egiten badakigu!”. 400 ekarpenetik gora jaso ditugu.
Gizarte eragileek proposatutako neurri asko oso antzekoak direla esan izan duzu.
Toki desberdinetatik datoz, baina oso antzekoak dira. Hedabideena adibidez, oso argia da. Lizentziak aipatu dizkigute, baita telebista kateetako irizpideak ere, adibidez, hizkuntza gutxiagotuko hiztunak hizkuntza hegemonikoan emititzen duen katean bere hizkuntzan egiteko aukera izatea. Diru-laguntza publikoak jasotzen dituzten hedabideei hizkuntza kuotak jartzea ere eragile batek baino gehiagok aipatu digu.
Protokoloak balio berezia al du hizkuntza komunitate oso txikientzat?
Kornubierako ordezkariekin gogoratzen naiz, gurea baino askoz makurrago dago kornubiera. Haientzat protokoloa apustu handia da. Aldarrikapenen bat egin behar duten aldiro “ez gara gu bakarrik, milioika hiztun daude eskaera honen atzean” esan ahal izateari balio handia ematen diote. Oso gutxi dira, oso laguntza gutxi daukate eta duela gutxi Erresuma Batuak diru-laguntzak eten dizkiete gau eskoletarako.
Hizkuntza hegemonikoetako ordezkariek emango al diote atxikimendua protokoloari?
Zoritxarrez denak izango dira hizkuntza komunitate gutxiagotuetakoak. Nahiko genuke hizkuntza hegemonikoetako gizarte eragileren batek bat egitea, esanez “hau da bidea hizkuntza eskubideak bermatzeko, bizikidetza lortzeko”.
Atxikimendu horiek lortzen saiatuko al zarete?
Bai, baina gure errealitate hurbilean zaila ikusten dugu, Espainiako eta Frantziako Estatuetan alegia.
Marcos Maceira A mesa pola normalización lingüística plataformako presidentea da. Plataforma 1986an sortu zen eta gizarte eremu guztietako 4.000 bazkide ditu. Helburua galizieraren normalizazioa lortzea da. Kontseiluarekin zuzeneko harremana izan zuten protokolorako neurriak lantzeko.
Zer iruditu zaizue Donostia 2016ren gonbidapena?
2000. urtean Santiago izan zen Europako Kultur Hiriburua eta apenas hizkuntza aipatu zen. Donostiak gai horri buruz utziko duen legatua garrantzitsua izango da. Gizarte erakundeek ekarpenak egitea zeharo beharrezkoa da eta Kontseiluak eta Donostia 2016k aukera hori ematen digute.
Protokoloa ez dute estatuek egin, gizarte mugimenduek baizik.
Guk ez daukagu batere babes publikorik. Are gehiago, Galiziako Gobernua oldarkorra da gurekin eta galegoaren alde ari diren beste eragileekin. Guretzako Donostiakoan parte hartzea onespen bat da, guretzako eta Europan hizkuntzaren alde ari diren beste mugimendu guztientzako.
Aspalditik ari gara salatzen Hizkuntza Eskubideen Karta Unibertsala ez dela betetzen, eta protokoloa horren guztiaren abiapuntua da. Protokolo hau desberdina da, ez da eremu zientifikora soilik murriztu eta ez da erakunde publikoen eskutik egin, behetik egin da. Galizian gizarte mugimendu garrantzitsua dago, era guztietakoa, protokoloa bete dadin nahi duena.
Abenduan Donostiako ekitaldian izango al zarete?
Bai. Zeharo babesgabe gaude, gure gobernuak ez ditu konplitzen bere betebeharrak. Horrelako protokolo bat nahi dugu, eta behar dugu, Berlingoak alemanez bizi diren bezala gu gure hizkuntzan bizi gaitezen.
Gustura egindako lanarekin?
Parte hartzeko metodologia egokia iruditu zaigu. Kontseilua propio bildu zen gurekin eta ELA barruan, euskara batzordean, gaia lantzeko aukera izan dugu. Eragile bakoitzarekin lanketa berezia egitea asko eskertu dugu.
ELAk nolako ekarpenak egin ditu?
Oso zehatzak egiten saiatu gara, beti ere lan munduan langileen hizkuntza eskubideak bermatzeko. Esparru publikoan, administrazioan, osasungintzan adibidez nahiko ekarpen zehatzak egin ditugu eta esparru pribatuan kanpo eta barne erabileraz, kontratazioez egin ditugu ekarpenak. Adibidez, garrantzia eman diogu negoziazio kolektiboa euskararen normalizazioan lan tresna bezala aldarrikatzea.
Ekarpen batzuk aipatuko mesedez?
Enpresan terminologia normaltasunez erabiltzeko hiztegi propioa sortzea; langileek hizkuntza gutxituan lan egiteko behar duten ezagutza lortzeko baliabideak eskatzea; langileek dokumentazioa ele bitan jaso eta betetzeko aukera izatea; errotulazioa euskaraz egotea, euskara batzordea osatzea. Administrazioan: hizkuntza eskakizunak kontratazioetan; hizkuntza eskakizunak betetzeko epeak eta irizpideak zehaztea; Osakidetzan, garapen profesionalean hizkuntza gutxituen ezagutza eta erabilera baloratzea.
Zertarako balio du protokoloak?
Eragile sozialen ekarpenetan oinarritzen da eta neurri zehatzak izango dira. Horrek erakundeei interpelazio zuzena egiteko balio behar du, beste era bateko hizkuntza politika eskatzeko. Beste gauza askotan bezala, guk uste dugu eragile sozialok akuilu lana egin behar dugula. Interpelaziorako tresna izan behar da.
En maio de 2006 o Concello organizou unhas xornadas no Museo San Telmo para dar a coñecer cales eran os grandes proxectos culturais de San Sebastián. No mesmo presentáronse o Teatro Vitoria Eugenia, o Museo San Telmo e Tabakalera. O Teatro Vitoria Eugenia inaugurouse en marzo... [+]
Iazko abenduko egun bat izan zen, larunbat goiza. Ahoz aho zabaldutako informazioari esker izan nuen filmaren proiekzioaren berri eta kulturgune batera joan nintzen, Donostian, gauza handirik jakin gabe: zer ikusiko genuen pantailan, sarrerarik ordaindu behar ote zen, zenbat... [+]
Donostiako Udalak eta Donostia 2016 kultur hiriburuaren zuzendaritzak kalkulatu dute kultur hiriburuak 47,1 milioi euro utzi dituela hiriko ehundura ekonomikoan. Kultur hiriburuaren aurrekontua 46,8 milioi eurokoa zela.
Azkar pasa da Donostia Europako Kultur Hiriburu izan den urtea ezta? Nolanahi, errepasatzen hasita etorkizunean ere zeresana eman dezaketen gaiak plazaratu dira proiektuaren inguruan. Donostia 2016ri begiratu diogu, Donostia 2017tik.
Jaurlaritzarentzat momentu egokia dirudi probatzeko ea kulturaren gauza honek balio duen normalizazio sozial eta politikoa lortu izana poltsikoratzeko ere.
Europako hizkuntza gutxituetako hiztunen eskubideak bermatzeko sortu da Donostiako Protokoloa. Kursaal Jauregian egin dute honen aurkezpena. Kontseiluak eta Donostia Fundazioak sustatutako proiektuak 185 neurri ditu bere baitan.
Larunbatean, 11:30ean hasita zuzenean ikusi ahal izango da zuzenean ARGIAn.
Hizkuntza Eskubideak Bermatzeko Protokoloa Europako 50 bat hizkuntza komunitatetako ehundik gora eragilek sinatu dute. Abenduaren 17an, ekimenaren bultzatzaileek, Donostia 2016 Europako Kultur Hiriburuak eta Kontseiluak, Donostian aurkeztuko dute. ARGIAk streaming bidez... [+]
Donostia 2016 Europako Kultur Hiriburutzak zentsuratutako lan batzuk Antiguako Txantxarreka gaztetxean jarriko dituzte ikusgai larunbatean.
Espetxeetan eta zentro psikiatrikoetan dauden pertsonek egindako lanak biltzen dituen erakusketa batetik erretiratu ditu antolakuntzak euskal presoei zegozkienak: "Biktimei min eman diezaiekegu".
Donostiako udaletxearen aurrean protesta egin dute kolektibo eta eragile ugarik deituta, Demokrazia Zuzenaren Foro Globalaren irekiera ekitaldia baliatuz. “Donostia ez da eredugarria demokrazian, Donostiako Udalak jardunaldi hauen aurkezpenean dioen bezala”.
Donostiako udaletxearen aurrean protesta gisa kontzentrazioa deitu dute azaroaren 16an hiriko hainbat taldek: Satorralaia, Errausketaren Aurkako Mugimendua, SOS Miracruz 19, Stop Desahucios, Eleak/Libre, LAB. EH Bildu eta Ahal Duguk ere babesa adierazi dute. Egun horretan... [+]