If Matxikote di que a sentenza é coñecida: "Van anular a nosa decisión. Iso sabiámolo antes de tomar unha decisión”. Pero, que hai no proxecto do grupo Uztaritze Bai que gañou gobernar o pobo a través das votacións? O electo responsable da lingua debuxounos un novo percorrido por este pobo.

22 dos 29 cargos electos

En marzo do ano pasado renováronse os consellos da Casa do Pobo en Iparralde. En Uztaritze –até entón era alcalde Dominique Lesbats; en liña coas doutrinas políticas da República– Uztaritze Bai tomou o Consello Popular. Baixo o mandato do novo alcalde, Bruno Carrere, a primeira decisión foi a seguinte: “O eúscaro é unha lingua oficial en Uztaritze, na mesma medida que o francés”. O pleno pronunciouse por maioría de 29 electos, é dicir, por 22 electos de Uztaritze Bai. Ningún dos opositores votou en contra. Ao día seguinte, o prefecto Durand, representante do Estado, levou a decisión aos tribunais. “A decisión non foi tomada contra ninguén. Foi tomada democraticamente, baseada nos dereitos dos cidadáns, en textos que din que son a base da democracia. Con todo, a sentenza confirmará o que sempre dixemos: A democracia francesa non respecta os dereitos da cidadanía vasca”, asegura o electo abertzale. E aínda máis: “Con esta decisión quixemos garantir o mesmo dereito para toda a cidadanía, tanto en eúscaro como en francés”.

6.000 habitantes. 75 empregados municipais

Até a Revolución francesa, Uztaritze foi a capital de Lapurdi. O grupo municipal Uztaritze Bai fundouse en 1989 para Facer Vida Popular (HBD). O grupo abertzale, por lexislatura, pasou de ser electo a cinco. A pesar de que o voto foi suficiente, a súa forza non se reflectiu ben na Casa do Pobo, xa que o sistema electoral francés é proporcional. Na anterior lexislatura obtivo cinco electos. Aínda que se aliaron coa candidatura de esquerda, polo 2% dos votos non conseguiron destituír ao alcalde de Lesbats. O ano pasado conformouse a candidatura de Uztaritze Bai, impulsada polo colectivo Herria Bizi Egiten. Varios coincidiron en reivindicar no Concello a Oficialidade do Eúscaro como unha decisión valente. If Matxikote di o contrario: “Para nós non. Para os de HBD non, para nós é a continuación da nosa política. Cando completamos a lista puxéronse cinco puntos, un dos cales é que o eúscaro sexa o idioma oficial. Chegou xente nova á nosa lista. Algúns nacionalistas, outro non tanto”. Con todo, o programa de votación foi aprobado por todos eles. Segundo Matxikote, Uztaritze Bai escribiu claramente que, na execución da política lingüística, daríaselle ese status ao eúscaro: “Que o eúscaro é ou queremos o mesmo que o francés”. A decisión tomada non era infundada, estaba xa acordada. Imponse a pregunta: Oficialidade si, pero é o Concello bilingüe? Resposta: “Non, aínda non. No Consello do pobo os vascos somos menos dun terzo. As reunións celebrámolas en francés, algunhas veces en eúscaro, pero non tantas como queiramos”.

Uztaritze Bai xa comezou a aplicar as medidas para converter o Concello nun edificio bilingüe. En primeiro lugar, para garantir a recepción en eúscaro. Desde os seus inicios planificouse cos traballadores, son 75 no Concello: “Quen sabía eúscaro. Quen non. A que nivel? Cal era a súa inquietude? Porque a implicación non é igual para todos, aínda que digamos que aceptamos o bilingüismo”.

Preto de 40 traballadores municipais dixeron que queren estudar e están a traballar a forma de facelo. Con todo, isto esixe un orzamento, cun nivel de organización mínimo. Colaboración con AEK: “As relacións son frutíferas. Sorprendeunos coñecer o número de euskaldunes que hai entre os xefes dos servizos da Casa do Pobo. Desgraciadamente, como teñen pouco uso, fano só en francés”.

O máximo responsable da política lingüística asegura que si a cidadanía ten vontade pódense garantir os dereitos. Para empezar, hai que loitar no pobo. A Casa do Pobo é o congreso máis próximo da democracia, con lexitimidade para tomar decisións. Nas súas palabras, o paso dado polos representantes de Uztaritze Bai foi natural: “Temos un mandato de seis anos para pór en marcha unha política lingüística eficaz. O Estado vai pór en marcha a nosa decisión de forma ilegal e imos coñecer os obstáculos que vai pór en marcha. Con todo, nós vemos posibilidades de facer política de país doutra maneira”.

Pioneiros

No resto das casas de Iparralde hai consellos nacionalistas que gobernan nas últimas lexislaturas, pero non tomaron unha decisión tan grande como a de Uztaritze Bai. “É hora de demostrar que somos capaces de dar novos pasos. Para concienciar, para empezar. E non só trátase dos euskaltzales, senón que é unha tarefa de todos. A nosa decisión foi a de escorrentar ás malas pantasmas que hai en torno ao eúscaro. Non só para reivindicar os nosos dereitos de face ao Estado, senón para falar e promover o eúscaro para a cidadanía”. É dicir, a teoría é unha cousa e a praxe é outra. Hai unha certa tendencia a difundir a “pantasma” do eúscaro, o que van impor. Matxikote dinos: “Si, por suposto. Pero nós, neste primeiro ano, estando na Casa do Pobo, puidemos explicar mellor a nosa actitude cara ao eúscaro. Estamos a traballar ben os textos. Demostramos que o tema non é estúpido. Que é lexítimo defender a lingua. Sempre hai ‘medos’, hai posturas opostas ‘ás agachadas ou á vista’. Trátase de ‘coidalas’. Cultivar ben a ‘contrariedade’ da xente”. Por exemplo, un dos
opositores á asemblea municipal mostrou as súas dúbidas respecto da política do eúscaro. A resposta do responsable de política lingüística é a seguinte: “Nós non queremos impor o eúscaro. Ao contrario, queremos traballar as posibilidades e os dereitos do eúscaro para que sexa garantida na medida en que o faga o francés”. En caso de improperios, a actitude é esta: tomalos ben e repelelos adecuadamente para afrontalos.

Calquera que sexa a resolución do Tribunal Administrativo de Pau, a Casa Consistorial levará a cabo a política nesta dirección: “Nós, mentres esteamos no poder, teremos en conta todas as observacións, traballarémolas coa cidadanía, pero sempre garantindo o uso do eúscaro”. O mandato da Casa do Pobo podería cambiar no futuro, pero aínda así, queren explicar e desenvolver ben a política do novo goberno impulsada por Uztaritze Bai: “Quen non compartan a nosa opinión verán que facer cando asuman o poder. Entre tanto, porase de manifesto que a defensa do eúscaro non é unha actitude contraria á cidadanía. O importante para nós é demostrar que o eúscaro ten sitio na vida cotiá”.

A decisión da Casa do Pobo tivo unha ampla repercusión nos medios de comunicación de toda Euskal Herria: “Algúns non esperaban a decisión, e por iso o eco. Para os da nosa xeración é incrible pero natural. En Uztaritze Bai estamos de todo. Non todos temos o mesmo camiño político. Con todo, algúns de nós queremos vivir en eúscaro, ese foi sempre o noso desexo, loitamos nese obxectivo. Por suposto, agora, a Casa do Pobo, unha institución democrática popular, tomou unha decisión administrativa. Ese é o logro”.

Si, foi un gran logro. Porque hai un lado da porta á porta: “Si, en calquera caso, eu elixín a miña condición de vasco. Nós aprendemos euskera para vivir en eúscaro. Non fixemos esa elección para parecer, é unha elección, non unha elección bonita ou valente”.

Na República non hai outra lingua oficial que o francés. O eúscaro non é legal. A Casa do Pobo de Uztaritze, con todo, quere o eúscaro lexítimo. Por decisión popular. Democraticamente.