Os nosos maiores trouxeron o carruaje até aquí. Agora é a nosa quenda”, concluíu Malores Etxeberria, técnico de eúscaro do Concello de Hernani. É lexítimo comezar co final, xa que até aquí chegou o carro do eúscaro, e non en balde. Aínda que se fixo un gran esforzo por integrar a transmisión do eúscaro na educación, todos os relatores coincidiron en que na transmisión do idioma a casa e a familia teñen unha importancia fundamental.

Pello Jauregi, Doutor en Ciencias da Educación da UPV/EHU. No relatorio presentouse un estudo de Lasarte-Oria, no que se recolleron datos dun estudo realizado en 2012, entre outros resultados: nove de cada dez pais e nais teñen un nivel de eúscaro moi alto, mentres que cando teñen un dos seus pais en castelán son seis de cada dez os que teñen un bo nivel de eúscaro, e cando os dous pais son castellanoparlantes só dous de cada dez falan ben en eúscaro.

Ás veces, aínda que os pais sexan euskaldunes, tenden a falar en castelán entre eles, o que provoca danos colaterais na transmisión lingüística. Etxeberria deu a coñecer un estudo sobre a transmisión familiar: o discurso dos pais vascos. Cre que os pais lle dan demasiada importancia á contorna: “Parécelles que é suficiente que falen en eúscaro fóra de casa, aínda que o fagan en castelán, especialmente en zonas moi euskaldunes”.

Hai unha diferenza entre o coñecemento e o uso. No estudo presentado por Jauregi constátase que a competencia lingüística está estreitamente ligada ao uso: canto máis se saiba, máis se utiliza. De feito, quen non dominan ben a lingua, por medo a equivocarse, a miúdo tenden a falar en castelán. A bertsolari e licenciada en Filoloxía Vasca Miren Artetxe realizou un paralelismo co bertsolarismo: “O bertsolari non poderá cantar de súpeto ata que perda o medo a facelo mal”. Para iso, segundo Artetxe, é imprescindible o ambiente de empatía que se crea nas bertso-eskolas. Tirando deste fío, Etxeberria cre que é importante valorar o esforzo de quen non dominan a lingua e crear contornas agradables para aumentar o seu uso lingüístico. Así mesmo, considera que a clave da transmisión é que os pais e nais que saben eúscaro relaciónense cos valores modernos da lingua vasca: a actualidade e a practicidad.

Programas para pais e nais en Eibar e Vitoria-Gasteiz

Conscientes do peso que teñen os pais e nais na transmisión do eúscaro, en diferentes localidades puxéronse en marcha diversas iniciativas. Por exemplo, Eibar…e xa está! o proxecto Gurasoak berbetan da asociación Euskara Elkartea e os Domingos da asociación Geu Euskara de Gasteiz. Iniciativa en eúscaro no ámbito familiar.

O obxectivo do proxecto é que pais e fillos falen en eúscaro. Para iso, crearon pequenos grupos cos pais e nais que queren practicar euskera, para poder falar en eúscaro nun espazo tranquilo e informal.

Maider Aranberri… e xa está! O técnico da Asociación de Eúscaro di que, aínda que en moitas ocasións os pais falen euskera ao neno, tenden a falar en castelán entre eles. No curso 2010-2011 creouse a iniciativa Gurasoak berbetan, co obxectivo de dar a volta a esta iniciativa.

Hoxe en día están relacionados con todas as escolas de Educación Infantil e Primaria de Eibar, aínda que o número de participantes apenas aumentou nos últimos anos: “Temos dificultades para chegar a máis pais e nais”.

A asociación de eúscaro Geu de Vitoria-Gasteiz tamén creou Igandeak con obxectivos similares. Iniciativa en eúscaro no ámbito familiar. O último domingo de cada mes reúnense pola tarde e realizan un espectáculo infantil e xogos en eúscaro. O obxectivo é que as familias se relacionen en eúscaro entre si e con outras familias. Con este proxecto preténdese traballar a transmisión familiar do eúscaro, estreitar lazos entre as familias euskaldunes e gozar en familia do eúscaro.

Sostendo a lingua

Os pais non son a única clave para a transmisión do eúscaro. Jáuregui considera imprescindible fomentar o uso do eúscaro nas familias naturais, é dicir, nos ámbitos colectivos. Para iso, propón a metodoloxía Eusle. De momento, só púxose en práctica nos talleres, pero tamén se pode ampliar a outros ámbitos.A aplicación da metodoloxía Eusle está condicionada a que todos os seus membros enténdana en eúscaro. Unha vez cumprido este requisito, os membros do taller deben lexitimar a actividade unicamente en eúscaro a través dun acordo colectivo, máis da metade de acordo. A continuación, o grupo elixirá un ou dous eusles –un pequeno número dependendo da dimensión do grupo–. Será tarefa de Euslea falar en eúscaro en todo momento e con todos durante o tempo acordado. Como os euslores son os elixidos polo grupo, poden falar sempre en eúscaro sen medo e lexitimamente.

Jáuregui mostrouse convencido de que a lingua eusle é unha metodoloxía para facer fronte ao conflito ". Por exemplo, cando se fala cun falante que aínda que se entenda en eúscaro fálase só en castelán, normalmente, o bilingüe recorrerá ao castelán para realizar a comunicación de forma natural. Pola contra, con esta metodoloxía, a persoa que o faga terá que facelo necesariamente en eúscaro, xa que o grupo lle adheriu a ese compromiso, e así, en determinadas circunstancias, animará tamén á persoa que fala castelán a que o faga en eúscaro.

A metodoloxía Eusle tamén se pode aplicar noutros grupos uniformes, como grupos de amigos ou familias.