“Sen ser seguidor de Oskorri, levo a Oskorri na miña casa”. Son palabras de Imanol Epelde Etxepare Rap, pero quizá sexan moitas as persoas euskaldunes –novas e non tan novas– as que poden facer súas. Desde o seu nacemento en 1972, Oskorri foi un dos grupos máis referenciais para máis dunha xeración, tras un total de 3.000 concertos e un legado de ao redor de 500 cancións.

A Maite Arroitajauregi Mursego vénlle a infancia á cabeza cando lle fala de Oskorri, aínda que o rastro que deixou nótase aínda hoxe: “As cancións que tan presente teño na miña memoria –Isto é a debilidade ou Aita San Migel– terán algunha influencia en min e na miña música”. Xabi Ubeda Baxiri, guitarrista de Jupiter Jon, é o primeiro en aparecer, xunto á voz de Anton Latxa, a portada dos primeiros discos de Oskorri. Con todo, cre que non lle influíron musicalmente: “O noso é outro rolo: ten máis que ver co punk e outras cousas”.

Por que decidiu Oskorri disolverse? Os membros do grupo negáronse a facer declaracións, xa que así o acordaron antes de comezar a última xira. É posible que se fale con perspectiva de tempo, pero é significativo o que dixo Natxo de Felipe na entrevista realizada en Berria en 2013: “Nós non estamos dispostos a acabar. A situación está a piques de acabar connosco”.

Políticas e polémicas

A traxectoria de Oskorri tivo un momento polémico. Tras coñecer a censura por cantar en eúscaro, pasaron a ser chamados “españolistas”. Incluso os que se publicaron na citada entrevista levantaron polémica, xa que en Euskal Herria o rostro máis coñecido do grupo dixo que "a fronteira entre a crítica ideolóxica e o atentado era moi difusa".

Preguntada por si a política actual condiciona ao músico, Ubeda explicou que no grupo vivíronse situacións "bastante surrealistas", como ocorreu. Desde o humor relatou que nun dos seus concertos algúns mozos entraron cunha pancarta na que denunciaban que "eran tesoureiros e capitalistas". Con todo, Epeld cre que hoxe en día todo se deixa “máis aberto”: “A reivindicación social hase difuminado moito nas letras e no creador; a mirada ambigua impúxose na descrición e denuncia do que somos”.

Arroitajauregi matizou que hai moitas formas de facer política que se materializan en pequenas decisións: “Modo de publicación de discos, prezo, enerxía transmitida en directo, compromiso co traballo…”. A través destas pequenas decisións Mursego dá sentido político á súa actividade.

Hai algunha transmisión?

A Oskorri recoñecéuselle unha capacidade especial para recrear a tradición. Segundo Arroitajauregi, “os grupos de folk-rock estarán estilísticamente, pero non sei si hai un grupo que uniu tan ben a tradición coa modernidade. Lino a Ibon Rodriguez e estou completamente de acordo: os de Oskorri recuperaron vellas cancións e fixéronas intencionadamente, dando palabras contemporáneas a vellas cancións e novas melodías a vellos textos”. Aínda que non é unha actividade habitual, considérase moi interesante o traballo de transmisión que se realiza a través da música de vellos textos ou cancións.

Epelde ve similitudes con Oskorri na súa creación: “Oskorri ten un disco con letras de Bernart Etxepare [Mosen Bernart Etxepare 1545, 1977] e fixo un gran esforzo por traer a tradición aos nosos días. Eu tamén traballei niso, cunha diferenza: en lugar de basearme no folk, baseado no rap e a música electrónica”. Na súa opinión, hai quen tomou a testemuña de “as vellas palabras e o aire reaplazando a melodía”, pero ve o problema no alcance. “O que non está na mocidade, como chegar?”.

Ubeda ve que os grupos de novas xeracións terán máis dificultades para conciliar idades e públicos, tal e como conseguiron algunhas das referencias actuais –Benito Lertxundi e Mikel Laboa–. “Pero quen sabe?”.

“Unha mentira terrible”

Natxo de Felipe afirmou en Berria que “o tema da cultura vasca é unha mentira terrible”, en referencia ás malas condicións que viven moitos creadores vascos. Nunha liña similar, Arroitajauregi cre que a cultura vasca está “atrancada”: “Non avanza; temos que avanzar sen esquecer o que somos e coidando o patrimonio que temos, e non sei si as institucións están dispostas a iso”.

“Temos que interpretar o mundo actual desde o noso. É imprescindible abrir as portas mantendo o que somos”, di Epelde. Para iso, cre que hai que abrir espazos de experimentación para investigar. Porque sen difusión, investigación e transmisión queda “coxa” a creación, especialmente nunha cultura como a vasca.

Coa elección de vivir da creación, Epelde afirma que, a pesar de facer o mellor traballo posible, nunca será un creador “tan cómodo como un profesor”. Considera que o seu afán por crear persoas que viven pensando no futuro é limitado.

Esta é a despedida

“Que eu saiba, Oskorri dixo que se van, pero non por que. Quen acudiu a eles para preguntarlles que sucedeu, por que van deixar os seus 40 anos de carreira?”, preguntouse Epeld. Criticou que a creación se encomenda á vontade dos individuos, aínda que habería que “alimentala e consentila” para que a cultura siga alimentando ao pobo.

Mursego tamén pregunta: “Por que non fomos capaces de manter a Oskorri?” Explicou que aínda que os tempos cambiaron, aumentaron os lugares para escoitar música en directo e que en Donostia, por exemplo, cada fin de semana hai unha ducia de concertos. Con todo, denunciou que vai aos concertos, máis que a escoitar música, para dicir que estiveron alí ao día seguinte. “Programar a Oskorri é caro, non? Quizá deberiamos ser máis militantes. A cultura non é un pasatempo, supón un esforzo, fainos persoas, de cada lugar. Se a cultura nos define, deberiamos coidala mellor”.

Polo menos para Oskorri parece que xa é tarde. A xira de despedida que realizaron baixo o nome de Hauxe dá despedidia finaliza o próximo 22 de novembro no Arriaga de Bilbao.