O cidadán pediu á Ertzaintza que se exprese en eúscaro na Ertzaintza. O ertzaina contesta: “En castelán, non se euskera. Si queres falar en eúscaro, fala con Beltrán de Heredia”. Alguén o contou nun tuit e lembrou a Paul Bilbao, secretario xeral do Consello, cando lle pedimos a opinión do Consello sobre este tema. Estefanía Beltrán de Heredia é conselleira de Seguridade do Goberno Vasco e non fala en eúscaro. Nun contexto no que estamos a tomar o tema dos representantes políticos e o eúscaro, para Bilbao é unha excelente resposta a do ertzaina, que axuda a situar ben o tema: “Que lle dirás a el? Por unha banda, podes dicir que cabrón! e por outro, ten razón!Supoñamos que tivo dificultades para entrar na Ertzaintza. Que na primeira non entrou por mala puntuación, que na segunda conseguiuno. Quizais, el mesmo queixouse de que consideraba que o nivel de eúscaro requirido na convocatoria de emprego era demasiado alto. Evidentemente, non é un ertzaina euskaltzale. Pero ocórreselle algo parecido: O cidadán pídeme que o faga en eúscaro, teño que cumprir os requisitos lingüísticos para acceder ao meu posto de traballo e o que me obrigou a telo non sabe eúscaro?”. O traballador ten que saber euskera, pero o xefe, o político, non o sabe. As fluctuaciones da lingua afectan os cidadáns e aos traballadores, pero non aos adultos.

Non é o único e máis importante argumento para que os representantes políticos teñan que saber euskera, pero a xuízo de Bilbao, esta gran contradición evidencia o incomprensible da situación: “Os membros do Goberno, sexan dun partido, doutro partido ou independentes, están ao servizo de todos os cidadáns. O coñecemento das linguas é imprescindible nestes lugares”.

Idade suficiente 18 anos

Cando dicimos representantes políticos estamos a falar de concelleiros, alcaldes, parlamentarios, membros de goberno. Para acceder ao posto de mando, para acceder á lista de candidatos, só é necesario cumprir un requisito: Ter 18 anos. No Estado español, ademais dos individuos, hai outro criterio que todos deben cumprir: a paridade. En opinión de Paul Bilbao, a esixencia de saber a lingua da zona debería ser algo aparte. O descoñecemento do eúscaro por parte das autoridades ten consecuencias.

Unha das consecuencias é a creación de barreiras para a comunicación no interior da casa. Condicionan as reunións, informes, etc. que realizan os conselleiros e conselleiras, parlamentarios e parlamentarias, concelleiras e concelleiras cos seus compañeiros e compañeiras que non saben eúscaro. Na actividade política, os euskaldunes non teñen máis remedio que cambiar de idioma se non se recorre aos servizos de tradución e interpretación, que son caros. Tamén afecto á cidadanía. Pode ser un exemplo o pleno municipal. En que idioma participarán os cidadáns se algún concelleiro ou o alcalde non saben eúscaro? Si, existen recursos para facer chegar a mensaxe ao cidadán no seu idioma, por exemplo, utilizando o servizo de tradución. Pero non sempre están dispoñibles e non son baratas. Pode ser máis rendible adoptar medidas preventivas, é dicir, que os representantes políticos aprendan eúscaro.

E o sistema de tradución excelente e barato non é a solución. Quen prestigiará a lingua? Así di Bilbao: “Ser lehendakari euskaldun non significa que vaia haber máis cidadáns euskaldunes, non. Pero o lehendakari, o conselleiro, tamén ten influencia no funcionamento do eúscaro. Así se demostra que a lingua está situada nos centros de decisión”. Lembra a pasaxe do ertzaina.

Progresividad

Non lle gusta moito ese termo a Bilbao, porque cre que se cada vez somos máis euskaldunes (e os datos así o indican) hai menos escusa para que os perfís lingüísticos sexan máis fortes que os actuais. Con todo, é partidario de que se teñan en conta as características sociolingüísticas á hora de esixir o eúscaro aos representantes políticos. De todos os xeitos, destacou dúas características por encima de todas as demais. Por unha banda, nalgúns municipios (xeralmente pequenos) o secretario ou interventor ten máis forza que o propio alcalde, e o seu coñecemento do idioma pode condicionar a actuación dos políticos. Por tanto, nestes concellos hai que coidar que os secretarios ou interventores coñezan o eúscaro. Doutra banda, Bilbao considera que non é o mesmo aplicar a progresividad nun municipio de 100 habitantes no que o 10% da poboación é euskaldun que nun municipio de 10.000 habitantes teña o mesmo porcentaxe. Na segunda os vascos son moito máis.

De face á lexislación, os políticos ou os que queren entrar na política poden durmir tranquilos, as Constitucións de España e Francia din que é obrigatorio saber castelán e francés (respectivamente), e non saber euskera. Outra cousa é que se fale da importancia do eúscaro cando un mesmo ou un compañeiro de partido non o sabe. Ao mesmo tempo, o eúscaro é cooficial na CAV e parte de Navarra, polo que a cidadanía ten dereito a expresarse en eúscaro. O choque de dereitos superarase pondo medios, pero non esixindo un idioma a quen se interfira na relación en eúscaro.

Preguntando aos partidos políticos sobre os criterios lingüísticos

Garbiñe Zurutuza, Bildu: “Se os candidatos non saben eúscaro, pedímoslles que se comprometan a estudar na lexislatura”

Para nós é moi importante que os representantes políticos, alcaldes, concelleiros, parlamentarios... saiban eúscaro. Sendo o noso idioma de traballo o eúscaro, no momento de facer as listas, tentamos seleccionar ás persoas que saben eúscaro, e si non o saben, pedímoslles que se comprometan a estudar durante a lexislatura. O noso obxectivo é contar con representantes bilingües.

Por exemplo, cando os parlamentarios de Vitoria Óscar Matute e Diana Urrea ocuparon o cargo non sabían euskera, pero agora, despois de tres anos, esforzáronse por aprender euskera, aprenderon e teñen cada vez mellor nivel. Doutra banda, o noso grupo parlamentario en Vitoria-Gasteiz conta co certificado Bai Euskarari, e é de destacar que é o único grupo con este certificado.

Maria Solana, Geroa Bai: “Os que vaian ser cabeza de lista teñen que saber euskera necesariamente”

Un dos nosos criterios é reunir a persoas de diferentes comarcas de Navarra para que non todas pertenzan á Comarca de Pamplona. A paridade impónsenos por lei.Polo demais, os aspirantes a encabezar a lista teñen o deber de coñecer, necesariamente, o eúscaro para calquera tipo de elección. Xa sexa o Congreso de España, xa sexa o Parlamento de Navarra, xa sexa para ser candidato a lehendakari. Non pedimos que todas as persoas candidatas sexan euskaldunes, e non nos parece que sexa bo que se tome este tema como unha obrigación. Pola contra, cústanos bastante completar listas. Outra cousa é que non só se vexa ben que os candidatos sexan euskaldunes, senón que se lles tente tentalo para que sexan o máis capaces posible. Facémolo máis por principio que por forza. Por exemplo, AEK dá clases de eúscaro no Parlamento a todos os parlamentarios e traballadores que o desexen. Nas nosas listas non todos son euskaldunes, pero si son euskaltzales.

Como solicitar en Ribaforada (zona non vascófona) a cabeza de lista vasco cando se está traballando a nivel municipal? Pedimos sobre todo na zona vascófona e mixta que sexan euskaldunes, e neles tamén segundo o pobo.

Santos Cerdán, PSN: “Para ser político en Navarra non tes por que falar euskera”

Apoiamos a última modificación da Lei do Eúscaro, pero iso non quere dicir que o feito de que se fale euskera como candidato no partido socialista sexa unha condición imprescindible. O 88% da poboación navarra nin sequera sábeo. Respecto ao eúscaro, pero non condición imprescindible.

Outros criterios si

Fai uns lexislaturas comezamos a pór a condición da paridade. Nos municipios de máis de 10.000 facemos chanzos, alternando mulleres e homes. Doutra banda, temos en conta a formación e a vontade de darlle todo no traballo.

Da preceptividad

En Navarra temos dúas linguas e nalgúns lugares o eúscaro é cooficial. Afortunadamente temos unha lingua común, o castelán é esa lingua. As linguas non deben axudar a crear guetos. Para ser político en Navarra non tes por que falar euskera, tes que ter ganas de traballar.

Gorka Maneiro, UPyD: “Nós defendemos a liberdade, cada cal utiliza o que
sabe” Non temos criterios lingüísticos. Falar en eúscaro, saber, está ben, pero non facemos diferenzas. O importante para nós é estar dispostos a defender as ideas de UPyD. Esiximos unha cousa: traballar durante polo menos catro anos en calquera lugar, administración, empresa...

Paréceme ben que a xente poida utilizar as dúas linguas, a min sérveme para falar con vostede para falar cos medios de comunicación, pero neste momento na CAV hai moita xente que non sabe eúscaro.

Só EH Bildu defende a obrigatoriedade. Nós defendemos a liberdade, que cada un use o que sabe. Non podemos esquecer que todos sabemos castelán e non euskera. Se sabe eúscaro ben.

Cidadán vasco e parlamentario en castelán?

Respecto que a algúns cidadáns non lles guste. Algúns queren que todo o mundo fágao en eúscaro, pero neste momento non se pode. Os cidadáns e cidadás decidirán co seu voto quen deben ser os políticos ou as candidatas a ser elixidas.

Rafaela Romeu, PSE: “No partido hai vontade de dominar ambas as linguas”

A situación é diferente en Bizkaia, Gipuzkoa e Álava. En Bizkaia e en Álava tivemos problemas para facer listas e é verdade que nalgúns sitios non hai quen controlan dúas linguas, pero cada vez hai máis, sobre todo nos pobos onde o partido está forte. Todos os candidatos dominan o eúscaro en Gipuzkoa, nas Xuntas Xerais e na Deputación Foral de Gipuzkoa. Poida que haxa problemas para falar, pero non para entender. O coñecemento do eúscaro non é obrigatorio para ser candidato, pero cada vez é máis importante, está interiorizado no partido, hai vontade de dominar ambos os idiomas, e hai moita xente que está a aprender. A necesidade do eúscaro non está escrita, pero é moi importante. Nos últimos dez anos o cambio foi fundamental. O candidato deberá ser bilingüe.

Deberíase forzar?

Non é positivo, non é necesario. Sei que hai que falar euskera e castelán. Creo que a mellor maneira de construír este país é falar as dúas linguas, se non, perdes medio pobo. Levas tanto tempo en política, non fai falta que che obrigues, dásche conta.

Joseba Ezeolaza, Esquerda-Ezkerra: “A obrigatoriedade é unha mala idea para promocionar o eúscaro, temos que ser máis pedagóxicos”

O coñecemento do eúscaro é unha característica moi importante, positiva, pero non ten que ser unha limitación. É mellor saber que non saber. Os nosos dous parlamentarios son castellanoparlantes, pero o único concelleiro do Concello de Pamplona é euskaldun, a cabeza de lista de Villava era así, o de Baztan... de moitos pobos.

Estamos en contra de que os representantes políticos teñan necesidade de saber euskera. Só temos unha condición para completar a lista: a paridade. A obrigatoriedade é unha mala idea para fomentar o eúscaro, temos que ser máis pedagóxicos. Temos que premiar o coñecemento do eúscaro.

Aitor Olaizola, PNV: “Ás cabezas de lista pídeselles o coñecemento do eúscaro”

Para EAJ-PNV o eúscaro é o noso aceno de identidade máis destacada, o signo de identidade da sociedade vasca.

Xa hai uns anos que EAJ-PNV aprobou o plan de eúscaro para a súa actividade. Neste plan de eúscaro incluímos os consellos, criterios e obrigacións que se deben ter en conta a nivel interno (cargos internos do partido, cargos públicos e afiliados), así como os criterios lingüísticos que se deben ter en conta nas actividades de carácter social, como son as listas electorais. De acordo con estes criterios, por exemplo, ás cabezas de lista de EAJ-PNV para o Parlamento Vasco, o Parlamento Foral de Navarra, o Congreso e o Senado, e o Parlamento Europeo esíxeselles o coñecemento do eúscaro.

O PNV vai situar a Política Lingüística no centro da súa actividade de goberno nas institucións que goberna.

Carballo Camblong, recollendo Hendaia: “No Consello tres tomamos a palabra en eúscaro”

Na Casa do Pobo de Hendaia fomos 33 os elixidos, os vascos gustaríame dicir uns 8-10. O alcalde da localidade, Kotte Ezenarro, é euskaldun berri. No Consello non tomamos a palabra 33 persoas, pero dos que participan tres facémolo en eúscaro. Iker Elizalde foi o primeiro en tomar a palabra en eúscaro no consello. Como non hai tradución, facémolo en francés. Os outros dous somos Mixel Muñoz e eu.

Por que non fano os que saben facelo en eúscaro? Algúns non son moi hábiles e quizá por iso non se atreven, están convencidos de que van dar unha mala imaxe, aínda que algúns o fan mellor do que eles esperan.

Outra razón pode ser a política (sempre é a miña impresión), o medo a perder parte dos electores. Doutra banda, o eúscaro non se establece no nivel doutras linguas. E en xeral diría que o eúscaro non é unha das prioridades, e creo que iso ocorre en todos os aspectos.