Alarma, alarma, alarma, alarma...

Por primeira vez na historia da civilización, o home está a destruír a especie humana. O descubrimento do petróleo púxonos dólares polos ollos, o esplendor da industria do aceiro trouxo consigo unha gran festa de gas... Convertemos sistematicamente as posibilidades en ameazas. Fíxache, 200 anos bastantes para derrubar 200 millóns de anos de sensatez ao inodoro. Somos a especie máis daniña e tóxica que existiu sobre a terra. Esa é a raíz de todos os problemas. En todo caso, proclamar unha sociedade digna onde a xente vive bastante ben, onde hai emprego para todos, onde todos poden curarse e onde os nenos teñen a oportunidade de ofrecer unha educación rica, é revolucionario. En canto abras a boca, “non podemos facer nada máis”, “eliximos a mellor opción entre as malas”, repróchanche fatalidades como “este é o tempo que nos tocou”. O triunfo do sistema é a inclusión da non alternativa nas nosas mentes. Pola contra, si hai alternativas, o que falta é a vontade de polas en planta. A esta marcha, con todo, a desaparición da especie humana chegará antes que a vontade de quen están a encher e enchendo os petos.

Eu vexo a vontade de ocultar o resto de crise detrás da cortina de fume da crise económica.

Percibo dúas tendencias extremas equivocadas. Por unha banda, o interese por estender a ilusión que vivimos do cruzamento máis confuso entre diferentes crises e por outro, o desexo de tapar a selva de todos os problemas coa árbore da crise económica. De feito, non hai que esquecer que os medios son altofalantes. Soben o volume para subliñar o que lles interesa e baixan para silenciar o que queren cubrir. A pesar de que durante todo o día a crise económica parece que vai subir e a baixar, o certo é que se trata dunha visión da crise económica. Cando se mencionan as crueldades dos bancos? Cando se ispe o sistema financeiro? Liches a túa intención de saír do sistema? Deixamos que todo siga como antes tras a brutal crise de 2008. O único que hai que ver é que nos mercados multiplicáronse as ferramentas financeiras derivadas e as operacións de intercambio. Iso non vai aparecer nos medios de comunicación, pero iso non quere dicir que non ocorra, que non ocorra, que non se saiba. A liberdade empeza por pagar as facturas, e os grandes medios de comunicación están a mercé de máis fortunas.

Pasamos das facturas de liberdade á liberdade das facturas?

A crise económica non foi máis que un pretexto para ir un paso máis aló na caída dos dereitos sociais. Hoxe en día aplícallenos o neoliberalismo que se encarnou con Reagan e Thatcher e experimentouse e refinou no sur do mundo. A doutrina está inventada e engrasada moito antes de que nos destruamos no lagar. A telaraña foi concibida, desenvolvida e tecida de forma moi intelixente. Hai tempo que comprenderon que a violencia non só serve para conseguir o poder de forma permanente, que hai que entrar no cerebro da xente, que hai que meter as ideas na mente, derretir as opinións creativas na paisaxe... Fixeron todo o que queren que penses para que poidas crer que pensas por ti mesmo. O neoliberalismo gastou fortunas en fabricar ideas. As fortunas obtidas na industria armeira e química foron destinadas ás fundacións para xerar ideas e difundilas entre a poboación en forma de pesticidas. Pagan cando hai que pagar, premian cando hai que facelo, non teñen reparo en fichar e rastrexar a un investigador punteiro que se considera alternativo e, sobre todo, converteron o mundo nun campo de xogo invencible. E é que o éxito dos neoliberais non vén de ser o mellor de todos, senón de obrigarlles a xogar partidos nun campo onde eles son os mellores.

Que fixo a esquerda para facerlle fronte?

Non moito. Non nos demos conta da ameaza ata que viamos a realidade vermella no portal, e o que é peor, como criamos que as nosas ideas eran moito mellores, non as defendemos. Vivimos convencidos de que bastaba ter razón, crendo que a xente apostaba polo trigo con palla e trigo á elección. Se non defenden a liberdade e a pluralidade, a xente termina crendo que o mercado pode arranxalo todo e que a mellor solución é a do mercado. Imaxínache, cando Thatcher, anunciando políticas de austeridade, gritou “Non hai outra alternativa!”, bloqueou toda a conduta e pensamento da esquerda cunha frase de catro palabras. Pero detrás diso está a estratexia enxeñosa, os diñeiros e o traballo, non o espírito santo.

Pódense agrandar as clases sociais cunha frase de catro palabras?

O sistema gañou a batalla das clases sociais a través do desenvolvemento da política de identidade. Todo está feito para que os individuos se preocupen da súa identidade persoal e esquezan o que poderiamos construír xuntos. Fannos crer que o matrimonio homosexual é só o dos homosexuais, que o tema dos inmigrantes non é outro que o dos inmigrantes, que teñen que abortar o dereito ao aborto... A política de identidade freou terriblemente as loitas progresistas. A estratexia do sistema neoliberal foi dividir e gretar pola identidade a oportunidade doutro mundo mellor. Por iso, como non van cambiar as clases? Na época da nosa avoa, o diñeiro era importante, pero moito menos do que ten hoxe. Os elementos supra-económicos tamén impregnaban a clase social. Pero hoxe en día só o diñeiro ponche no teu lugar.

Pode cambiar iso a explosión do sufrimento?

A xente ten unha paciencia incrible, está a sufrir moito máis do que debería. Para a revolta, con todo, fan falta estruturas de encontro, espazos de empatización, e desgraciadamente, fáltannos puntos de encontro eficaces para reunir á xente que sofre. Por iso a algúns lles parece que a extrema dereita é o ungüento que pode aliviar as súas dores. Non se dan conta de que a desigualdade aumenta a súa padecimiento. Porque na raíz das enfermidades mentais, suicidios, alcoholismo, drogadicción, delincuencia xuvenil, obesidade... hai desigualdades sociais. O sufrimento non é só material, senón que é marxinado e menosprezado na sociedade. O feito de que o concepto de escaleira social sexa tan interiorizado fai un dano enorme á nosa saúde. Non poder chegar arriba, sentirse desgraciado cos que están máis arriba na escaleira, ser continuamente dominado... É unha tortura! O noso é un sistema de exclusión que recolle aos mellores e relega ao resto. Ese é o símbolo da mundialización. Así, a quimera é pensar que o sufrimento da xente pode cambiar as políticas.

Os votos poden cambiar o mundo?

Aí está Tsipras, aí está Obama, que noutros tempos foi unha fonte de esperanza... Non digo eu que votar non serve para nada, sería unha invitación para o peor. O problema é que os votos están á venda. En Estados Unidos, por exemplo, os ricos poden meter todo o diñeiro que queiran en campañas de candidatos ou en aparellos de propaganda, e ademais de ter carne débil, o peto blande o corazón. A usurpación da democracia comeza pola compra de votos. Así, os políticos non están máis que para dar unha bendición ás decisións do mercado, mentres se estende e consolídase a doutrina de que toda decisión do mercado é unha boa decisión. É terrible a ditadura do mercado. Recoñece aos principais operadores do poder económico o dereito a todo mentres sexan economicamente poderosos. Durante 30 anos os lobbies deixaron crecer sen medida nin control, o 90% dos que participan en comités de expertos son xente de grandes empresas... Non hai milagre, recolles a colleita de leis segundo a ideoloxía que sementas. Quen goberna? Para quen? Para que necesitan as empresas as empresas se non é para gobernar desde a sombra?

O TTIP vén reforzar iso?

As empresas transnacionales levan 20 anos preparando a xogada e decidiron que xa chegou o momento de dar o salto adiante. Deste xeito, prímanse os tribunais privados, preténdese invadir a posibilidade de lexislar e disolverse, abrir procesos xudiciais contra gobernos que tomen calquera medida que poida prexudicar aos beneficios da empresa. Levaban tempo sen vergoña e agora perderon o disimulo. Con todo, a xente non é parva, comprendeu o que está en xogo e levantouse contra o TTIP. Iso é o que as empresas non esperaban. Crían que se trataba dun asunto que se pensaría nas oficinas, acordaríase nas oficinas e pecharíase nas oficinas, e que ninguén se daría conta de nada. Tócanos facer o que fixeron coa drácula, sacar ao vampiro á luz, a ver si morre así.

Isto demostra que a situación pode volverse?

Aos poucos e con moita paciencia pódese dar a volta á peor situación. O camiño é que cada un faga o que sabe facer o mellor que poida, que se dea conta de que no seu campo está a facerse unha procura similar, que non estamos tan lonxe como nos queren facer crer. Chegará o día en que todas as forzas uniranse. Non en balde a opinión de masa equivale ás avalanchas. Co paso dos anos, os copos se apilan uns sobre outros, ata que un copo aparentemente parecido a todos os demais provoca un alude. A historia de Mohamed Bouazizi demostra que nunca se sabe cando. Era un vendedor de verduras tunisiano, completamente descoñecido. Tras a persecución de Enegar, o policía arrebatoulle as verduras que tiña na cabeza. Ao non poder levar adiante á súa familia nesas condicións, saíu á rúa e fíxose a si mesmo, dando inicio á primavera árabe. Espero que non se necesiten feitos tan espantosos para provocar a avalancha, pero...

Que a neve non nos cubra o futuro.

Geopolíticamente China terá máis peso, a futura potencia de Oriente Medio será Irán, seguirá golpeando brutalmente as rexións onde o cambio climático afecto actualmente, a mundialización deixará cada vez máis xente na cuneta, construirase unha Europa militarizada chea de murallas... Esa é a saída que vai dar o sistema á crise dos refuxiados. Todos sabemos que o éxodo dos refuxiados destes meses é pequeno comparado co que imos coñecer. Por iso digo que o cambio climático separará radicalmente ao mundo, entre quen poderán e non poderán salvar o seu traseiro. Ademais, os que poidan salvar o seu traseiro estarán condenados a salvarse continuamente o seu traseiro, sen saber até cando poderán sobrevivir. Se non se chega inmediatamente ao cambio climático polos cornos, temos festa. En balde investigaremos as consecuencias se non eliminamos as causas.

Con todo, na vida dun mesmo hai uns ronseis que, aínda que sepultan neve, non desaparecen.

Non me creei politizado, non me educaron nos eixos políticos, cando era adolescente non lle facía nin caso á política. Politizoume a guerra de Vietnam, o feito de que o meu país sexa capaz de cometer tanta masacre. Unha vez convertido en activo politicamente, coñecín xente admirable, hei visto que é un gran tesouro que dá sentido ao que es na vida, e, por sorte ou por desgraza, sempre atopei o lado loitado. Hoxe en día sei o que está na miña man, sei que son un artesán do coñecemento e do coñecemento, que a miña responsabilidade é explicar as cousas complexas dunha maneira sinxela. Polo demais, son como todo o mundo, teño fillos, netos... Nacerei nun bo momento, vivirei nun bo momento e morrerei sen coñecer o peor, facendo o que podía facer para evitar o peor.