Josu, 14 anos: “Teño a cabeza revolta. Non soporto á miña familia. Por que me tocaron estes pais? Os amigos son o máis importante para min, pero tamén me critican enseguida. Non me gustan os deportes dos mozos. Estou demasiado gordo? Sinto máis a gusto coas mozas, pero non son ningunha delas. Serei homosexual? Iso din os demais, ‘saír do armario, dunha vez!’.

Exponse historias de 27 personaxes que viven situacións diversas nas que os participantes terán que relacionalas con conceptos como sexismo, identidades de xénero, teoría Queer, heteronorma, amor romántico, androcentrismo, etc.

Os autores homenaxearon a Bizenta Mogel, unha das primeiras escritoras vascas, co nome do xogo: “Mentres estabamos noutro proxecto, atopamos uns escritos en Bizenta Mogel. El preguntaba, “que fago eu coas plumas doutro, facendo vida de escritor?”, porque era consciente de que aquela actividade non era a que lle correspondía a unha muller”, explica a responsable do proxecto Naiara Arri.

Aínda que Mogel xa o fixo no século XIX, é evidente que aínda hoxe en día é necesaria unha reflexión e un debate sobre o xénero e a paridade. Con ese obxectivo crearon Bizentaren Lumak.

Respondendo á falta de ferramentas

Elhuyar puxo en marcha o proxecto ante a falta de material para traballar o tema da igualdade cos mozos e en eúscaro. Estiveron creando o xogo ao redor dun ano, pero a idea xa viña de antes, segundo Aizpea Otaegi, coordinadora xeral de Elhuyar Aholkularitza: “Necesitabamos apoio económico para sacar adiante a idea, e o apoio da Deputación Foral de Gipuzkoa foi un impulso para iso”.

Noutros traballos seleccionouse tamén a metodoloxía Play&Decide que se utilizou anteriormente para este xogo: o modelo baséase en facilitar a reflexión, argumentación e debate sobre temas concretos en grupos.

As historias que se nos presentan xogando Bizentaren Lumak poden sentirse próximas a calquera. Para Otaegi, as historias son “escusas” á fin e ao cabo: en xeral, unha ferramenta para falar sobre temas que non lles ofrecemos un oco no noso día a día. Os participantes deben relacionar as vivencias dos cartóns de historias cos conceptos dos cartóns de información e poden utilizar temas de debate para enriquecer a conversación. Por exemplo, o Tema 3, O papel dos homes na igualdade: “É discriminar o encontro e a organización de mulleres sen homes. Os homes teñen a obrigación de participar nestes movementos e políticas”.

Asuntos que poidan ser obxecto de entrega a longo prazo.

“As historias están directamente relacionadas coas nosas vidas”

Desde que se sacou o xogo de palabras, Elhuyar realizou varios ensaios en diferentes lugares. Un deles foi realizado con alumnos da Facultade de Empresariais de Mondragon Unibertsitatea, no marco do Foro para a Igualdade de Emakunde.

Os alumnos dividíronse en grupos de 6 a 7 persoas e en cada grupo había un dinamizador. Estes tamén eran alumnos, xa que a presenza dos participantes no seu espazo natural enriquece moito o debate, segundo Arri: “Coa presenza duns facilitadores que veñen de fóra, en moitas ocasións córrese o risco de repetir o politicamente correcto”. Os dinamizadores traballan con Elhuyar antes da sesión, e Arri explicounos que tamén eles viven “un proceso de empoderamiento significativo”.

Comezou o xogo. Nos primeiros minutos notábase un pouco de tensión entre os participantes, o ambiente era bastante silencioso e custoulles tomar a palabra. Co paso do tempo, con todo, os participantes fóronse liberando, fóronse tranquilizando e aos poucos foise estendendo o rumor na sala. Nos grupos mesturábanse sorrisos e algunha gargallada, pero en xeral o debate foi tomado con seriedade polos alumnos.

Entre os mozos escoitáronse frases como “un curmán meu está nun caso similar” ou “o que lle pasou a un amigo”. Tras máis dunha hora de conversación, os alumnos tiveron tempo para compartir as súas reflexións e compromisos co resto de grupos.

Pondo nome ás vivencias

O xogo pareceulles “moi interesante” aos mozos: “É necesario aclarar conceptos que aínda hoxe moitos consideran o feminismo como unha discriminación cara aos homes e non como unha loita pola paridade”. Todos subliñaron que foi moi enriquecedor pór nome ás experiencias vividas en moitas ocasións e relacionalas cos conceptos. Porque viron e aprenderon que situacións supostamente casuais e puntuais responden a toda unha realidade.

Por outra banda, os dinamizadores comentaron que moitos dos participantes compartirían o vivido no xogo cos demais: “Estou seguro de que moitos comentarán nas cuadrillas ou noutros espazos algunhas das ideas e debates que sacaron durante o programa”, afirman. “O xogo permitiunos analizar e ser crítico coas actitudes e comportamentos que temos no día a día”, engadiron os participantes.

Na escola, en grupos de tempo libre, nos gaztetxes, nas asociacións de pais e nais

Aínda que se trata dun xogo dirixido especialmente aos mozos, a finalidade pública pode ser calquera grupo maior de 14 anos, segundo os membros de Elhuyar. Entre as historias a elixir hai personaxes de diferentes idades e situacións, dependendo da natureza do grupo, o nivel de elección e discusión varía: “As historias están pensadas nos mozos, pero todos fomos mozos ou temos ao noso ao redor aos mozos, e moitas veces pásalles o mesmo aos maiores. Por tanto, o material serve como ferramenta para todas as idades”, explica Otaegi.