A Secretaría de Paz e Convivencia do Goberno Vasco, que dirixe Jonan Fernández, acaba de presentar o programa HITZEMAN, co obxectivo de facilitar a reinserción dos presos e presas e, en definitiva, unha solución de consenso no tema dos presos vascos. A iniciativa Sare, cuxo obxectivo é acabar coa dispersión, realizou a súa presentación o pasado día 20 en Bilbao, utilizando vías máis clásicas, pero ampliando o seu campo habitual de adhesión e actividade. O próximo mes de decembro cumprirase un ano desde que o Colectivo de Presos Políticos Vascos decidiu que cada preso podía facer as súas peticións de forma individual ante a Xustiza española. A manifestación a favor dos presos habituais de xaneiro xa chamou ás portas da Praza Nova.

Por tanto, o tema dos presos volverá rexurdir nos próximos meses, lembrando á sociedade que o problema está aí. Si, no fondo, os presos e os seus familiares sofren nas súas propias carnes a política penal do Goberno de España, pero afecto en maior ou menor medida ao conxunto da sociedade vasca.É a peor consecuencia da violencia que se viviu e é neste contexto no que, por forza, o problema ten que ser canalizado.

Neste contexto, en cambio, a pendente é altísima e, polo momento, todas as iniciativas atópanse coa política de vinganza do pp. E todo indica que aí non haberá cambios até o final da lexislatura. A próxima lexislatura vai supor unha nova situación en España e iso pode supor tamén un novo impulso no ámbito dos presos. Mentres tanto, é á sociedade vasca á que lle corresponde empuxar, porque sen iso dificilmente poderase crear unha nova situación. O impulso institucional será decisivo no seu momento, pero isto non se activará adecuadamente si unha forte mobilización social non crea o ambiente axeitado para iso.

Todas as iniciativas ao redor dos presos mencionadas no primeiro parágrafo deste ARTIGO teñen os seus propias loces sombras. A través dos pactos, o Goberno mostra a vontade de seguir adiante, pero non coa mesma forza que fai coa conculcación doutros dereitos humanos, porque o consenso así o esixe. O estilo de enxeñaría de intermediación de Elkar é evidente nas iniciativas da dirección de Fernández, e si non é posible vincular os diferentes fíos, nesta ocasión o cemento ten que facelo con todas as limitacións dun organismo oficial do Goberno Vasco. E cando hai unha muralla xigante enfronte, hai que ter en conta todas as iniciativas encamiñadas a superala. Benvido a todo tipo de iniciativas que poidan xerar buracos na parede, pero a partir dun momento, pouco máis aló da reivindicación e da denuncia.

Basicamente, o programa de reinserción Hitzeman baséase na mirada crítica que os presos e presas teñen que facer ao pasado, pero iso non se pode facer de maneira ordenada se a propia sociedade non fai o mesmo, nun proceso de paz acordado ou no modo que se queira. A mirada ao pasado é un dos problemas máis espiñentos das sociedades que viviron conflitos violentos e iso non se pode canalizar só con esa autocrítica que teñen que facer os presos. Eles tamén teñen que facer o seu, pero non é xusto nin efectivo que llo pida só aos presos. Se esa mirada crítica quere que a esquerda abertzale renuncie a 50 anos de historia, non queda máis que unha festa. Non hai movemento no mundo que tome as armas e negue toda a súa carreira, e ETA non será a primeira.

Dunha forma ou outra, hai que facer o camiño da excarceración dos presos, e neste momento, o colectivo de presos e a esquerda abertzale teñen que facer ese percorrido na costa máis alta: Co boicot de Madrid, a indiferenza de boa parte da sociedade e a debilidade que lle causa o feito de que ETA deixe a loita armada fóra dun proceso negociador e demasiado tarde.

A crise e a situación en Cataluña fixeron que se note a chegada de novos tempos en España.Ese novo tempo tamén debería permitir canalizar as feridas do conflito vasco da maneira tan ordenada como se dixo tantas veces. Mentres tanto, cada un terá que empezar pola súa trincheira, reforzando a iniciativa do outro e rexeitando o que non lle gusta, pero sen utilizar o camiño para zancadillarlo.