Vostede é técnico de igualdade. Como é iso?

Aprendín humanidades, unha carreira sen futuro nin oportunidades laborais, e unha vez terminada non sabía que facer. Eu xa era feminista, recentemente empezada a militancia, e sabía que aquel mundo me gustaba e gustaríame traballar niso. Xusto nese ano creouse o máster de Igualdade da UPV/EHU e entrei no mesmo, porque non quería dedicarme á investigación. Foi unha gran cousa para min, tanto no que se refire á aprendizaxe como no persoal.

Que aprendiades?

En canto ao seu contido, trátase dun máster en políticas de igualdade e trabállase o feminismo institucional. Había outro contido quizais menos rechamante: foi un instrumento poderoso e tamén desenvolvemos a nosa conciencia. Aínda que se perdeu ano tras ano, tiñamos un gran interese político feminista tanto os que crearon como os que estudabamos.

Seica agora a profesión está máis estabilizada e por iso cambiou?

Houbo un proceso de normalización e eu creo que iso foi un logro do feminismo e que temos que consideralo un éxito, pero nalgúns casos esa normalización suavizou o contido político. A actuación dos primeiros técnicos de igualdade era moi militante.

Por que temos que consideralo un éxito?

As institucións teñen unha responsabilidade para promover a igualdade e acabar co machismo, e hai que concretar esa responsabilidade e colaborar cos recursos. Creo que o feminismo conseguiu entrar nas institucións, e si non se fixo esa loita, as institucións seguirían igual. Despois, podemos pensar en como se están facendo as cousas, si está a facerse o suficiente, pero paréceme imprescindible que o feminismo ou as políticas de igualdade estean nas institucións.

Que cambiou, por exemplo?

Fai 15 anos un concello non sentía obrigado a facer campaña contra as agresións, a promover a coeducación, a ofrecer talleres de empoderamiento para mulleres... Agora, a pesar de non ser un tema prioritario para moitos partidos políticos, non se atreven a dicir que non a este tipo de cousas. A cuestión é que moitas veces queda na superficie, e teremos que profundar niso, pero sen dúbida avanzamos.

Como foi o seu primeiro traballo como técnico?

Empecei nun proxecto financiado pola Unión Europea, en Urola Garaia, para promover a educación permanente con perspectiva de xénero. O traballo é unha realidade diferente á dos estudos. Teño moi bos recordos. Aprendín moito grazas ao meu compañeiro, non sei tanto como técnico ou como persoa.

Por outra banda, cando empecei como técnico, deime conta de que a xente non paraba de cuestionar o meu traballo.

Por que?

Sempre sentín que o tema da igualdade é o tema do café. Calquera pode dicir calquera cousa respecto diso. Sempre había un home facendo chistes, un home preocupado. Por exemplo, ao fío da linguaxe non sexista, xefe

Un díxome: “E agora que, como e como imos dicir?”. Si estiveses a traballar na área de Recursos Humanos, non creo que che dixeron iso. De mozo quentábaseme o sangue, pero agora aprendín a enfrontarme doutra maneira. Da mesma maneira, cos anos, conseguimos lexitimidade e a xente non se atreve tan facilmente a dicir estas cousas.

Tamén participaches no Recuncho das Mulleres de Arrasate.

As casas de mulleres de Ermua e Mondragón foron, entre outros, grandes referentes. Paréceme imprescindible, en políticas de igualdade, crear un espazo propio para o traballo de empoderamiento. A isto hai que engadir, por suposto, outras políticas transversais e a realizar dentro do concello, pero creo que lle dá ferramentas para vivir mellor as casas das mulleres. Ás veces válenche, ás veces non tanto, pero é unha mera coincidencia. Así é en San Sebastián. Non veñen todas as mulleres da cidade, pero saben que está aí, convértese nun referente, poden vir unha vez a participar nalgún proxecto...

Logo estivo en Cáritas.

Si, non crería que estivese alí, dando formacións en todas as parroquias de Bizkaia. Foi moi positivo traballar nunha organización como Cáritas, porque me gusta traballar coas que están en peor situación, e neste caso estaba con mulleres en situación moi vulnerable. Ademais, me implicé moito cos voluntarios, cos traballadores e tamén cos usuarios. Aprendín moi ben que a situación de todas as mulleres non é a mesma, que temos necesidades moi diferentes, e que as respostas tamén teñen que ser así: cada unha a súa. Os temas que traballabamos no máster respondían as necesidades dun perfil de muller concreto, e a xente que coñecín en Cáritas non tiña nada que ver con ese perfil.

E tomáronse ben os obxectos que vostede levara?

Pois si! Por exemplo, gustoume moito falar de violencia coas monxas, etcétera. Compartiamos moitas cousas, e elas coñecen perfectamente a realidade cotiá das mulleres, non se dedican ás estupideces. Tiña moi claro que iso era o importante: que tiñamos que traballar desde puntos comúns e reforzalos.

Deu moitas formacións. Que se ensina neses casos?

Trato de conciliar a igualdade co tema que sexa. Por exemplo, ía impartir o módulo de igualdade nos cursos de emprendimiento feminino, e falaba de teoría, claro, pero tamén tiña o desexo de espertar a conciencia. Quixen sacudir as cousas dos estudantes. O persoal é político, non? Pois ben, certamente mencionaremos as medidas de conciliación das novas empresas, pero vexamos como conciliamos os traballos dentro e fóra de casa. O resultado é moito máis importante cuestionar os roles de xénero que nos impuxeron que aprender a lei de igualdade. En xeral recibín un feedback positivo, sobre todo porque traballei con mulleres.

E cos homes?

É outra cousa. Cando traballaba no Concello de Donostia, traballei nun programa de inserción laboral para persoas en risco de exclusión. Alí fun, alegre, a dar formacións de igualdade, e estaba cheo de homes que estudaban soldadura, cunhas mochilas incribles e con moitas dificultades. Quedei alí con grandes palmadas, levei as miñas powerpoints e algúns apenas sabían ler. Tamén traballei o tema da violencia e, por suposto, cos colectivos máis fáciles van algunhas cousas, pero cos colectivos moi difíciles, pois... Eses homes tiñan relación coa violencia desde o seu nacemento, e que eu expuxese a violencia foi moi potente. Puxen algunhas escenas de douche os meus ollos e un tipo enfadouse terriblemente e foise porque el mesmo vivira esa violencia e agora facíaa.

Atopo un punto de colaboración máis fácil coas mulleres en risco de exclusión; máis difícil cos homes. Con todo, creo que no meu traballo temos que traballar con este tipo de colectivos. Tamén coas mulleres, por suposto, porque son estes colectivos os que máis necesidades teñen e eles están na peor situación. A miúdo, coas políticas de igualdade non chegamos a esas mulleres.

Canto tempo leva traballando na área de Igualdade de San Sebastián?

Oito anos despois, sacouse a bolsa de traballo. Tiven dúbidas, pero ao final animeime, polas condicións do concello e porque me interesaba a xente que había. Estaba a concelleira de Igualdade, Ainhoa Beola, a asesora Agurtza Zubero, e estaban a impulsar unha política feminista real, que non foi desatendida.

Aí deime conta do importante que foi que o feminismo fixese esta reivindicación, que haxa departamentos de igualdade, que conseguise orzamentos para implementar políticas de igualdade... Uníronse ademais tres eixos crave: políticos feministas, técnicos de igualdade feministas (moitos militantes) e un movemento feminista forte, influenciado desde fóra.

Tamén pertences ao grupo transfeminista Medeak. Como xurdiu este grupo?

As Plazandreok empezamos a formar parte do grupo. Levaban 20 anos militando no feminismo, e aprendín moito. Durante dous anos non abrín unha boca nas asembleas, só a ouvín e aprendina como unha esponxa. Nun instante sentimos a necesidade de crear algo propio, tanto nos contidos como nas formas. A dinámica de Plazandreok era facer reunións semanais e seguir a orde do día. Pero nós tiñamos 20 anos e queriamos falar sobre o coiro, sobre os nosos corpos, sobre os problemas que tiñamos coa nosa familia... Necesitabamos un apoio colectivo e Medeak deunos alento. Naturalmente, tamén podiamos falar co grupo Plazandreok, pero o que necesitabamos é convivir, xa sabes, como nos grupos de autoconciencia dos anos 60.

E despois?

Pasado ese período introspectivo inicial, empezamos a traballar cara a fóra, a realizar accións na rúa, e logo tivemos un gran punto de inflexión: Arteleku. Alí celebráronse catro ou cinco xornadas e coñecemos outro feminismo que non existía en Euskal Herria. Atopámonos co feminismo queer. De súpeto abríronllenos unha chea de portas. Non era exactamente o noso contexto, pero nos deu unha chea de respostas.

Por exemplo?

Os talleres de drag king tiveron un gran impacto en nós. Os drags queen son homes, xeralmente maricas, se traban e aparece unha feminidade hiperbólica. Facémolo cos kings de drag, pero ao revés: os bolleros enganchámonos cunha masculinidad hiperbólica e vemos como se constrúe a masculinidad, empezando por xestos pequenos e tolos, acabando co corpo e a vestimenta.

En primeiro lugar deime conta do interiorizado que tiña a feminidade. Como feminista e lesbiana pensaba que o tiña moi superado, pero que vai! Témolo incrustado. Por outra banda, foi entón cando empezamos a traballar a masculinidad de Medeak, que até entón non nos interesaba en absoluto. Non nos gusta a masculinidad patriarcal, pero no noso mundo bollero hai outras masculinidades ás que si queremos tirar, porque cuestionan a masculinidad patriarcal.

Tamén reflexionaron sobre a violencia.

Este tema sempre está presente, as mulleres facémonos moitas veces feministas cando nos topamos coa violencia, entón é cando che golpea a realidade. En Medeak sempre tentamos pensar en como responder á violencia e fixémolo de moitas maneiras: con rabia, con enfado, sen saber como xestionala...

Nos últimos anos, cando o feminismo institucional ha collido forza, desde a conveniencia política, desenvolveuse un discurso en torno ao tema, e nesta sociedade todos están en contra da violencia. Nós queriamos facer un discurso diferente e sobre todo traballar o empoderamiento das mulleres, non queriamos falar do victimismo. Queremos acabar coa violencia non a través da policía, senón por outras vías. Iso, politicamente, pero no que se refire ao individuo, cando saïamos de noite, e para nós, esa liña foi moi importante: responder ante as agresións machistas, e protexelas colectivamente, firmemente.

Para terminar, miraremos ao presente. Parece que o movemento feminista está en auxe.

Está en pleno florecimiento e eu xubílome a medias. Hai uns anos deime conta de que tiña que descansar. Traballo, militancia... o feminismo tomaba toda a miña vida, non tiña nada máis. Nun instante deime conta de que quizá quería facer outras cousas, que talvez necesitaba tempo para pensar que quería facer. Entón, reducín o ritmo e veume moi ben.

O mellor é que vexo xente nova, e menos mal! Se vou a unha reunión e encontro á mesma xente de hai dez anos, póñome en malaostia, porque iso significa que hai algún problema co espazo. Pero encontro novos lugares e proxectos e eu mesmo non faríaos agora, pero me encantan. Estou moi contento de que haxa moitas feministas mozos.