Manuela Saenz Aizpuru, Liberadora do Libertador
Nacemento 16 de xuño de 1822. Simón Bolívar, Libertador de Sudamérica, entrou triunfalmente na cidade de Ecuador. De entre a multitude, unha moza lanzoulle unha coroa de rosas e de loureiro e axustou o seu tiro, pois o ramallete chegou aos brazos de Bolívar. Foi a primeira vez que se cruzaron Bolívar e Manuela Sáenz Aizpuru. A segunda vez, o liberador, pensando naquel primeiro encontro, dixo a Manuel: “Señora, si os meus soldados tivesen a habilidade de disparar que ti tes, xa gañariamos a guerra a España”. A partir de entón, e até a morte de Bolívar (1830), Manuela converteríase na súa parella, tanto en guerra como en amor.
O pai de Manuel, o burgués Simón Sáenz Vergara, casou en 1781 coa rica herdeira biscaíña Juana María do Campo Larraondo. Anos máis tarde tivo un romance coa criolla Joaquín de Aizpuru e en 1797 naceu en Quito Manuela Sáenz Aizpuru. A nai faleceu ao dar a luz, mentres que outras fontes consultadas aseguran que faleceu cando o neno tiña dous anos de idade. A madrastra, excluída pola súa condición de bastarda, foi acollida no convento de Santa Catalina de Quito.
Aos 17 anos escapouse do convento, pero pouco sábese do suceso e nin sequera Manuela interesouse por dar detalles do sucedido; parece que Fausto D’Elhuyar, sobriño de Juan José Elhuyar e fillo de Fausto Elhuyar, seduciu e abandonouna inmediatamente. En 1817, aos 20 anos, casou co multimillonario médico inglés James Thorne, ao que o seu pai concertara previamente. Pero isto non lle parou á hora de ir á pelexa con Bolívar.
O 25 de setembro de 1828 os inimigos de Bolívar achegáronse ao Palacio de San Carlos (Santa Fe de Bogotá, Colombia) co obxectivo de matar ao líder. Manuela decatouse das súas intencións e conseguiu entreter aos agresores. A Bolívar deulle a oportunidade de escapar da xanela e, desa maneira, salvoulle a vida. Por iso puxéronlle o sobrenome dA Libertadora do Libertador. Pero iso non quere dicir que Manuela obteña o merecido recoñecemento. Todo o contrario. No Palacio de San Carlos colocouse unha placa en recordo do suceso, pero na inscrición nin sequera cítase o nome de Manuel. Algúns historiadores describírono como un simple complemento romántico á sombra de Bolívar. Outros crearon ao seu ao redor unha lenda sexual escura, condenando as posicións abertas, progresistas e provocadoras de Manuel. Pero grazas ao revisionismo das últimas décadas, publicáronse obras que subliñan o papel de Saenz Aizpuru como heroe da independencia, e que tamén se consideran pioneiros do feminismo suramericano.
Tras a morte de Bolívar, Manuela conseguiu a súa vida vendendo tabaco, traducindo escritos para baleeiros ao inglés e elaborando bordados e caramelos de encarga, ata que morreu de difteria o 23 de novembro de 1856.
Atapuercako aztarnategian hominido zahar baten aurpegi-hezur zatiak aurkitu dituzte. Homo affinis erectus bezala sailkatu dute giza-espezieen artean, eta gure arbasoek Afrikatik kanpora egindako lehen migrazioei buruzko teoriak irauli ditzake, adituen arabera.
Chão de Lamas-eko zilarrezko objektu sorta 1913an topatu zuten Coimbran (Portugal). Objektu horien artean zeltiar jatorriko zilarrezko bi ilargi zeuden. Bi ilargiak apaingarri hutsak zirela uste izan dute orain arte. Baina, berriki, adituek ilargietan egin zituzten motibo... [+]
Hertfordshire (Ingalaterra), 1543. Henrike VIII.a erregearen eta Ana Bolenaren alaba Elisabet hil omen zen Hatfield jauregian, 10 urte besterik ez zituela, sukarrak jota hainbat aste eman ondoren. Kat Ashley eta Thomas Parry zaintzaileek, izututa, irtenbide bitxia topatu omen... [+]
Kanakyko Gobernuko kide gisa edo Parisekilako elkarrizketa-mahaiko kide gisa hitz egin zezakeen, baina argi utzi digu FLNKS Askatasun Nazionalerako Fronte Sozialista Kanakaren kanpo harremanen idazkari gisa mintzatuko zitzaigula. Hitz bakoitzak duelako bere pisua eta ondorena,... [+]
Urte bat beteko da laster Pazifikoko Kanaky herriko matxinada eta estatu-errepresiotik. Maiatzaren 14an gogortu zen giroa, kanaken bizian –baita deskolonizazio prozesuan ere– eraginen lukeen lege proiektu bat bozkatu zutelako Paristik. Hamar hilabete pasa direla,... [+]
Hiru bideo dira (albiste barruan ikusgai). Batak jasotzen du, grebak antolatzea leporatuta, Carabanchelen espetxeratu zituzten Jesús Fernandez Naves, Imanol Olabarria eta Juanjo San Sebastián langileak espetxetik atera ziren unea, 1976ko abuztuan. Beste biak Martxoak... [+]
Otsailean bost urte bete dira Iruña-Veleiako epaiketatik, baina oraindik hainbat pasarte ezezagunak dira.
11 urteko gurutze-bidea. Arabako Foru Aldundiak (AFA) kereila jarri zuenetik epaiketa burutzera 11 urte luze pasa ziren. Luzatzen den justizia ez dela justizia, dio... [+]
Bilbo Hari Gorria dinamikarekin ekarriko ditu gurera azken 150 urteetako Bilboko efemerideak Etxebarrieta Memoria Elkarteak. Iker Egiraun kideak xehetasunak eskaini dizkigu.
33/2013 Foru Legeari Xedapen gehigarri bat gehitu zaio datozen aldaketak gauzatu ahal izateko, eta horren bidez ahalbidetzen da “erregimen frankistaren garaipenaren gorespenezkoak gertatzen diren zati sinbolikoak erretiratzea eta kupularen barnealdeko margolanak... [+]
79. urtean, Vesubio sumendiaren erupzioak errautsez eta arrokaz estali zituen Ponpeia eta Herkulano hiriak eta hango biztanleak. Aurkikuntza arkeologiko ugari egin dira hondakinetan; tartean, 2018an, gorpuzki batzuk aztertu zituzten berriro, eta ikusi zuten gizon baten garuna... [+]
Luxorren, Erregeen Haranetik gertu, hilobi garrantzitsu baten sarrera eta pasabide nagusia aurkitu zituzten 2022an. Orain, alabastrozko objektu batean Tutmosis II.aren kartutxoa topatu dute (irudian). Horrek esan nahi du hilobi hori XVIII. dinastiako faraoiarena... [+]
AEB, 1900eko azaroaren 6a. William McKinley (1843-1901) bigarrenez aukeratu zuten AEBetako presidente. Berriki, Donald Trump ere bigarrenez presidente aukeratu ondoren, McKinleyrekiko miresmen garbia agertu du.
Horregatik, AEBetako mendirik altuenari ofizialki berriro... [+]
Andeetako Altiplanoan, qocha deituriko aintzirak sortzen hasi dira inken antzinako teknikak erabilita, aldaketa klimatikoari eta sikateei aurre egiteko. Ura “erein eta uztatzea” esaten diote: ura lurrean infiltratzen da eta horrek bizia ekartzen dio inguruari. Peruko... [+]
1936ko Gerran milaka haurrek Euskal Herria utzi behar izan zuten faxisten bonbetatik ihes egiteko. Frantzia, Katalunia, Belgika, Erresuma Batua, Sobietar Batasuna eta Amerikako herrialdeetara joandako horien historia jasotzeko zeregin erraldoiari ekin dio Intxorta 1937... [+]