Berrogeitik gora gaitz sendatzeko belarra omen da otondo-belarra, Stachys officinalis. Lakoizketak sugeria eta betuna izenak ere jasoak ditu. Sugeria, suge sugandila eta antzekoek sortutako gaitzak sendatzeko ere ona delako deituko zaio, apika. Betunak, Mediterraneoaren inguruko hizkuntzetan landare hau izendatzeko erabiltzen duten “betonika” izango du iturri, noski edo...
Otondo-belarra, otea edo otondoaren (Ulex sp.) lagun izatetik ote datorkio? Biek gustuko dute lur azido silizeduna. Ogi papurrari otondo ere deitzen zaiola irakurri dut. Lan egin nahi duen hizkuntzalariarentzat: ogi labea berotzeko otea bezalakorik ez omen dago; otondo-belarra otearekin batera etorriko zen; ogi papurra otondoa... Eta segizioan, otondo-belarra sendabelar onenetakotzat hartua da, milaka urteko eskola osatuta dago berarekin; “berokia saldu eta otondo-belarra erosi” diote italiarrek. Beste erabilera xelebre ugari ere badu: tabakoa lurrintzeko bere hostoa nahasten zitzaion, sorginkerietatik eta mamuetatik babesteko eta amesgaiztoak uxatzeko iduneko jartzen zen, buruko estutasunak askatzeko, lehortutako hosto ehoen hautsarekin doministikua eragiten da, infusio freskagarri gisa hartzeko egokia, jangarria, lorik ez egiteko oherakoan zukutu eta edaten zuten. Sorginengandik eta deabruengandik babesteko baratzeetan eta komentuen, baselizen eta elizen inguruetan landatzen zen. Zertarako, ordea, lorik egin nahi ez? Loa baino babes hoberik ez dut ezagutzen. Niretzat lorik eza da deabrukerietarako bide motzena. Italiarrek duten beste esaera batek dioen eran, bere azken liburuarekin “otondo-belarra bezain ezaguna” egin den Munilla idazleari galdetu beharko diogu... Erantzuten digunarekin, agian, espainolek erabiltzen duten esaera ahotan hartu beharko dugu: inorentzako ele onak edo konplimenduak azaltzeko “otondo-belarrak adina bertute du” esaten dute. Zenbaitek loa galarazi beharrean erraztu egiten duela dio. Munillarengana ez hurbiltzeagatik, hori sinestu nahiago nik.
Gaitz ugarirentzako sendabidea. Garai bateko toki mitikoetan aldatu eta zaindua, sorginkerien, deabruen, amesgaiztoen aurkaria. Loarentzako erremedioa. Buruko minaren aringarria. Lepoan eramateko moduko laguna. Ore bereko opilak, otondo-belarrarenak.
Ten follas pequenas e peludas na parte inferior e alarga a cabeza entre 20 e 40 cm. Coñécese como Viagra búlgara, Sideritis scárdica. É unha planta azulada, xa que os seus cabelos lle dan unha cor azulada. Habita nos puntos rochosos das altas montañas e todo o que viviu... [+]
Euskal Herrian bertakotzat dugun baratzegintza eredua produktu historiko modernoa da guztiz. Oraintxe landatuak izango dituzten Ezpeletako, Ibarrako eta Gernikako piperrak; Tolosako babarrunak; Arabako patata; edo Duzunaritzeko arto gorria; guztiak dira 1492tik Amerikako... [+]
Datorren uztailean izango al dugu lanik? Izango al dugu labore uzta biltzeko lanik? Gure aldean, etorkizuna planifikatzeko eta antolatzeko gaitasun handia dute landareek; ia landare guztiek. Bere zikloa biziko den tokian gertatuko diren gorabeheretara egokitua izango da... [+]
Omiasainando todos os froitos metidos”, di a expresión. Mandio é un puñado de mazás, cabaza e kiwi (Malus domestica, Cucurbita maxima e Actinidia chinensis). Outros moitos máis serán millo (Zea mays); ou fabas (Phaseolus vulgaris); pataca (Solanum tuberosum), cebola... [+]
Tes unha horta? De neno, as dúas hortas que coñecín en casa tiñan un muro. Un na volta e o outro nun lado. Unha boa utilización dos muros fará que a horta teña un gran beneficio. Creará un refuxio: colocarase no lugar axeitado para facer sombra, ou para protexerse de... [+]
Aproveito o eco que me dá esta tarde para comentarllo ao lector: fóronse os días máis longos do ano e a noite alargouse e a luz do día comezou a acurtarse. Isto terá consecuencias terribles nas plantas e evitemos en nós.Este verán que acabamos de
comezar e que vai ir... [+]
Facer un buraco co plantador e meter a planta. Xa están plantadas as guindillas da dor (Capsicum annuum), que quentará para o verán deste ano. Só de pensalo, os meus dentes puxéronseme suorentos.
No noso pobo o río Oria convértese nunha rise, e nas persoas das ribeiras... [+]
Desde o vermello, Rubus fruticosus e Rubus ulmifolius. No talo vermello os novos brotes e follas son vermellos, aínda que pronto se veran verdes. No outono, mesmo cando o frío lle queime a pel, as follas volveranse vermellas. Vermello na manteiga e vermello no lixo vello... [+]
A maioría das colleitas realizáronse. O final do ciclo das plantas é o xerme que dá inicio ao ciclo doutra nova planta. Cando repomos a colleita adoitamos recoller froitos ou sementes e comeremos das dúas para quentar o inverno. A planta destinou enormes forzas á... [+]
O allo, Allium sativum, nunca falta na nosa cociña. Cabezales secas colgando todo o ano e novo durante o primeiros seis meses. As cabezas de allo e os grans están a desviarse de casa á horta, a época de seméntalas. Tamén despois, fóra da época de sementa, o allo deberá... [+]
A tempada do allo xa está aquí. Tempada de sementa de allo. O da súa colleita será máis tarde, e el ten que empezar a traballar na cabeza. Na cabeza, o do allo. Pero non todos buscamos a cabeza do allo. Cada vez vese máis a miúdo nas hortas o allo sementado para verdes... [+]
Contesto cun punto, non de temor, senón de respecto e vergoña, cada vez máis a miúdo, a quen me pregunta case calquera cousa nas plantas. E ese punto é cada vez máis grande.
Pola noite, alguén me preguntou cando se debe sementar o tomate (Solanum lycopersicum). Eu estaba... [+]