Un grupo comprometido de rap valenciano: cando e como se crea Os Chikos do Millo?

Todo empezou en 2004, eu estaba nun proxecto chamado 13 Pasos, pero levaba moito tempo parado. A Toni [a outra voz do grupo] sucedíalle o mesmo coA Nota Máis Alta. Tiñamos unha gran admiración mutua. Unha tarde decidimos xuntarnos e fixemos un tracklist con cinco cancións. Todo o demais é historia.

Pasou tempo desde que publicastes o teu primeiro traballo. É dura a vida dos músicos? En que mellorou o voso rap?

O proxecto cumpriu recentemente dez anos, levamos máis ou menos cinco anos vivindo da música. A estrada é dura, dorme fóra de casa, comer fóra de casa, non é fácil. No meu caso, con todo, a miña vida actual é moito mellor que reparar quentadores ou soldar tubos. Non te fas rico –e menos coas cancións e as palabras que facemos nós–, pero es o xefe de ti mesmo e non explótache ninguén, iso é o máis importante.

Creo que todo o que facemos hoxe en día é máis medido e moito máis traballado. A miúdo podemos perder a naturalidade, pero todo é máis profesional.

O compromiso social e a facilidade de conexión coa mocidade fan especial ao voso grupo. É fácil conciliar compromiso e fama?

Nestes tempos de mobilizacións políticas é difícil chegar a todos os sitios. Chámannos e pídennos protección desde mil lugares: encarcerados, o caso de Alfón, o de Andrés Bolado, a mocidade vasca… Hai tantos casos e inxustizas que estamos obrigados a ser selectivos. Desgraciadamente, non podemos chegar a todos os sitios. Doutra banda, hai que pagar as facturas e non sempre se pode recorrer á militancia. Creo que todo isto vivímolo nunha loita constante, buscando un certo equilibrio. Facemos o que podemos.

O medo vai cambiar de bando (“o medo cambiará de parte”) desde a lema de Riot Propaganda até o slogan de Podemos e Mareen: até onde chega a vosa influencia?

É máis débil do que nos gustaría. Con todo, esa lema sempre estivo aí, nós metémolo nunha canción, pero é o resultado da sabedoría colectiva.

Sempre tivestes presente o problema de Arnaldo Otegi e dos presos políticos vascos. Como ve ao líder da esquerda abertzale ante os novos retos aos que se enfronta?

Véxoo forte e con moitas posibilidades. Ademais, creo que utilizou o cárcere que sufriu para seguir formándose intelectual e politicamente, e iso pódeo utilizar como vantaxe. Ten moitos retos, desde os conflitos internos da esquerda abertzale até a impresionante subida de Podemos. Por suposto, veñen tempos moi importantes para Euskal Herria e tamén para o Estado español. Creo que vivimos un momento histórico e decisivo a todos os niveis.

Sodes un dos grupos máis importantes do Estado español que fan rap de protesta. Como está a escena hip-hop en España? Segue descafeinado?

Moi descafeinado. Aí están, pero non están. Ás veces teño a sensación de que grita no deserto. É coma se non vivisen aquí. Moitos dos raperos que hoxe son famosos sígoos a través de Twitter e a maioría non escribiu nada sobre os refuxiados nin sobre os últimos atentados. É coma se vivisen noutro planeta.

Debido á Lei mordaza, Axier López, desta revista, foi condenado polo seu labor como xornalista. No voso percorrido tamén vos censuraron con frecuencia. Como sentes ante estas cousas?

Xera moita frustración, sentes moi impotente. Vostede sabe, ademais, que a censura sempre vai nunha dirección determinada. Cada vez que Federico Jiménez Losantos colle a escopeta e di que vai matar aos de Podemos sabes que non lle vai a pasar nada. A dereita pode dicir calquera barbaridade. Vivimos unha hipocrisía tremenda no Estado español. Os mesmos que din “Je suis Charlie Hebdo” piden que se censure o teu concerto. É máis, o pp de Xetafe pediu que se suspenda o noso concerto alegando que somos uns delincuentes. Moitos dos membros da organización están agora imputados por corrupción, segundo Interior.

A parte económica tamén está aí, diso non se fala nunca. Ti tiñas en conta ese concerto para pagar o aluguer e de súpeto o concerto vaise ao carallo. Nestes casos estamos obrigados a facer malabarismos.

Como facer fronte a esa falta de liberdade?

Non é fácil. Hoxe en día, internet é unha das ferramentas máis eficaces para superar a ditadura e a censura dos medios. Con todo, como antes, o máis forte que temos para evitar este tipo de ataques é a construción popular e a boca a boca.

A censura non foi un obstáculo no longo camiño do seu último traballo, A estanquera de Saigón, publicado en 1998. Foi un éxito rotundo tanto no País Vasco como no Estado español. Esperabades ese tsunami?

Non, en absoluto. Foi unha tolemia. O disco funcionou moi ben en todas partes.

Conseguistes integrar o Hip Hop na axenda musical de Euskal Herria. Nótase ese boom nos concertos?

Foi difícil, en Euskal Herria os movementos como o Rock Radical Vasco tiveron moito peso e aínda hoxe en día a tradición rock/punk é forte. Levamos unha década tocando e notando en Euskal Herria como nos últimos anos o rape fixo o seu oco na Herriko Taberna, a txosna e outros espazos do movemento popular. Recordo que un ano chego á Aste Nagusia de Bilbao e escoiteino en madeira viva na rúa Paixón de Talibán, ese foi o momento antolóxico. Hoxe en día é algo que se nota rap en Euskal Herria, e cada vez hai máis grupos que cantan en eúscaro.

Como é o público vasco?

A verdade é que vostedes teñen fama de necios. Notei que nos pobos do interior a xente é máis lenta. Iso non é malo, a xente é así en moitos sitios, é parte da súa forma de ser. O que non dea o menor salto no concerto vén felicitarche ao final da actuación e diche que foi un dos mellores concertos da súa vida, é unha tolemia.

A praza máis sorprendente que vivimos en Euskal Herria foi a de Vitoria-Gasteiz. A actuación foi unha constante tolemia colectiva de saltos, berros e empuxóns desde o principio até o final do concerto, non o esqueceremos facilmente.

Máis aló do público, Euskal Herria é un dos mellores lugares de acceso. No son sempre hai profesionais e o músico cóidase moito. Doutra banda, dispondes dun plus gastronómico e paisaxístico. Despois de pasar todo o verán tocando nos pobos e cidades de aquí, pasei as vacacións de setembro en Lekeitio e Mundaka. Non se pode cansar do País Vasco!

O día 23 de abril, A Estanquera de Saigón recibirá a Lur 2zio en Andoain (Gipuzkoa), segundo informou a organización. Que atoparemos no concerto?

Cambiaremos algunhas das características da retransmisión. Temos moitas ganas de tocar nun gaztetxe. Tocar a miúdo en grandes festivais e teatros sepárache da realidade, volver ás orixes é algo belo.

Falouse moito de novas cancións, para cando vai ser o voso novo proxecto na rúa?

A mediados de maio publicaremos un EP con catro cancións a modo de peche dA Estanquera de Saigón. Despois, Os Chikos do Millo despídese por un tempo. Ao ano seguinte volverá Riot Propaganda e despois mergullarémonos nos traballos individuais.