Non fomos moitos os que anunciamos a vitoria de Podemos en Hego Euskal Herria. Non había máis que mirar máis aló das enquisas, as series históricas do comportamento electoral e a evolución da campaña. Si o partido de Pablo Iglesias non gañase no Sur, sería unha sorpresa. O mesmo cabe dicir da caída de EH Bildu, cuxos mellores resultados con Amaiur nas eleccións españolas de 2011, catro anos máis tarde perdeu máis dun terzo (116.000) dese resultado.

A maioría dos votantes que perdeu EH Bildu fóronse á abstención e a Podemos, respectivamente. Entre os que tomaron a decisión de non votar, predominaron os que se identifican coas identidades e reivindicacións históricas de ENAM. Descontentos coa liña de moderación que tomou sortu, aproveitaron as eleccións españolas para quedar en casa.

Con todo, a maior perda de votantes de EH Bildu produciuse en favor de Podemos. Diferenciaría tres grupos entre os que saltaron de Amaiur ao partido azamboado. A primeira, unha parte do votante que se definiu como quinto espazo na política vasca, a esquerda e a favor do dereito a decidir. Este sector quedou orfo en 2011 polo afundimento de Ezker Batua, polo que non foron poucos os que apoiaron a Amaiur. Víase como unha coalición nova, fresca e plural. Con todo, catro anos máis tarde EH Bildu vese como un sector político máis homoxéneo. Si en 2011 había ilusión e esperanza de cambio en EH Bildu, en 2015 trasladouse a Madrid cun partido que representa a posición natural do quinto espazo, Podemos.

O segundo grupo é o do voto táctico, o Senado e o Senado. O pasado 20 de decembro unha parte dos votantes que viña de EH Bildu pensou que a presenza de Podemos no poder podería axudar a mellorar a situación dos presos políticos e avanzar na normalización política. O terceiro equipo ten algunhas similitudes, pero non se move só polo pragmatismo, senón que é un votante ideologizado. A ninguén se lle escapa que EH Bildu moderou simbólicamente a súa posición de eixo esquerda-dereita. Fronte a iso, algúns votantes de esquerdas deron o seu voto a Podemos como forma de defender as súas prioridades ideolóxicas.

Moitos creadores de opinión defenderon que Podemos non ten unha posición máis de esquerdas que EH Bildu, coma se a imaxe de esquerdas e de dereitas só fose fixada polas políticas públicas e os programas. Gran parte da sociedade non fai ningún seguimento ás políticas municipais e moito menos aos programas políticos. Para fixar a posición do eixo esquerda-dereita é importante o que un aspecto quere substituír. Non é condición suficiente realizar políticas de esquerda para ter unha imaxe de esquerda, pero para ter unha imaxe de esquerda é necesario substituír as posicións de esquerda, sobre todo nas tres dimensións: a) en simboloxía (cor vermella, carteis, refráns, etc.); b) nas prioridades do discurso (a quen se dirixe e a quen se refiren os problemas, cales son as palabras crave (clase menor, pobo, distribución da riqueza, transformación social…), etc.; e así como nas crenzas das políticas (c).

Podemos traballou durante a campaña electoral (e antes) unha imaxe moito máis esquerdista que EH Bildu. O partido azamboado teno máis fácil porque compite case nun só eixo, mentres que EH Bildu ten que actuar máis aló do eixo social no nacional. Con todo, até agora non soubo combinar ben a ambos, quizais porque relegou durante moito tempo a súa mensaxe independentista e enterrou a imaxe da esquerda co postmaterialismo e o postmodernismo.