Amona turistak
Amona mantangorriarekin harro dago nekazaria, etengabe loriatzen du. Gorputz biguna duten intsektuen arerio izugarria da gure amona kuttuna. Heldua denean zorriak, akaroak eta kotxinilak jango ditu. Bere kumea da, ordea, zorri jaleen artean amorratuenetakoa. Jaiotakoan gosea zer den ezagutu ez dezan eta mardul haz dadin, kumeak emango dituzten arrautzak zorriak dauden landare muturretan bertan erruten ditu amonak. Zientoka jango ditu amona bihurtzeko metamorfosia egin aurretik. Sagastian edo baratzean amona mantangorri bat ikusten dugunero burua makurtu eta begirunea azaldu beharko genioke. Amona kuadrila erakarri eta geure baratzean, soroan, sagastian bizitzera geldiarazteko gai bagara pozoirik erabili beharrik ez.
Haragijaleak dira, batik bat, baina indarrean bizitzeko eta ugaltzeko bitamina eta bestelako osagaiak ere erantsi behar dietara. Landareen polena, nektarra eta abar jaten dute. Amonak gustura egon daitezen, bereziki atsegin dituzten landare jakin batzuk jartzea komeni: gure mendietan ugaria den azenario basaka (Daucus carota), mihilua (Foeniculum vulgare), milorria (Achillea milefolium), ezamihilua edo aneta (Anethum graveolens), perrexila (Petroselinum crispum), sasi larranbiloa (Anthemis arvensis), bixeleta edo larranbilo kirastuna (Anthemis cotula)...
Zenbaitetan mendi tontorretan, baita hondartzetan ere, amona mantangorri saldoak topa daitezke. Itxuraz hezetasuna atsegin dute eta giro bero eta lehorrak datozenean, haiek dakartzaten haizeak berak baliatuz emigratu egiten omen dute, bizitoki freskoxeago eta hezexeagoen bila. Mendi garaietan bezala, hondartzetan ere pilatu ohi dira. Turista gisa Pirinioetako tontorretan eta Mundakako hondartzan... Gozo asko uda zakarrari aurre egiten. Geuretik ez dute emigratu beharrik izango, etorri bat etorriko dira inguruko lurralde lehorretatik... Ongi etorri amonak!
Umandik bere hiztegitzarrean amona mantangorriaren makina bat izen bilduak ditu: katalin gorri, marigorri, amona mantagorri, amona gonagorri, andere kotagorri, andre gonagorri, euli bearrigorri, kanaketa, gonagorri, katalingorri, jaungoikoilar, kotagorri, labagorri, amona gorri, mantagorri, maria gonagorri, mariana gorri-gorri, mari gonagorri, mari gorri, mari gorringo, maritxo teiletako, matxin gorri, matxin gorringo, taskorri, kastorri, maritxu teilatuko, txipilota gonagorri, mamanton gonagorri... Batean eta bestean gehiago ere izango dira. Euskaldunontzat etxeko eta, nolabait, garrantzitsu izan denaren adierazle.
O día excede a noite co equinoccio de primavera. Este ano ocorreu o 20 de marzo, ás 22:59 horas, abrindo a porta da primavera. O prefixo Eki significa o mesmo. Até entón a noite fora máis longa. O día e a noite tiveron doce horas. Desde entón o día alárgase e a noite... [+]
Hai moito tempo que o tempo está na nosa liña, pero o clima é relativamente recente. Non hai que aclarar demasiado o que é o cambio climático. Explicar que é a paisaxe si é unha necesidade máis vermella. Está en plena actualidade organizar conferencias, mesas redondas... [+]
É o momento de recoller os froitos e polos en camiño ao lagar. Pera (Pyrus communis), mazá (Malus x domestica), uva (Vitis vinifera)... Parece un camiño curto e rápido, pero hai que traballar unha chea de rodeos e as súas variantes ata que o froito se converta en mosto e... [+]
No País Vasco a agricultura é a historia da colonización permanente. Como en todas partes. Antes non se cultivaba a terra; antes non se sementaba a colleita; gozábase do que antes non se comía. Trouxérano todo doutra parte. Moitas destas historias foron escritas polos... [+]
Volvendo aos viños que se elaboran cos cultivos, a madreselva esquerda (Humulus lupulus) é conservadora e agregadora de cata amarga. A unión de cultivos e madreselvas produce moitos sucios chorros, especialmente nos países da cervexa. Un amigo acábame de explicar as... [+]
Na nosa casa coñecémolo co nome de madreselva (Humulus lupulus). De feito, traballouse a torto e a dereito nas ribeiras do río do noso país, coincidindo coa expansión da cervexa. Aprendemos que se lle chama tamén lagosta, cervexa, cervexa, verruga e herba á esquerda... [+]
A primavera tróuxome o tema ao nariz. C. traballaba en diversos centros de investigación de Nova York. Bushdid, M. Oh! Magnasco, L.B. Vosshall e A. Un artigo publicado polos científicos Keller en marzo de 2014 no prestixioso “Science Magazine” produciu un gran balbordo. O... [+]
Terminan os curiosos días interanuais, os que se comen e beben das emanaciones da terra. Comerei do mellor ao mellor. Supostamente. Botellas de cava e champaña pesadas son fáciles de bailar. Aínda que hoxe en día son de todo tipo, antes era a sidra do outro barril. Cando a... [+]
