“Parecía que estabamos nO Horto”, dixo un dos espectadores –unha viúva moi coñecida en San Sebastián a partir dos 60 anos, da que tamén asistían a súa filla e a súa neta– tras o breve concerto homenaxe a Derribas Arias, cando xa estabamos fóra da casa de cultura Ernest Lluch, na chuviosa noite de Anoeta.

Aquel pub que ETA fixo estalar no outro extremo da cidade en 1980, chamado O Horto, na Praza da Trindade, que ao parecer era o embigo da movida de Donostia… e foi presentado antes do concerto por Derribas Arias: No faladoiro posterior á Licenza para Aberrar, escrita polo xornalista Carlos Rego, tamén escoitamos unha especie de reivindicación da Cultura de Transición, é dicir, antes de tomar conciencia do que é o kitsch do RRV.

Naquela cidade cool –avant a lettre– e inexplorable, o niño de ouro daqueles cidadáns modernos e irreductiblemente burgueses –na nosa visión estereotipada–. Quero dicir, mocosos provincianos. Despois imaxineimo, supoñamos ao propio Afasto Alberdi que estaba no concerto, vivindo nunha vila decadente como a do director de cine Iván, que tamén miraba a Ondarreta. Xa sabedes, os personaxes da canción que escribiu Rafa Berrio trinta anos despois: os meus amigos, esa xente cargada de apelidos.

O músico de Gros lanzouse ao reto: Retransmisión en directo do oito mellores cancións de Derribas Arias, segundo as súas crenzas. No baixo Ikerne Jiménez, músico habitual de Alaska. O bilbaíno estaba encinta, cun gran bombón, nunha impactante imaxe pos-warholiana. Coa guitarra, Iñaki Huarte “Fisuras”, un clásico daquela escena new-wave, forte e sensible. Na batería, a moza Nagore Etxabe de Zumaia, virtuosa intérprete de tambores con forma de riot-grr.

Empezaron con A-Fluor, logo escoitamos a Quen hai. Derribas Arias non se viu nunca, rumoreoume Montoia. Demasiado ben, querería dicirme. Parecíame forte ou confiado. Non se equivocou na dramaturgia do defunto Poch, pero si conservara o seu drama nas súas cancións.

En Derribas amabamos todas as deconstrucciones, tanto na música como nas palabras. Aquel “aberrar” español, tan cerca e tan lonxe á vez desta “patria” en eúscaro.

Aparentemente articulouse unha especie de crítica post sobre a estética da esquerda abertzale, ver Maia, ver Gure Esku Dago, pero por suposto, o seu xerme estaba nesa Cultura da Transición na que hoxe se mostra tan deplorable. O que pasa é que todo aquilo era moi español e algúns deles, os vascos tamén por vaxinal, que logo calamos, por respecto ao folclore. Como se sabe, unha das poucas excepcións, a propia Montoia (M).

Pero bo, como diría o propio Berrio, xa que importa quen fomos (Este Album, 1971, Warner).