Un total de 2.693 casas de Estados Unidos recibiron unha curiosa carta no outono de 2013. Dicía así: “A partir de agora non estás obrigado a pagar a túa conta X nin ao acredor que tiveches ao principio, nin aos cobradores de facturas, nin a ninguén máis”. Non era divertirse ao extremo do que estaba en apertos, era a verdade, senón dicir aos que recibiron a carta que, grazas á recadación de fondos realizada coa campaña Rolling Jubilee, as súas débedas aprazadas foran compradas e condonadas por outro.

Rolling Jubilee sería en eúscaro o ‘xubileo itinerante’ ou ‘perdón en marcha’. O xubileo declárao a igrexa católica a intervalos regulares para perdoar todo pecado aos crentes. No terreo das débedas, o perdón xeral, a liquidación xigante. O antropólogo David Graeber, líder do movemento Occupy Wall Street, recentemente recrutado por un Larrun, explicou ao longo da historia que os seus patróns e xefes perdoaban as súas débedas aos endebedados porque era a condición de supervivencia sen que o sistema rompese.

Ao longo da historia... e tamén hoxe, polo menos a algúns. Recentemente, ao estalar a crise de 2008, perdoáronse , liquidado e igualado enormes buracos aos grandes debedores, é dicir, ás poderosas entidades financeiras. Pola contra, a novidade, di Graeber, é que por primeira vez o sistema decidiu non perdoar aos pequenos debedores, porque quizais estean seguros de que esta vez non se producirá unha explosión social incontrolable.

En 2011 Occupy mobilizou ao grupo Strike Debt (golpear a débeda ou dar duro a débeda, en eúscaro) para analizar esas contas. Strike Debt puxo en marcha Rolling Jubilee coa intención de obter resultados tanxibles superando a denuncia teórica. O resultado foi a carta enviada a 2.693 familias no outono de 2013: unha gran recadación organizada con 600.000 dólares, dos cales 400.000 compraron débedas de 14,7 millóns de dólares que a xente non podía recibir e pagar por enfermidades ou estudos.

Como comprar débedas con 400.000 por 14,7 millóns? Aínda que a maioría da poboación non o sabe, ten unha explicación sinxela.As débedas que os cidadáns non poden pagar, acumuladas en cartóns de crédito, préstamos ou seguros de saúde, son recollidas en paquetes polos bancos e vendidas no chamado mercado secundario. Moi barato, a miúdo ao 5% do seu prezo. Os carnazal que compran débeda sacan beneficios de perseguir e cobrar o máximo posible aos debedores. Os bancos iniciais, pola contra, logran recuperar parte da débeda, polo menos un pouquiño.

O profesor Andrew Ross, un da alma da campaña, subliñou que o obxectivo foi facer pedagoxía, xa que a débeda acumulada de 15 millóns de dólares non é maior que unha pinga no mar. Principalmente realizáronse tres compras de débeda relacionadas con problemas de saúde.

Ross, que publicou o libro Creditocracy, está orgulloso de dar a coñecer á xente a mecánica da débeda. “Poucos saben o barato que se venden as súas débedas no mercado e cando se decatan cámbiaselles a psicoloxía. Porque cando chámache o cobrador, esixindo o pago íntegro da túa débeda, ti sabes que el comprou a túa débeda a un prezo moi alcanzable”.

Ratos atrapados na roda

David Graeber escribe: “A maioría de nós estabamos en Occupy, dun lado a outro, refuxiados do sistema de débeda de Estados Unidos. A medida que o movemento se fortalecía, empezamos a ser conscientes do que realmente é o sistema: a débeda é o sistema de apropiación de bens para os ricos, como aquí no mundo”.

Outro que escribiu moito de débeda entre os de Occupy Wall Street é o filósofo George Caffentzis, esposo da economista emprendedora Silvia Federici, que morreu hai dous anos. Caffentzis pasou recentemente por Madrid e Barcelona. As súas ideas pódense atopar recollidas en internet tanto nas entrevistas que ofreceu en castelán como no escrito “Contra a economía da débeda” que lle devolveu o movemento Auditoría Cidadá.

Caffentzis dise a si mesmo que está especializado na filosofía do diñeiro. A continuación resúmese a súa análise.

Os traballadores necesitaron séculos para facerse coas súas propiedades e poder así acceder aos préstamos dos bancos. O Estado promoveu a concesión de préstamos por parte dos traballadores, especialmente tras a gran crise de 1930, para acougar á poboación. Este modelo foi crecendo e desenvolvéndose até a década de 1970. Entón o Estado empezou a pór a educación e a sanidade en mans das corporacións privadas; os dous servizos que os traballadores debían pagar cada vez máis polo seu móbil empezaron a baixar os salarios e a devolver aos traballadores bens públicos a débedas.

Tras o neoliberalismo destes anos, moita xente endebédase para sobrevivir e endebedarse fai que sexa dependente, que estea disposta a soportalo todo, o mesmo si báixanche o soldo. “Convertémonos/Convertémosnos en ratos que corremos tolos dentro da roda. (...) O sistema manterase mentres os traballadores acepten seguir na roda da débeda. O capitalismo está a cambiar de forma: hai economistas que din que unha gran masa de xente terá que traballar case como escravos”.

Caffentzis non ama o concepto middle class: “Basicamente a clase media é o resultado dese endebedamento, é dicir, traballadores que creron que algunha vez poderían chegar a tocar a clase superior. (...) Hoxe hai que endebedarse para conseguir as cousas básicas da vida. Temos un dilema: si queremos que todo sexa comerciable ou si imos deixar fóra do circuíto as necesidades básicas: alimentación, educación, saúde e vivenda”.

A campaña Rolling Jubilee conseguiu dar protagonismo á pequena débeda da xente. É dicir, a pesar de que a un cidadán a súa débeda suponlle unha carga insoportable, con perspectivas xerais sitúase nun nivel micro.No debate da débeda, en cambio, case sempre se deu importancia á débeda macro e, sobre todo, ao endebedamento público.

“O movemento pola Xustiza Global –di Caffentzis- centrouse na débeda pública na década de 1990. Chegou a hora de que os seus herdeiros comecen a colaborar cos movementos que acaban de empezar a loitar contra o micro débeda desde 2008”.

Só foi o inicio da liberación de 2.693 familias das súas débedas. Actualizando aquilo de Bertolt Brecht: “Os debedores non serán liberados das súas débedas senón por outros debedores”.