En xuño cumpriches un ano no cargo de alcalde de Baztan. Fainos unha valoración do mandato que viñemos facendo até agora.

Para min foi moi enriquecedor. No plano político, EH Bildu chegou ao Concello cun programa político para defender á cidadanía, como eles queren. Somos cargos electos do pobo e somos debedores da nosa contorna cotiá. Traballamos as nosas relacións con todos, foron acordos e desacordos. En xuño do ano pasado tomei posesión do cargo e en agosto fun reprobado alcalde polo tema de Aroztegia [complexo urbanístico proxectado en Lekaroz]. Os orzamentos deste ano, por primeira vez en Baztan, non foron aprobados na primeira volta, si na segunda.

Pola subordinación de Geroa Bai no proxecto Aroztegia, situouse de forma agresiva contra o Concello de Baztan, sumándose a UPN e Auzolan, obstaculizando a actividade institucional de Baztan. Con todo, puidemos avanzar no estratéxico, xa que as ideas que articulan Baztan, a súa aspiración colectiva e os seus valores, correspóndense co programa progresista e euskaldun que representamos.

No proxecto Aroztegia estades a moldear con Geroa Bai.

Si. Para empezar, Geroa Bai argumenta a súa posición favorable porque o proxecto xa vén de antes. Con todo, os departamentos de Ordenación do Territorio, Administración e Medio Ambiente do Goberno de Navarra tiveron a oportunidade de paralizar a Carpintaría. Na antesala electoral, o goberno de actividade de UPN aprobou o PSIS (Plan sectorial municipal eficiente), declarándoo de interese foral. En xullo do ano pasado, a Xunta Xeral do Baztan instou o Goberno de Navarra a revisar o tema e a reconsiderar a súa decisión antes de acudir aos tribunais. O Goberno tivo a oportunidade de paralizar o PSIS con esta pregunta. O informe que elaborou o Goberno é insuficiente. Evidentemente, tomara o PSIS e a decisión de seguir adiante co proxecto. En 2008 a empresa promotora xa tentou impulsar o PSIS. Os técnicos de entón dixéronlle ao Goberno que bastaba cunha modificación estrutural do plan municipal de Baztan e desta maneira abordar o plan. GEROA Bai di que vén de antes, efectivamente, pero que tiñan que parar do Goberno. Teñen que aceptar iso.

En que se atopa actualmente o proceso?

A Asemblea Xeral ha aberto unha vía contencioso-administrativa ante a Audiencia de Navarra, que está pendente de resolución. Doutra banda, a plataforma Sustrai abriu outra causa contra o PSIS e o Goberno co grupo “Que despois da carpintaría?”. Entre tanto, aprobouse o PSIS e limitouse a dicir que a empresa promotora quere empezar a traballar antes de que acabe o ano. En maio, unhas 1.500 persoas manifestáronse nas rúas de Elizondo en contra do proxecto. En xuño realizouse unha consulta popular en Baztan

sobre o modelo socio-económico, os cidadáns que participaron votaron maioritariamente en contra. En Lekaroz en 2008 realizouse a consulta, os e as lekaroztarras puxéronse en contra, tamén a Asemblea Local de Lekaroz. Acababan de pasar as festas e o ambiente estaba tenso. A xente non está disposta a desesperarse.

Neste sentido, o chamado goberno do cambio, formado en soidade, non é un goberno de coalición, senón que en lugar de ser pioneiro, rompe co pasado e profunda na democracia para a superación de conflitos, empeñouse no mesmo. Funciona como un antigo réxime, en lugar de interrogar á cidadanía, adheriuse ao PSIS. Por que? Gustaríame sabelo.

Confírmoche a pregunta. Por que?

Hai intereses ocultos que se vinculan con algúns dirixentes de Geroa Bai. Non falo de suborno, senón de trato e coñecemento. Refírome aos que teñen criterio, aos que afectan nos lugares onde se deciden as cousas, aos que deciden ao tomar a postura.

En Navarra produciuse o cambio de goberno. Como afectou iso a Baztan?

Máis aló dalgúns xestos simbólicos sobre Baztan, non percibín moitos cambios.Por suposto, por exemplo, chaman ao Goberno e recíbenche en eúscaro, hai outra hospitalidade en termos lingüísticos. Polo demais, poucos cambios. Entendo que Geroa Bai conseguiu un goberno en mala situación económica, que require de axustes, que se reflictan na acción do goberno, nas prácticas reais e materiais. Tamén comprendo que a súa sucesión se volveu velenosa e que o primeiro impulso viuse condicionado por iso. Si os premios ocultos chubascan ao redor de 60 millóns de euros ao ano, hai problemas e incapacidades para que o cambio leve a cabo. Pero a verdade é que o cambio nos trouxo moi pouco. Por exemplo, Manu Ayerdi [primeiro vicepresidente do Goberno e conselleiro de Desenvolvemento Económico] fai referencia á investigación, a innovación e o desenvolvemento. Si falamos de Baztan, a miña pregunta é: que é a recualificación do solo? Un termo bastante antigo para ser innovación. A nosa visión poida que non sexa a máis directa, porque estamos condicionados pola cuestión de Carpintaría, pero eu creo que hai falta de vontade para o cambio.

Mencionou o programa político de EH Bildu. Cal é o modelo político que queredes desenvolver en Baztan?

En 2015, EH Bildu estableceu o norte de Baztan de face a 10-15 anos. O programa mostra a necesidade e o desexo de desenvolver diferentes retos desde o punto de vista da economía local. A estrutura económica dunha zona rural é escasa, o 48% das persoas que traballan en Baztan están afiliadas á Seguridade Social como autónomas. Nas zonas industriais, nas cidades, a porcentaxe é do 14%. Por tanto, nos pobos de Baztan temos que cambiar a nosa mirada cara ao emprego. O máis fácil é interpretar a nosa comarca desde os medios de comunicación e as academias e tentar influír no noso lugar: a súa principal mirada é a cidadanía e a industria. Pola contra, a situación esíxenos unha readaptación permanente. A economía de Baztan témola que construír os axentes colectivos, que é moi dispersa. Coa creación destes axentes económicos colectivos, gustaríanos ver unha estrutura que as unificou para 2017. Por exemplo, nun principio creamos a iniciativa Baztango zaporeak cos transformadores locais, impulsando a produción de campo pequeno. O primeiro ano gañamos liderado e credibilidade.

Por outra banda, é un alicerce socio-cultural acorde con iso: o concepto de pobo educador empezámolo a traballar en todo Euskal Herria, tamén en Baztan. Nós bautizamos este concepto desde Kerizu Bera e estamos a desenvolver varios proxectos nesa dirección.

Vostede dixo: “Podemos apostar pola sustentabilidade ou seguir cun modelo económico esgotado”. En que consiste o modelo de Baztan, mirándoo a fondo?

Somos 7.848 persoas, a taxa de paro sitúase en torno ao 10%. Moitos se empregan a si mesmos como autónomos. Como en todos os sitios, estamos a vivir unha crise social ecolóxica e non sabemos onde vai ir. Dentro dese contexto confuso, a nosa sociedade e comunidade é pequena, esa é o aceno de identidade do modelo. Temos as capacidades que temos, o desenvolvemento local é interesante, pero necesitamos estruturas locais e reformas profundas, cambios estruturais sólidos.

Os agricultores e agricultoras de Baztan representan o 7% da poboación total. Non é unha zona rural, é unha zona rural. Que é o medio rural? Ninguén define o que é. Fálase de política de desenvolvemento rural. Que é? Ninguén é capaz de explicalo. Necesitamos estudos serios da política rural para asegurar fielmente os obxectivos. Que hai cando queda unha zona rural non agrícola? Moitas dificultades. Quen realizará a xestión do solo e do medio ambiente? Baztan é o maior territorio municipal do País Vasco. A paisaxe xestiónao un 7%, taxa de actividade que xa é marxinal. O 10% son empresas ou traballadores da construción. A maioría dos casos prodúcense fóra do Val de Baztan. 22% da industria, moitas delas en Cinco Vilas e na comarca de Pamplona. O sector servizos, pola súa banda, sitúase no 65-67%: coidado de persoas maiores, comercios, empregados públicos e turismo. Hoxe en día o turismo é enxalzado. Pero que é o turismo? En Baztan recibimos 10.000 visitantes este ano. Cada vez veñen máis, pero é un emprego de tempada, precario, de aí vive pouca xente. Ademais, algúns destes turistas compran unha vivenda, non a destinan ao aluguer, e crean graves problemas no ámbito da vivenda.

A iniciativa Alternatiben Herria é o camiño para cambiar o sistema. Vostede é partidario diso. Pódese aplicar en Baztan?

É difícil de precisar. Para empezar, a alternativa social, política e económica da sociedade debe traballarse pensando máis na persoa, a materia prima somos as persoas, debemos empezar polas nosas necesidades. Pero, como imos facer viable si o imaxinario de mozos rurais está colonizado pola cidade. En Baztan volveuse a intensificar a dialéctica entre a cidade e o pobo que se deu no século XX, e temos que renovar ese debate. É dicir, en referencia ao programa europeo Erasmus, a lema “aprender a vivir aquí fóra” é o que venden os poderosos medios de comunicación. Si o modelo de vida desenvólvese a través da idea de consumo, si a aspiración é unha idea de consumo crecente, co obxectivo de crecer socialmente, pois, atopámonos cos recursos que utiliza o capitalismo para integrar ás persoas e evitar os conflitos sociais. Os límites do problema ecolóxico aparecen visiblemente.

Falar de sustentabilidade. Como está o concepto hoxe en día, desde o teu punto de vista?

Pois moitas veces se trata dunha conversación. Temos que encher de contido a palabra. Fágoo con todo o respecto, si a sustentabilidade é para ser funcionario, ter unha caravana de coches para ir a algún sitio o fin de semana, estamos mal. Si estamos nestes parámetros, iso significa que estamos a falar das nosas aspiracións persoais, que estamos a entrar nunha zona non colectiva.

Pola contra, a sustentabilidade é cultura revolucionaria e económica? Si, pero exposto así, para algúns non é viable, non ten recoñecemento entre a cidadanía. Neste sentido, a proposta pode quedar totalmente reaccionaria. Inmediatamente imponse esta lema:os inmigrantes quítannos o traballo. Está a alimentarse a esencia do fascismo, a competencia social crece constantemente. Aínda sabendo que o modelo vixente está esgotado, si non somos capaces de articular un mínimo discurso, o que a xente pode admitir en mínimos, é difícil cambiar o modelo. O novo modelo de desenvolvemento debe abordar outros conceptos profundos e transformadores.