Hirukide comezou a súa andaina fai 13 anos coa unión de tres colexios. Pertence á rede de Escolas Cristiás. Quixeron crear un proxecto educativo sólido, que sirva para responder os retos que imos ter neste século. Por tanto, fai 12 anos empezaron de cheo coa intelixencia emocional: “A intelixencia emocional é a base e a clave de todo isto. A educación dos sentimentos e as emocións”, subliña Etxeberria. Tamén crearon un programa completo para traballar a intelixencia emocional con alumnos de 3 a 12 anos e en 2008 foi publicado pola Deputación Foral de Gipuzkoa e distribuído a todos os centros escolares do territorio.

O seguinte paso foi traballar a convivencia positiva. Etxeberria teno claro: “Sabemos que os conflitos sempre os teremos. Si cremos que nos centros educativos temos que ensinar habilidades para a vida, aprender a resolver os conflitos de maneira axeitada, é dicir, de forma pacífica e dialogante, é moi importante”.

A terceira pata do proxecto educativo púxose hai sete anos: a aprendizaxe cooperativa.

Por último, hai catro anos levantouse o tellado sobre este tres alicerces: a paradigma das intelixencias múltiples. Para iso, Etxeberria explicounos que a sistematización do tres basees é clave: “Pór en marcha calquera cousa é moi fácil si tes un pouco de ilusión e implicación. Pero outra cousa é que isto funcione realmente e que non sexa un vaso nun organigrama. Hai que coidar moito estas bases cada ano, non só ao principio. Piden moito traballo pero o resultado que se recupera é impresionante”.

Para que a escola sexa realmente para todos

Agirrezabal explica por que apoiaron a paradigma das intelixencias múltiples: “Todos os centros educativos falamos dunha escola inclusiva: que na escola todos teñamos cabida e participación. Si queremos conseguir a presenza e o protagonismo de todos os alumnos, non podemos seguir tendo en conta unicamente –ou maioritariamente– a intelixencia lóxico-matemática e lingüística. Desta maneira, hai alumnos e alumnas que quedan excluídos deste sistema. Aínda que eles teñen outras calidades, na escola non se lles fai sitio. Un dos obxectivos das intelixencias múltiples é unir a forza destes alumnos. E que todos nos deamos conta de que estas forzas poden adestrarse, ademais”. Etxeberria continúa co traballo das intelixencias: “Todas as persoas somos diferentes e cada unha ten as súas mentes de orixe máis desenvolvidas, e con iso saíu adiante na vida. Moito máis eficaz que centrarse nas carencias das intelixencias lingüísticas e matemáticas é identificar as intelixencias nas que cada alumno é máis hábil. O obxectivo non é unicamente desenvolver as intelixencias que son a súa fortaleza, senón que a partir delas téntase desenvolver as demais intelixencias. Non todas as intelixencias desenvolverémolas na mesma medida, pero si cada unha delas no grao mínimo necesario para a vida. E os puntos fortes si que hai que desenvolvelos de verdade para saír adiante na vida”.

Proxectos de comprensión e outros

Como se fai para activar todo tipo de intelixencia en torno ao tema que se está traballando? Segundo explicounos Etxeberria, entre outros, utilizan proxectos de comprensión: “Non se trata de aprender un concepto. Todo isto xa está en Internet. Trátase de apropiarse dalgunhas cousas”. Puxo como exemplo o tema do universo: “O obxectivo non é saber cantos planetas hai e cal é o seu nome, senón cales son as forzas que operan, como funciona o universo. Por que seguimos aquí de pé”. Cada neno e cada nena chegará a interiorizar estes conceptos por diferentes vías. “Á hora de organizar o tema, os profesores debemos preparar actividades, exercicios... que poñan en xogo distintas intelixencias. Un alumno máis chegará a través dunha coreografía ou cantando un bertso, outro estudante mirando un esquema... Temos que programar de todo”. En ocasións, todos os alumnos realizarán todos os exercicios, aínda que cada un deles estará máis asistido por un tipo de exercicio. Noutras ocasións, deseñarase unha metodoloxía chamada paisaxes de aprendizaxe: o profesor debuxa diferentes camiños para chegar ao mesmo obxectivo a través de diferentes actividades e exercicios, e o alumno vai facendo opcións. Volvendo ao exemplo do universo, os alumnos poden ler un texto sobre o universo (iso sería a intelixencia lingüística), pero tamén poden dirixirse ao patio, onde un alumno pode estar sentado no medio do sol e o outro dando voltas ao redor do planeta (traballando a intelixencia kinésica). “Así poden entender os nenos que o planeta máis afastado pasa máis tempo dando a volta. Outro o asimilará mellor a través da música...” concluíu Etxeberria.

Para os profesores, a caixa de ferramentas creada polo colexio Monserrat é moi útil para preparar os traballos para cada intelixencia. Non en balde, Monserrat de Barcelona é unha das principais referencias na elaboración de intelixencias diversas. O profesor atopará na caixa de ferramentas os exercicios e dinámicas que se poden realizar por cada intelixencia. “Tendemos a cultivar a intelixencia lingüística exclusivamente a través da lectura de textos. Pero outra opción é recitar poesía, facer un bertso, contar chistes... A caixa de ferramentas é moi boa, porque ademais de proporcionar recursos aos profesores, axúdanos a abrirnos a cabeza”.

Persoas que cambiarán a sociedade

Agirrezabal sinala o obxectivo do centro: “Queremos crear persoas capaces de transformar a sociedade no futuro. Para iso, temos que estar adestrados para transformar”. Explícanos algunhas das iniciativas que se realizan para traballar a transformación social: “Por exemplo, os do terceiro ciclo detectaron o que lles gustaría cambiar: a contorna dunha tenda de chucherías de á beira da escola estaba completamente sucio e elaboraron un proxecto para cambialo. Tamén tiveron que acudir a outros centros para ampliar as súas intencións. Puxéronse en contacto co Concello e este financioulles os adhesivos. Un domingo estiveron a limpar a rúa para concienciar do lixo que se producía...”. Etxeberria engadiu que, segundo van aprendendo, buscan ofrecer un servizo á sociedade: “Por exemplo, a partir de 3º de EP poden facer uso do servizo de mediación para aquelas persoas que non son capaces de desenvolverse por si mesmas. O mediador (6º e 6º de EP) non ten que resolver o seu problema, senón axudar a construír a comunicación entre ambos. Para iso hai unha metodoloxía completa e os mediadores reciben 16 horas de formación”.

En canto aos servizos, dous estudantes entraron na habitación do director contándoo con voz alegre porque un fotógrafo vai publicar a súa exposición nunha revista. Agirrezabal explica: “Eles mesmos propuxeron que querían facer unha exposición cos seus debuxos. Está visible no corredor durante unha semana, e no recreo un cuarto de hora e despois da clase un cuarto de hora, eles teñen que estar alí e dar explicacións”.

Explicáronnos que para saír das paredes da aula de educación non fan falta custosos edificios de deseño, mentres pasean por entre os alumnos que andan de poutelas polo corredor e báixannos as escaleiras convertidas en hortas verticais cara á porta: “Utilizamos todos os espazos menos o tellado. Si nós non utilizamos a imaxinación, como imos pedirlles aos alumnos?”.