Sempre foi así. Entre outras cousas, cando os músicos e artistas pregúntanche por que queren que os grupos musicais teñan un cartel especial para anunciar as súas actuacións e por que tantos artistas se vinculan con ese labor. Ademais, Mujika di: “Para animar á xente aos concertos, é máis atractivo un cartel que unha lista, é unha sorte de revulsivo, diría que é unha representación do que vai ser un concerto. Séguese facendo por afección, por paixón, aínda que logo, quizais, só a través de internet, porque ao espectador gústalle ter un referente visual do concerto, e tamén aos organizadores”. E Fortún: “Non entendería a música sen un cartel ou unha boa portada; á fin e ao cabo, ninguén quere sacar un bo disco cunha mala pel, todo vai unido”. Rodríguez centrouse na función práctica dos carteis: “Eu debuxaba e quería aplicalo nalgún sitio; empecei a facer carteis bastante inconscientemente, porque tiña a necesidade de saír do sitio onde estaban os debuxos, de facer algo con eles, algo máis que polos nunha exposición”.

Iniciación entre amigos

O feito de que a arte e a música sexan tan próximos como a causa ou a consecuencia, os músicos e os artistas acaban sendo amigos. Zabalegi comezou a facer carteis para os grupos que tocaban a batería en Fortún, animouse polo que necesitaba o gaztetxe de Irun, e nos últimos anos traballou coas portadas dos da súa contorna. Rodríguez creou o primeiro cartel para os amigos de Napoka Iria.

Segundo Mujika, a colaboración tamén é impresionante desde o punto de vista dos músicos: “É un agasallo poder anunciar un concerto cun cartel feito por un amigo; si fósemos ás axencias de deseño a pedir este tipo de cousas, sería moito máis industrial. Ademais, o movemento coloquial tamén é enriquecedor desde o punto de vista do estilo, xa que unha chea cambia. Gústanos que cada deseñador traballe segundo o seu criterio, así temos unha ampla gama estética en lugar de seguir unha liña única. Un faio cunha foto, outro con acuarela... é bonito ter ese rexistro”. Segundo Rodríguez, é o propio soporte o que dá o camiño á diversidade: “Como é un cartel, podes elixir un momento ou unha imaxe que che dá esa música, porque sabes que só hai un cartel e que haberá máis: ti elixes ese momento e outra toma outra cousa; no caso dos discos, tes que reunir todas as cancións nunha soa imaxe, e aos músicos tamén lles dá máis reticencias”.

Canto máis se coñece como cartelista, tamén chegan outros encargos. Fortún: “Fixen carteis ou discos moitas veces para grupos que non me gustan, e creo que nestes casos tamén é de agradecer, estou agradecido por ter un traballo así e poño as mesmas forzas nos dous. Cada cartel serve, ademais, para aprender e mellorar”. Zabalegi: “Até agora traballei con xente que sinto moi preto, pero ultimamente éntrame a dúbida de si isto é un traballo para min, porque me empezaron a chamar doutros lugares, para pedir encargos, e é diferente do que fixen cos anteriores. Porei límites, pero non sei onde”.

Para empezar a traballar, a música como eixo

Preguntados polo proceso creativo, todos eles parten da música. Rodríguez: “Normalmente poño música, é bastante incrible e fainos pensar a todos en algo. Iso que me lembra non adoita ser moi literal, recibo un cheiro de ambiente e lémbrame non sei en que película vin algo; entón fago mapas conceptuais hiper-grandes e unha cousa lévame a outra. Cando decido a que me refiro tomo os modelos e a partir de aí me abstraigo da música e empezo a traballar sobre as miñas imaxes”.

Fortún: “Debo coñecer ao primeiro equipo, si non o coñezo antes. Poño a súa música, si é que é unha pel o disco en si e, si non, o seu último traballo. Tamén leo letras, logo preparo un bosquexo por cada letra, e mesturando todo iso fago un debuxo. Para quen é a imaxe, tomo unha técnica ou outra. É moi importante coñecer as diferentes técnicas, xa que non é o mesmo facer un cartel para un grupo de rock que para un grupo de hardcore, ou para Ruper Ordorika. Si fáltame inspiración, vexo películas ou documentais, buscando ideas, ou dou unhas voltas en Pinterest, para mirar os traballos doutros debuxantes”.

Zabalegi di que si coñece aos músicos ou son amigos, pensa neles, a ver que lle suxiren. “Doutra banda, en moitas ocasións, os músicos relacionan o disco coa súa época vital, polo que tamén traballo en consecuencia. Por exemplo, Ainara Legardón díxome que o seu último disco foi un pouco duro, porque vivira moitos cambios, pero ao mesmo tempo agarrouse con forza a eses cambios e que o disco tamén era forte”.

Tantos estilos como cartelistas

Nun principio, Zabalegi realizaba os seus traballos dixitalmente. Pero agora prefire o feito a man: “Na década dos 90 Photoshop e outros programas empezaron a entrar, e a xente empezou a facelo todo por computador. O dixital ten vantaxes, claro, pero creo que a forza de utilizar as mesmas ferramentas, fóronse creando imaxes moi homoxéneas. Eu ao principio facíao todo por computador, pero logo empecei a debuxar e agora tento facer case todo o proceso a man, até o momento do escaneo. Por exemplo, agora estou a traballar con madeira para crear unha matriz e facer unha xilografía. O proceso en si é moito máis rico, porque non é só visual: tocas madeira, cheiros tinta... Doutra banda, hai un compoñente do erro. Meter un erro no computador é moi difícil, pero cando o fas a man sempre o tes aí e ás veces a resposta empeza polo erro. Na vida mesmo non gústanme demasiado as cousas demasiado reguladas, e nos debuxos tento escapar a esa suposta perfección. Tento reflectir outros valores, aínda que sexa a través dunha rebelión moi pequena e quizais invisible”.

Combinando estilos, Fortún busca nos últimos tempos unha estética propia: “Utilizo dous ou tres estilos: vectorial, debuxos moi coloridos con computador; collages feitos con vellos debuxos, que logo dan cor; e ilustración: fago debuxos a man e logo doulles cor. Este tres estilos ven moito, e agora busco o meu estilo característico; sei que necesitarei moito tempo, pero estou niso. Nese camiño, estou a mesturar a ilustración e os collages de vellos debuxos. Doutra banda, á hora de facer a composición, vese rapidamente que fun delineante, e tamén se ve nos debuxos, fago animais ou persoas mecánicas, cos parafusos, etc.”.

Coñéceselle, Rodríguez debuxou moitas caras: “A través dos retratos podes contar unha chea de cousas. Ademais, os músicos son persoas, e tamén os que escoitan música: as persoas son as que máis explican. Interésame a imperfección, porque o que non é imperfecto é industrial. Doutra banda, como espectador, todos estamos moi afeitos ver retratos estereotipados, cos beizos así e así, si non aparecen os dentes mellor... Iso é moi artificial, e a min non me representa”.

O teu antecedente penal ha terminado para o disco, a través do Savanna Studio, composto polo propio Rodríguez e Carlos Ndungmandum: “Despois de tantos anos cos retratos, pasei a unha nova fase, porque cando un está continuamente cunha cousa, vostede perde aos demais. De todos os xeitos, fixen un retrato co disco de Anari, porque me parecía un traballo psicolóxico, e tiña que ser coherente co que pedía o disco. Gustáronme moito as interpretacións que fixo a xente, moitas, sobre a persoa da pel, que lecturas saíronlle diferentes. É precioso cando o debuxo fai o seu percorrido, é o mellor que pode suceder despois de terminar un traballo”.

Falta de coñecemento en detrimento de a boa canteira

Segundo Rodríguez, nos últimos quince anos as cousas melloraron desde o punto de vista do recoñecemento ao traballo: “Aos primeiros ilustradores e deseñadores nunca se lles puña nome. Hoxe en día volveuse a falar de quen o fixo, e de que se respecta un pouco ese traballo”. Pero falta ampliar o coñecemento, iso é o que di Fortún: “En Euskal Herria hai xente moi boa, pero non son moi coñecidos, polo menos para os que deberían selo. Con todo, ter unha rede entre nós é moi importante: quizá leves 30 horas cun cartel, bloqueado, e sempre podes pedir axuda a un amigo. Non hai envexa entre nós, ao contrario, todos estamos a facer forza para que todo isto sexa máis recoñecido”.