A auga turbia da falsa transición chegou ao seu punto álxido. O armazón decadente e degradado do Estado español faise cada vez máis patente. No cimento atópanse a corrupción, a inxustiza, a negación dos dereitos das persoas e dos pobos. É máis, o Partido Popular (PP) puxo en marcha, baixo a martelada da maioría absoluta e a sombra da crise económica, algunhas das sombrías reformas que quedaron pendentes hai corenta anos.

Por un instante parecía –até o punto de que nas proximidades producísese a impresión dunha pequena ilusión– que esta estrutura oxidada estaba a piques de caer na súa totalidade; que podía chegar o período de transición. Pero a palabra ilusión non ten dous sentidos en balde, e, desgraciadamente, nas noticias políticas que veñen de España sempre prevalece a segunda: a interpretación equivocada do que se percibe pola sensación.

O statu quo atopou o camiño da destrución á galvanización. O bipartidismo, principal símbolo e guía da decadencia, atopou muletas a medida pola esquerda e pola dereita (co centro nun catamalo). Novos aspectos, novas caras, pero, en definitiva, unha continuación do espírito do 78. A medida que se achegan as eleccións xerais, cada vez está máis claro que non se vai a abrir unha etapa constituínte decente. Como máximo, podemos esperar unha man de pintura, algo parecido a unha operación de cirurxía estética. Con todo, os resultados poderían deixar paso a un sopro centralizador ultraconservador.

Para os que están no punto de partida de abandonar ese estado gastado, o escenario postelectoral pode ser á vez un perigo e unha conxuntura. Por unha banda, con fame de cambio e decepcionados polo novo goberno central, algúns cataláns que até agora non vían clara esa posibilidade poden refuxiarse na independencia. Para iso, sería unha oportunidade empezar a desenvolver un proceso constituínte diferenciado, sempre que o proxecto de Estado catalán mantéñase na necesaria conexión coa ruptura democrática. Pero, por outra banda, está claro que o obxectivo principal do novo Goberno da Moncloa é apagar o lume de Cataluña. O intento neutralizante pode ser moi variado: desde a negación e a represión até a apertura do diálogo. O primeiro, a actitude da negación, sería seguir apagando o lume a través do vento. O segundo pode ser máis efectivo nos labores de extinción, cunha oferta atractiva que tentará crear contradicións entre os axentes asinantes da declaración de desconexión.

Os partidos independentistas deberán estar preparados, cerca e preparados, nese momento. Desafortunadamente, o proceso atópase nun enésimo punto. Precisamente, a situación na que se atopan os fíos é a máis débil para facer fronte aos ataques que veñen de España. Ninguén dixo que fose fácil que os dous extremos antagónicos implicados, a esquerda anticapitalista e os neoliberais da dereita construísen algo á vez. Pois ben, para seguir adiante, a prioridade debe ser a construción dun país e a construción dun estado. Ambos terán que adiviñar como conciliar a necesidade de mellorar o proceso coa flexibilidade nalgunhas cuestións e o mantemento dunha coherencia mínima cara ás propias ideas. Si ténsase demasiado a corda ao carón, pódese producir unha rotura que non ten volta atrás. Non é o momento.

Aínda que o bulebule mediático mantennos mirando a outros lugares, en Euskal Herria, fóra do foco, tamén se poden abrir novas oportunidades. Haberá que manter sementado o solo do dereito a decidir, pase o que pase.