Hai catro semanas le dedicé este espazo ao referendo de Escocia. Entón sinalei unhas ideas moi básicas: preguntarlle ao pobo que non é outra cousa que aceptar a soberanía, a dignidade e a liberdade do pobo e da cidadanía. A normalidade política e social que viviu en Escocia, o dereito á autodeterminación, en Europa, non ten por que limitarse só aos pobos “colonizados”; que tanto en Euskal Herria como en Cataluña hai un número considerable de cidadáns que queren debater e decidir sobre iso, que a soberanía é poder falar.

Estou obrigado a dar unha nova volta ao tema. A realidade catalá así o esixe. A verdade é que sabía que tería que facelo así. Pero non sabía o que diría nin cal sería a realidade. Non se que pensaba do que ía suceder e como ían ser as cousas. Ao final, o panorama está a desentrañarse –ou se escurece, non o sei–, polo menos sabemos cal vai ser a opción da cidadanía o próximo 9 de novembro, despois de que o Tribunal Constitucional haxa decidido suspender temporalmente a opción da maioría política.

Hai materias que non poden ser obxecto dunha análise xurídica, polo menos non meramente. Si só mirásemos ao dereito, ninguén podería explicar por que o Tribunal Constitucional ha adoptado esta decisión “exprés” que exclúe á maioría política e social de Cataluña. Por unha banda, porque a propia Constitución Española, a través do seu artigo 150.2, permite ás Comunidades Autónomas o traspaso de determinadas facultades; e, por outra, porque é moi difícil entender que o futuro de Cataluña requira a participación de todos os cidadáns españois, cousa que non sucedeu en Escocia.

Escoitamos unha e outra vez que o Goberno español non tiña outra solución xurídica, pero iso é inaceptable. Si en Cataluña a maioría do pobo quere dar a súa opinión o 9 de novembro, diso non hai dúbida, iso hai que canalizalo politicamente, como se fixo en Escocia. É evidente que a Constitución Española non é inmutable, xa que o seu artigo 135 foi modificado coa maior celeridade polo PP e o PSOE en agosto de 2011 co obxectivo de acougar “os mercados”. Podían facer o mesmo si críano necesario. Pero sobre este tema hai que fixarse noutras variables importantes: Os cálculos dos partidos nas eleccións que se celebrarán en 2015 e o “fundamentalismo” coa Constitución, onde a Constitución se converteu nunha “arma” violenta contra moitos propósitos.

A resposta que se deu en Cataluña é aínda confusa, pero vaise aclarando. Destacaría dúas claves: unha, manter a unidade política, outra, satisfacer a vontade do movemento popular. O primeiro está ligado aos cálculos dos partidos, pero o pobo pode condicionar: todos os partidos saben que hai moito en xogo e que o que descarta os desexos da cidadanía pode perder moito. A segunda é máis fácil: o que está claro é que o 9 de novembro o pobo terá a oportunidade de falar e a resposta será ampla e contundente.

Ademais, o mundo non terminará en 2014, nin España tampouco. En 2015 hai eleccións: en maio, nas comunidades autónomas, nos concellos e nas deputacións forais; no outono, eleccións xerais. A repartición das forzas de hoxe non vai durar, ou si?, e seguramente se fortalecerá a opinión a favor da liberdade e a soberanía. Á fin e ao cabo, o réxime de 1978 é o que está en cuestión, na súa totalidade, e deste tamén se vai a “plebiscito” se así o queremos.