Editor non habitual. Especial. Estraño. O protagonista desta historia pode tomar todos os nomes que queira. O cinco ofrecéronse na terraza da cafetaría do Museo San Telmo de Donostia. O fotógrafo escoitou con atención a historia que nos contou o libro como un beneficio especial. Os libros de Pasazaite veñen por encima das fronteiras do mundo, chámanse “literatura”. Primeira pregunta de asombro: “Como editor?”.

“A verdade é que non son editor. Non teño o coñecemento do eúscaro necesario para editalo. Non teño relación coa literatura por parte da miña familia ou os meus amigos. A parella non pertence tampouco ao mundo da literatura. Naturalmente, os meus pais fixéronnos entrar na paixón pola lectura. Ese foi o meu hobby da infancia”, dinos o interlocutor. Tamén lle gustou facer deporte.

Hai tempo que pensaba na apertura da editorial, que deu o paso no ano 2012, precisamente cando estaban a piques de pechar outras editoriais: “Chamei a Moisés Barcia para o Rinoceronte Editor de Galicia. Non lle coñecía. Traballa a tradución. El explicoume a parte empresarial da editorial. Fixen cálculos e avancei”. Con todo, a empresa non achega ningún beneficio económico, só un pouco de publicación de libros. Cumpriu catro anos en xullo. Cada ano publicou dous ou tres libros: 10 xa. Todos en eúscaro: “Non se me ocorreu nin se me ocorreu traducir ao castelán. O baleiro estaba e está en eúscaro. Por tanto, si houbéseo, en eúscaro”.

Ao coñecer o Rinoceronte Editora galego, deuse conta, sobre todo, da tradución dos clásicos da literatura universal, sobre todo dos grandes clásicos: “En certa maneira, a tradución está feita por compromiso. En galego, telos está ben, non estou en contra. Pero hai moitos libros que non se coñecen e que non foron traducidos. Pensei que había que traducilas tamén ao eúscaro”.

Observamos o tamaño do dez libros publicados, todos son parecidos. Non é a súa opción, a economía limita a publicación das máis grandes. O custo detén: “Facer máis páxinas supón un encarecemento do libro porque hai que pagar a tradución. Como máximo, tiven que axustar en 220-230 páxinas, a un prezo de 14-16 euros. Para ser traducido non é caro, normalmente os libros valen máis”.

O Queiruga non gana nin perde nada: “Algúns fan tríatlons, marchas de montaña ou surf... Eu publico autores favoritos en eúscaro. Pero, quede claro, non quero consideralo un hobby. Máis vale que o publique e convértase en profesión. A min non me deixa nada economicamente, e iso non é bo para o editor, nin para a cultura vasca. Oxalá puidese vivir de isto”.

A editorial Pasazaite realiza un traballo profesional, pero o editor non é profesional: "De todos os xeitos, nin o altruísmo nin o voluntarismo son bos. Igual me canso e teño que cambiar esta vida”.

Este editor especial ha conseguido manter o proxecto e está contento. Non é pouco, visto o mundo do libro: “O proxecto está previsto para outros dous anos. Sorpréndeme que co paso dos anos véndanse libros. Nestes tempos de peche de editoriais, sacar o editorial da nada non é pouco. É máis, que os escritores noveis e os tradutores pregunten e interesen por onde apareceu este tipo de servos, non é pouco. Entre outras cousas, porque non son nativo”.

Tal e como indican o nome da editorial e o logo da mesma (Check pointa), Pasazait trae libros de importación. O desexo de Queiruga era tratar o libro como unha mercadoría que transcende a fronteira. Axudáronlle no estudo A Personnalité de Donostia-San Sebastián a deseñar libros e páxina web. Este amante dos libros que non deixan ningún beneficio, non quere fotos na portada dos libros, ama aos que non están cargados de imaxes: “Xogamos co límite de ter superficies limpas. A portada e a contraportada mostran os límites dos países dos libreiros. O libro dáse a coñecer en por si. Por outra banda, son independentes”.

Ten despacho e almacén de libros en casa. Pero todo é legal: autor, fotógrafo, tradutor, corrector, deseño… todo é pago. Con todo, non hai ningún logo do Goberno Vasco nin da Deputación Foral de Gipuzkoa: “Habería que renovar as normas de acceso á axuda. O libro debe ter unha tirada mínima. As miñas son pequenas e non teño axuda. O cinco primeiros libros foron interrompidos: Por cada 900 unidades. Agora é unha tirada dixital. O libro é un pouco máis caro, pero a tirada é máis pequena: 300 para empezar. Si véndese, pide outros 50 e segue adiante”. Moitos editores están actualmente traballando no mundo dixital. A tirada en castelán rolda os 2.000 exemplares. Así que non había perigo.

Comparte parte da tirada a través da empresa distribuidora Elkar. Os demais lévaos el mesmo ás tendas. Produciu e vendido case todos 5.000 volumes. Por exemplo, para cear o Mexillón da segunda edición (Birgit Vanderbeke; traducido por Ainhoa Irazustabarrena) ten 900 exemplares vendidos: “Fago un cálculo rigoroso. Si o anterior deu diñeiro, liquidación os gastos e preparo unha nova edición. Nos clubs de lectura funcionan ben os libros de Pasazaite. Son convidado polos membros dos clubs literarios, é unha boa forma de relación. Os lectores recomendan libros nos seus círculos”.

Editor de boa reputación

Pasazait conseguiu unha boa reputación entre os lectores, en primeiro lugar porque o editor rodeou aos bos tradutores: “Custoume atopar tradutores. Non todos están de acordo, algúns traballan na universidade ou na prensa. Até agora, atopei un tradutor de cada libro, sempre diferente, dependendo do idioma e o tema do autor”. Xabier Queiruga coñece varios idiomas, non domina totalmente o eúscaro, pero confía nos tradutores e correctores: “Teño toda a confianza neles. Volver. Lea. Reviso os cambios, dou o visto e prace aos tradutores e publícoa”.

Os dereitos de autor do libro teñen un valor do 8%. Os autores saben que o editorial é pequeno, e tamén o idioma: “Con todo, eu pago as tarifas de EIZIE (Asociación de Tradutores, Correctores e Intérpretes de Lingua Vasca). Necesito ter a conciencia tranquila. Por iso montei o proxecto. Ou chama negocio. É un negocio, non para min, pero para o resto de autores do libro éo no seu pequeno”.

Internet fixo posible o seu proxecto. Navega polo mundo, enumera libros, pide recomendacións, le opinións e críticas...: “De media, calculei que necesito 15 minutos por día. De cando en vez, cando falo con autores, tradutores, correctores e deseñadores, fago un traballo intenso de dúas semanas por cada libro”.

Está a traballar nos dous seguintes libros: Cristo iraquí de Hassan Blasm, traducido por Ana Isabel Morales e On the Road de Jack Kerouac, traducido por Iñigo Roque. O título deste último en eúscaro aínda non foi decidido. Con todo, está en camiño.