“Tranquilo, sentar ao meu lado e eu direiche o que tes que escribir”. Así mo contou Inés, consciente de que empezaba a preocuparme polo bertsolarismo, pero desde que dixen que si aos de ARGIA, si, faría as crónicas do Campionato de Bertsolaris de Gipuzkoa. “Ti miras adiante. Despois, retrocedeu. Logo, á esquerda e logo á dereita. Entre este catro muros non hai bichankas que saiban tanto de bertsolarismo como eu”. Para. E iso, tendo en conta que na sala había ao redor de 1.200 persoas –escoitando case na súa totalidade o disco de Katamalo desde os altofalantes–. Sen dúbida, son bos tempos para a rima. “Esta periferia? Eu parézome máis a Peria”, unha vez máis, afiados, amigos. Os indecisos convulsivos apreciamos moito a presenza de xente que fala categoricamente ao noso ao redor. Ademais de axudar a aclarar ideas, adoitan ser moi divertidas.

Que clase de ensaio foi? Bastante irregular. Gaztelumendi, cunha elegante camiseta, dedicouse a alternar momentos chisposos e algo máis forzados durante toda a sesión, sen poder redondear no cárcere. Lizarralde, compañeiro de canto, vivo e fresco. Alaia Martin non brillaba até chegar ao cárcere, pero a conveniencia deulle bastantes puntos. Pareceume breve o máis salgado do seis, utilizando un enxeñoso rimero de ideas –pensándoo ben– ou “Txin-pun” ou “Bua, bua, bua”. Iguaran tivo algúns momentos moi bos –no zortziko txiki foi el quen fixo o mellor oficio do programa xunto con Laburu–. Por último, Jon Martin non estivo especialmente inspirado, a pesar de que subiu ao cárcere. Pero as palabras de Inés parecíanme máis próximas que as dos bertsolaris. E entre eles, dous murmurios principais:

No exercicio de responder cun punto, Inés considerou que a calidade dos versos estaba directamente relacionada coa calidade do punto. A Gaztelumendi falóuselle da riqueza, da retirada de Alaia Martin e da entrega de sangue a Jon Martin. O punto nos tres casos foi un tópico sobre o tema. "Que diaños tes que cantar a iso? Como vas crear algo creativo precisamente a partir dun pedazo de tópico nas antípodas da creatividade? Ninguén fala así, nin sequera nas conversacións do ascensor. É hora de deixar de pór como punto as frases feitas sobre temas xerais, redime”. Non me opuxen.

Murmurio B: así falaba o tema do cárcere: O que vías todos os días no mesmo lugar e á mesma hora hoxe non está. Ao escoitar os versos, Inés comezou a gruñir. “Todo libre ou que? Máis da metade deles cantaron á morte dun deles e quedaron tranquilos. Fai o exercicio ao revés: escoita os versos do cárcere coma se non soubeses o tema e tenta inventalo. Cunha soa non saberías nin de lonxe”. Díxenlle que non fose un patxikontra, que o tema é un punto de partida e que cada un dá a dirección que quere enriquecer ese exercicio. O comentario non lle fixo graza. Que unha cousa é o punto de partida e outra o non facer caso ao tema. “Todos os días ves moi pouca xente no mesmo sitio e á mesma hora. Iso dáse en lugares moi concretos: nas paradas de autobús, na substitución da fábrica, na panadaría... o tema é bastante aberto, e os bertsolaris ábreno aínda máis. Cadrar o primeiro verso no tema dalgunha maneira e a partir de aí, libre para cantar o que queiran. Iso non vale”.

Na próxima sesión deume permiso para sentarme ao seu lado.