Cando estabamos a pensar no que nos traerá o de Hondarribia que pecha o Alarde, mirando á compañía mixta de Irun que abre a tempada, ocorréuseme o que son os homes que andan por alí, de todas as idades, dos cabelos azuis aos mozos. O que non é máis que xustiza, e, con todo, é algo ver aos privilexiados a favor da igualdade. Na rabia que xera o sexismo hai que lembrar esoutra parte da realidade, mesmo cando é importante, minoritaria. E con certos antecedentes históricos.

Aí temos a Bernart Etxepare no poema das Esposas, aínda que ten unha mirada bastante indulxente e androcentrista. “A muller en proveito do home sempre é”, di: goberna a casa, asegura a sucesión da especie, dá pracer… E como son pracenteiras, respondeu aos que se queixaban de que as mulleres son amables, que non farían falta se os homes os deixasen en paz. No século seguinte a serora Juana Inés da Cruz abordaría o mesmo tema, que tamén atribuía aos homes os defectos das mulleres. Non eran feministas, nin da Cruz nin de Etxepare, pero se se eloxia o razoamento dun non pódese subestimar o da outra, porque a ambos lles custou ir máis lonxe naqueles tempos.

No outro extremo atópase Francisco de Javier, que aconsellaba aos confesores que xamais se confesase ante a súa esposa que o esposo é o culpable, aínda que a súa culpabilidade é evidente, para que a muller non teña nada de malo despois. As ideas do santo navarro atopámolas con demasiada frecuencia nos homes de agora; e si non fose suficiente, cada ano hai en Hondarribia bonecas de mozas, disfrazadas de negro furor e dando as costas á paridade. Ningún de nós está exento da alienación, e hai quen elixe encomiar a súa opresión.

Así as cousas, as feministas deben adoptar actitudes paradoxais: pedir un alarde mixto e militarse en grupos non mixtos, sabendo que o feito de ser muller non dá necesariamente garantías dunha postura máis verosímil e, ao mesmo tempo, traballar a autodefensa contra as agresións sexistas. Sen esquecer que si o sexo non é o criterio axeitado para medir o valor dunha persoa, non é necesario que os homes, por ser homes, sexan considerados como inimigos naturais das mulleres. Para opor ao oximo “A muller é un home”, pódese pór á vez: “Os homes tamén son xente”, e algúns moi fiucegos. Non é un achado, non é pólvora, é un desexo só de lembrar –e aí están os pequenos remedios, o paradoxo e outros parecidos miserables–.