Con este nome ou idea abriuse o espazo dedicado ao cine vasco nos Cursos de Verán da UPV/EHU. Ouvín falar diso grazas ao mundo dos tuiteros vascos. E como o que leo permitiume reflexionar, velaquí as miñas pequenas observacións sobre o tema antes de que caia o Festival.

De antemán, sobre o diñeiro que dan a unha película por nacionalidade ou por lingua: cando se discute que é o cine vasco hai tantas definicións como opinións hai, pero eu vin e aprendín que a nacionalidade e a lingua son os temas principais. Normalmente o diñeiro tamén marca o idioma. E como ocorre cos barcos mercantes, é posible que algún deles navegue baixo a bandeira de Panamá.

– Os anos de inicio desta era datan dos anos 80. Ademais do mito do diñeiro poli-milien, os soldos procedían de Madrid e de Euskadi. E os directores, aínda que de orixe vasca, de fóra. Olea, Uribe, Ezeiza... na súa maioría, porque tamén había xente de aquí, Armendáriz, Berasategi. A maior parte deles abandonaron o lugar en que viñeran. Como nas próximas décadas, tamén hai invisibles, como Anjel Lertxundi, e algúns produtores. E é a eles a quen se debe a maior parte do cine en eúscaro que se produciu nesa década. Na Sección Principal do Festival de Cine de San Sebastián disputáronse os días entre Ke e Ke de Antxon Ezeiza. Eu fixen de figurante nun par de películas.

– A dos 90 foi a peor década para o cine en eúscaro. Os directores eran de aquí e comezaron a traballar os xéneros e a autoría. Ulloa, Urbizu, Medem... Pero en eúscaro case nada. O diñeiro que quedou tras a construción do Museo Guggenheim Bilbao, negociado a través de Euskal Media, e o de Madrid, de novo, volveron ser as principais fontes de ingresos. A maioría dos directores fóronse. No curso díxose que era polo eúscaro, pero naquela época non existía unha normativa que amparase o eúscaro nas películas. Eu fixen un par de películas e non fun.

– A de 2000 é a década máis próspera. Para o cine en eúscaro créanse as súas propias liñas de financiamento e iso deu os seus froitos, que teñen o seu reflexo no tratamento da linguaxe. Por diferenza, é a época na que máis se produciu en eúscaro. Grazas aos directores que quixeron desenvolver alí o seu traballo (Altuna, Esnal, Garaño, Goenaga, Almandoz...) e aos produtores. Despois de máis de vinte anos, os protagonistas dunha película vasca (LOREAK) volverán pisar a alfombra vermella da Sección Oficial do festival bilbaíno. A min gustaríame estar nunha estrea, aínda que teño que entrar pola porta lateral.

E agora teño o desexo de que non pase por alí até dentro de vinte anos, e que eu non estea por alí.