Só podían conseguir 30.000, pero finalmente foron 103.589 os cidadáns que levaron as firmas ao Parlamento Vasco, impulsores da iniciativa lexislativa popular (ILP) que ten por obxecto prohibir a fractura hidráulica. É dicir, as plataformas Fracking Ez. O texto da lei que propoñen é moi breve e facilmente explicable: prohíbese a procura, investigación e explotación de hidrocarburos non convencionais e prohíbese o uso da técnica do fracking con calquera fin en todo o territorio da CAPV.

Si o Parlamento Vasco aproba o texto da lei tal e como está, non é difícil adiviñar cal sería o seu destino: O Goberno español presentaría un recurso ante o Tribunal Constitucional e os xuíces anularían a lei ata que se dite a resolución definitiva, que será recorrida. Así sucedeu, de momento, coas catro leis autonómicas que se promulgaron no Estado español para prohibir o fracking: Navarra, Cantabria, A Rioxa e Cataluña.

Para chegar a ese punto, o Parlamento Vasco debería aprobar a proposición de lei da plataforma Fracking Ez, algo que non vai pasar nunca. Pódese dicir con certeza, iso si, que o Parlamento de Vitoria-Gasteiz non vai pechar as súas portas á ILP, xa que polo menos tres partidos (PNV, EH Bildu e PSE-EE) confirmaron que votarán a favor da súa tramitación. Non se pode facer o que non se ve ante 100.000 nomes, e menos nun curso político con eleccións municipais no horizonte.

EH Bildu, desconfiando do resultado final do debate

O parlamentario de EH Bildu, Dani Maeztu, cre que a proximidade das eleccións municipais vai afectar ao ritmo de debate en Euskadi. EH Bildu é o único grupo que está disposto a aprobar o texto de Fracking Ez sen tocar nada, e Maeztu teme que o resto de partidos, a pesar de abrir as portas á ILP, pensen en aprobar unha versión turbulenta da mesma, se algo se acepta.

“Poderiamos ter o texto definitivo da lei cara a febreiro ou marzo –di o avogado durangarra–, pero esas datas son perigosas para algúns grupos; creo que polo menos tentarán atrasar o debate até despois das eleccións municipais. E estou seguro de que van a desdibujar a lei, como desdibujaron a proposta de lei que fixeron as Xuntas Xerais de Álava”. Lembremos que as Xuntas Xerais de Álava expuxeron en febreiro de 2013 a prohibición legal da fractura hidráulica nos parques naturais, mentres que no texto aprobado finalmente polo Parlamento Vasco a prohibición explícita había desaparecido.

O PP da CAPV, coa excepción do Concello de Vitoria-Gasteiz, opina con rotundidade ao ton dos maiores de Madrid: por unha banda, fomentar a fractura hidráulica; por outro, as comunidades autónomas non teñen competencias para prohibir a exploración e/ou explotación de hidrocarburos. Non se esperan sorpresas nesta parte do terreo de xogo. Pola contra, a postura de PNV e PSE-EE é máis complexa.

PNV: “Necesitamos saber canta enerxía temos”

Luís Javier Telleria falounos en nome dos jeltzales. TELLERIA é o portavoz do seu partido na Comisión de Desenvolvemento Económico e Competitividade do Parlamento Vasco. “Si 100.000 cidadáns manifestáronse a favor da ILP, é evidente que hai que aceptala”, díxonos, “a partir de aí imos definir a nosa posición, ninguén se sorprenderá si digo que o noso grupo, xunto co Goberno Vasco, non está en contra de estudar os hidrocarburos. É necesario saber canta enerxía temos, sempre sen prexudicar ao medio ambiente, porque a enerxía é unha variable fundamental na economía dun pobo”.

Telleria ten razón: ninguén se sorprenderá. En primeiro lugar, hai que ter en conta que case a totalidade dos permisos solicitados para o estudo de hidrocarburos na CAPV (ver mapa da páxina anterior) foron solicitados pola sociedade pública dependente do Goberno SHESA. Os detractores da fracturación hidráulica lembran que SHESA mantén todos os seus proxectos e os vínculos que mantén con empresas estranxeiras. Dentro destes proxectos, ademais da exploración, as actas das primeiras reunións de SHESA coas compañías estadounidenses Heyco revelan a explotación do gas (véxase Argia 2.333). Para que explorar si non vas explotalo?, pregúntanse os grupos que se organizaron contra o fracking, e engaden que as técnicas de exploración tamén implican risco.

O Goberno Vasco abre as súas portas

Sen negar a importancia estratéxica do gas, o PNV mostrou unha actitude moito máis crítica coas consecuencias do fracking cando lle tocou ser oposición no Parlamento Vasco. Por exemplo, preguntaron ao Goberno Vasco sobre a natureza dos compostos químicos que se utilizan na fractura hidráulica. Como contrapartida, producíronse unhas contestacións vagas ás que a conselleira de Desenvolvemento Económico e Competitividade do Goberno Vasco, Arantza Tapia, fixo alusión á seguridade e o respecto ao medio ambiente de forma xeneralizada. Os impactos e riscos do fracking están ben documentados, e aínda ninguén explicou claramente como se evitarían exactamente eses impactos e riscos na nosa contorna.

As accións poden dar mellores pegadas que as palabras. O máis significativo dos últimos meses foi a decisión do Goberno Vasco de paralizar o procedemento de declaración dos Montes de Vitoria como Parque Natural. Os dous primeiros pozos de Euskal Herria, Enara-1 e Enara-2, abriranse, segundo todo indica o Departamento de Seguridade do Goberno Vasco. Cando se coñeceu a noticia, o pasado mes de xuño, o xornalista alavés Iker Armentia, que segue de cerca os cambios na fractura hidráulica, dixo: A mensaxe do Goberno Vasco é que non convén dar un gran apoio aos Montes de Vitoria, xa que é unha zona que pode achegar un gran beneficio.

O Concello de Vitoria-Gasteiz, rival inesperado

O curioso é que o Concello é un dos grandes inimigos do Goberno Vasco no caso dos Montes de Vitoria, xa que é o principal promotor do parque natural. O alcalde de Maroto, Javier Maroto, situouse no extremo máis verde do pp, do mesmo xeito que con Garoña. Tamén deu a súa firma pública a favor da ILP. Por outra banda, fontes da área de Medio Ambiente do Concello de Vitoria-Gasteiz informáronnos da apertura dunha nova fronte relacionada co fracking: Está prevista a apertura da balsa denominada Enara-5 en Salburua, pero o humidal existente atópase na lista do convenio RAMSAR. O Concello quéixase de que o Goberno Vasco necesitaba instalar hai tempo un perímetro de protección na zona, pero que se está atrasando moito. Parece que ao final o perímetro vaise a facer, en todo caso.

PSE-EE, obrigado a cambiar de rumbo

O PSE-EE pasou inevitablemente de ser o defensor máis forte do fracking na CAV a utilizar un discurso vago. A necesidade de presentar unha vitoria ante a opinión pública impulsou ao lehendakari, Patxi López, a abrir ao catro ventos o “milagre” do gas alavés. Así, o de Portugalete puxo de manifesto o labor secreto de SHESA desde a época de Ibarretxe e, sen querer, puxo en marcha un movemento de resistencia que se volveu tan forte. Isto condicionou o discurso socialista durante a súa permanencia en Ajuria Enea. Pero as cousas cambiaron. A responsabilidade de SHESA recae agora noutros, e o PSOE utiliza o discurso antifracking en España, ben sexa por convicción ou por necesidade de facer oposición.

Así as cousas, preguntamos á parlamentaria de Vitoria-Gasteiz Natalia Rojo sobre a posición que ten o PSE-EE a día de hoxe. Respóndenos que, unha vez ratificado no Parlamento que votarán a favor de debater a ILP: “O eixo da nosa actitude é a estrita protección do medio ambiente. Por tanto, en caso de risco, oporémonos á extracción de gas. En calquera caso, sexa o que sexa o que decida o Parlamento, o debate sobre o modelo enerxético debe ser o máis certeiro posible. Euskadi conta cun 95% de dependencia enerxética, á que ten que facer fronte. Está claro que o fracking non é a solución, pero debatamos”.

Mentres tanto, as empresas traballan

Atópanse en gran parte de Hego Euskal Herria, solicitando permisos para a procura de hidrocarburos. En Bizkaia, e máis aínda en Álava, cunha porcentaxe moi alta do territorio. Non todos os permisos están concedidos, pero os traballos seguen adiante.

Bizkaia é, agora, o territorio onde máis movementos se producen. Aitor Urresti, do grupo Fracking Ez Bizkaia, explicou que é moi probable que se inicien probas sísmicas na zona de Geminis, entre Getxo e Urdaibai, a próxima primavera. O ano pasado realizáronse este tipo de probas na zona de Saia, no sur de Bizkaia e na comarca alavesa de Aiaraldea. As probas non son prexudiciais para o medio ambiente, pero son o primeiro paso imprescindible para a exploración dos hidrocarburos. Por iso, os grupos anti-fracking organizaron mobilizacións en Ugao, Orozko, Llodio e outras localidades da zona.

As autorizacións doutras zonas que afecten a Bizkaia –e ao oeste de Gipuzkoa- deben ser outorgadas polo Goberno Vasco. A si mesmo, por certo, porque son solicitadas por SHESA. En opinión de Aitor Urresti, o Goberno Vasco ten os procedementos de autorización "conxelados" para non abrir máis frontes ante o movemento antifracking que provocou o fracking.

En Navarra só hai unha autorización, a correspondente á zona de Aquiles, que cobre os terreos da Ribeira, pero aínda non hai indicios de que empecen as probas sísmicas. E en Álava hai poucas noticias sobre a Gran Enara, salvo que finalmente se descartaron dúas do sete pozos inicialmente previstos, un na zona de Foronda e outro en Koartango. Tras anunciar en once ocasiones que os labores de escavación estaban a piques de comezar, neste momento é imposible ofrecer unha previsión fiable dos pozos do centro de Álava. En palabras de Mikel Otero, de Fracking Ez, “á fin e ao cabo, a cuestión principal é saber quen será o primeiro que poña as máquinas nun lugar concreto”.