A autodeterminación chamábase antes e agora o dereito a decidir. Pero son o mesmo? Para uns si e para outro non. O profesor da UPV/EHU Asier Blas pon un pouco de luz na súa blog de Argia (comparando os procesos de secesión (III): liderado e dereito a decidir): “En síntese e simplificación, a autodeterminación defínese como un dereito propio para o territorio dun territorio ou nación. Pola contra, o dereito a decidir é o novo suxeito que se autoconstituye. Esta autoorganización non ten por que facerse sobre unha nación, senón sobre unha vontade democrática”.

A iniciativa Gure Esku Dago está a levar a cabo numerosos actos en torno ao dereito a decidir e á cadea de persoas que unirá Iruñea e Durango o próximo 8 de xuño. Gemma Zabaleta, Juan José Ibarretxe e Floren Aoiz defenderon a semana pasada en Bilbao o dereito a decidir de Euskal Herria. Na rede pódese ver toda a mesa redonda (na páxina 46 de Argia tes unha referencia máis ampla) e tratáronse moitas ideas interesantes, pero merece a pena profundar nunha idea subliñada por Zabaleta: hoxe é posible avanzar no dereito a decidir, e nas conversacións de Loiola en 2006 chegaron a un consenso sobre o tema o tres principais familias políticas de Euskal Herria: PNV, PSOE e esquerda abertzale. É dicir, non nos referimos ao que é imposible ou moi difícil, non, senón ao acordo alcanzado hai oito anos.Xunto a
Jesús Egiguren e outros, Zabaleta, que foi conselleiro do Goberno do lehendakari Patxi López, defende en minoría as ideas que están á marxe da ortodoxia do PSE, pero foron aceptadas polos que actuaban en representación de todo o PSOE, xunto a Jesús Egiguren, Rodolfo Ares, que confiaba en Ferraz.

O moderador da mesa redonda, Mariano Ferrer, púxolle o acento a Zabaleta, preguntándolle que físgoa tiña para ser optimista co seu partido, tendo en conta de que recentemente Patxi López definiu ese dereito con esta frase: “O dereito a decidir é a entrada en vigor das competencias que che outorga o Estado”. Zabaleta puxo a resposta na reforma da Constitución española, que debería iniciarse unha vez superadas as eleccións europeas e as primarias do PSOE.

Todo iso, unido á convocatoria do referendo en Cataluña, condiciona as pretensións do PSOE de reformar a Constitución, que se está celebrando en Cataluña. E esa gran onda cada vez máis preto, a idea do dereito a decidir, necesariamente, tomará cada vez máis forza na sociedade vasca, como adoita suceder cíclicamente, antes coa idea da autodeterminación e máis tarde, no fondo co Plan Ibarretxe, na forma do dereito a decidir.

Para Ramón Jáuregui, do PSOE, ambos os conceptos son o mesmo e, por certo, na entrevista de Berria (4-5-2014), tamén contestaba a Zabaleta con claridade: “Cando falamos do dereito a decidir referímonos ao dereito á autodeterminación. Si a pregunta é a reforma constitucional que introduce o dereito de autodeterminación por parte do PSOE, a resposta é que non (…) Todos os destinos son posibles, pero non a través dunha consulta”. O pasado mes de novembro, o catedrático da UPV Alberto López Basaguren tamén deixou claro en Larrun, en Quebec e en Cataluña: O Tribunal Supremo de Canadá de 1998 deixou claro que Quebec non tiña dereito á independencia, pero que o Goberno canadense estaba obrigado a negociar co de Quebec si unha maioría clara deles apoiaba a independencia.

Cando se abordaron todas estas cuestións na sociedade vasca, a iniciativa estivo sobre todo en mans dos partidos políticos, con todas as limitacións que iso leva. Aínda que de momento sexa simbólicamente, a partir do 8 de xuño a sociedade tamén tomará o seu protagonismo, xa que o tema é, en esencia e sobre todo, susceptible de estar en mans da sociedade.