José Javier Esparza é finalmente o candidato de UPN, tal e como estaba previsto, aínda que en menor medida do previsto. No Consello Político de UPN (232 persoas) 128 dos 208 votos emitidos (61%) foron a favor de Esparza e 79 (39%) a favor de Alberto Catalán. O golpe foi de tal magnitude para o sector crítico que manexan Miguel Sanz e Catalan, que foi sancionado. Sabían que era unha enfermidade no Consello Político e por iso pediron primarias de forma continua, pensando que o desgaste de Yolanda Barcina sería maior entre os militantes. Pero Barcina tamén o sabía e non quixo correr riscos. Creou suficientes nós na súa xestión para volver meter a pata no último momento. O partido segue baixo control e volveu a saír vencedor.

En marzo de 2013 tivo lugar a disputa da Barcina - Catalan no Congreso de UPN e entón o presidente do Goberno navarro estivo moi fecheiro: 871 votos a favor (51,78%) e 795 votos de Catalan (47%). A disputa que deixou o partido dividido e a ruta de cruceiros que seguiu a Barcina non axudou en nada a sanar as feridas. Ao contrario, ante a debilidade de Barcina e a falta de goberno nas próximas eleccións, o equipo de Sanz repetiu o seu intento de investir o temón. O resultado foi un fracaso e o programa xa queimou a Catalán, que se quedou sen premio.

Cal sería o mellor candidato para a oposición? Igual de ben, pero quizá mirando aos votantes Catalan tiña máis distancia de Barcina e Esparza móstrase máis ligado a el, entre outras cousas porque é o seu conselleiro. En calquera caso, ante un cidadán que votou a UPN pero que non está enfadado, o partido de dereitas segue dando unha impresión moi pobre. O resultado do navarrómetro era incerto de face á intención de voto dos partidos, pero rexeitaba con claridade a xestión do Goberno de Navarra e de Barcina.

De face ás eleccións, UPN ten agora candidato e apenas seis meses para realizar o lifting que lle corresponde a Esparza. Vaino a ter difícil: primeiro porque el ten que ter moi bos resultados e, aínda que o Navarrómetro silenciou a gran bolsa de votos de UPN, aí hai un termómetro da situación de UPN; segundo, porque o PSN necesita un bo resultado e iso tamén mal; terceiro, polo momento, o PSN xa anunciou que Barcina ou Esparza son o mesmo. Pero tamén se coñece onde está a credibilidade do PSN, e non hai dúbida de que si os números désenlle a oportunidade, volverían apoiar a UPN.

É a verdadeira oposición a que agora se confunde, sobre todo polo medo que supón Podemos e que non deixa nada claro como vai actuar e onde se vai a decidir si estase nun goberno ou non. Nin sequera está claro si presentarase ás eleccións forais, aínda que, coas previsións que teñen, non sería nin coherente nin responsable presentarse ás eleccións. En teoría, o maior problema para a posible formación de goberno de Podemos sería EH Bildu, debido á perda de votos que iso tería nas eleccións xerais españolas. Para algúns dos opositores, estes son tan españois como o PSN ou o pp, puramente centralistas. Outros pon en dúbida a súa condición de esquerdas ou os consideran demagogos. Podemos segue sendo unha gran salsa para saber exactamente que é e que vai ser, pero non hai dúbida de que é unha parte da indignación, que espertou a unha parte da sociedade –que non conseguían os demais partidos– e que vai traer cambios.

Os partidos estudan a sociedade desde dentro, máis que tentando adaptarse á marcha da mesma, priorizando o esforzo constante da súa adaptación. En xeral, os políticos preguntan pouco sinceramente polo seu traballo, están afeitos responder, sen dúbida estiran o paso coa seguridade de quen sente guía, coma se o mundo non deixase de virar. Isto impídelles a perspectiva.

Por iso, neste momento de cambio, si a verdadeira oposición de Navarra tivese que deixar algo claro, é que o cambio vai ser a súa primeira intención e que van facer todo o posible para conseguilo. Podemos, EH Bildu, Geroa Bai e I-E disputaranse o voto, pero a fórmula Fórmulas, entre esas opcións de cambio, está en Navarra. Iso é o que teñen que deixar claro á sociedade por encima de todo, que vai ser un cambio. Ese é a mensaxe que aínda non se difunde con total claridade.