Como en moitas iniciativas deste tipo, o movemento partiu da inquietude dunhas poucas persoas, hai pouco máis dun ano. Co tempo, a xente foise reunindo até formar a amálgama de hoxe. Ainara Oyaga e Iñaki Justes son dous dos implicados no caso. Subliñaron a pluralidade da xente que participa na asemblea, pero sen citar nomes de partidos ou sindicatos concretos, “para que ninguén dea marcha atrás”. Fixéronnos unha listaxe dos que compoñen a Asemblea de Cambio Social de Navarra: “Invisibles, cidadáns puros, nacionalistas, españois republicanos, socialistas, comunistas, feministas, ecoloxistas, vasquistas, transexuais, anticapitalistas, defensores do descrecimiento, internacionalistas...”. Justes fala con firmeza: “É a primeira vez que en Navarra se xuntan tantas persoas diferentes desde a Transición”.

Queren pór o peso nas persoas, nun mesmo. Pero, dunha maneira ou doutra, é evidente a diversidade. “Transversalidade”, nas súas palabras. E Justes teno claro: “Sendo de diferentes opinións e traxectorias político-sociais, si non hai transversalidade, acabouse, non hai forma de unirse”. Esa é precisamente a esencia e o sentido desta iniciativa: sumar diferentes, esquecer as diferenzas e traballar sobre os puntos comúns. Así o explicou Oyaga: “Ao asociarse con parecidos, os obxectivos conséguense máis rapidamente. Nós imos máis amodo. Pero o obxectivo é facer o camiño xuntos”.

Ese camiño xa deu os seus primeiros froitos. Aínda que con dificultade. “Cada un traía a súa mochila e o principio non foi fácil”, di Justes. Pero o camiño, e as tres asembleas que se celebraron até agora, serviron para moito. “Cada un deixou os seus obxectivos dalgunha maneira, para que todos esteamos cómodos”. A esta idea coincide tamén Ainhoa Aznarez, membro da asemblea: “Queremos compartir un marco de confluencia. Construír un espazo confortable que nos une ás distintas sensibilidades”. Desa confluencia xurdiron consensos e, por consenso, elaboraron un documento no que se recollen as reivindicacións básicas. O documento ten catorce eixos, desde os dereitos sociais e económicos até o proceso de paz. Entre outras cousas, a actitude favorable ao eúscaro e a necesidade dunha reforma fiscal son algunhas das cuestións expostas.

Pero máis aló do preciso, o obxectivo é claro: O cambio político e social en Navarra. As dúas palabras van xuntas, política e social, porque a primeira non ten sentido sen a segunda. Esa é precisamente a preocupación de Justes: "O cambio no Goberno de Navarra é posible e non é tan difícil. Pero iso vai supor un cambio real? Eu dubídoo. Para conseguir un cambio político real, é necesario un cambio social”. E ese cambio, en opinión de Oyaga, ten que ser “profundo” porque “non necesitamos parches”.

Cambiar a sociedade para cambialo todo

A sociedade navarra sabe o que é estar ao bordo do cambio. Pero tamén sabe o que é deixar que as oportunidades se desperdicien. O caso máis significativo é o de 2007, cando o PSOE impuxo ao PSN a prohibición de formar goberno conxunto con NaBai dando as costas á vontade dos navarros. Por iso, está por ver si as alianzas que se deron no movemento popular repítense no ámbito institucional. Isto, en calquera caso, por importante que sexa, é de segunda categoría para os membros da Asemblea de Cambio Social. O seu reto é cambiar a sociedade para obrigar ás institucións a cambiar. “Temos que cambiar a sociedade para cambialo todo”, di Oyaga.

Falan dunha base: si a sociedade é capaz de funcionar segundo outros valores e prácticas, as institucións veranse obrigadas a cambiarse. Isto supón unha transformación radical das inercias existentes: “Agora temos a oportunidade de darnos conta de que o sistema nunca funcionou, senón que estabas ti fronte aos gañadores” —di Oyaga—, “porque o que agora che facían a ti facíalo a outros”. Falan de valores, de valores ecolóxicos, de repartición da riqueza, de democracia participativa... Cren nas alternativas que a cidadanía pode pór en marcha e aí ven o estímulo para o cambio. “Si non cambiamos nada de abaixo, en balde”, resume Justes.

En definitiva, ese protagonismo das persoas é, na súa opinión, o que lles distingue dos partidos. Aznárez ten clara a diferenza: “Na rúa ven cousas diferentes. Moita xente ve lonxe a partidos e sindicatos, coma se estivesen a dar voltas noutra órbita( )”. E esa preocupación levoulles, na súa opinión, a organizar este movemento popular: “é o momento de cambiar as tendencias empregadas até agora e de construír outros espazos para facer fronte ás necesidades da cidadanía”.

Ese é o marco que xa se construíu e o reto que se expón agora é sumar cada vez a máis cidadáns. Neste sentido, reclamaron que a mobilización que se convocou para o 12 de abril sexa un fito. Organizarase nun ambiente festivo, co obxectivo de fomentar o "mutuo coñecemento" entre a cidadanía vasca.

O resultado de todo iso está por ver si en Navarra vaise a producir o cambio. E a pregunta, así exposta, é “pura ciencia ficción” segundo Justes, “porque non se sabe”. Pero ten claro cal é o papel da Asemblea de Cambio Social de Navarra, “facilitar o camiño para ese cambio”. A este discurso coincide tamén Aznárez: “Os cambios non se fan de forma inmediata, necesítase unha gran masa crítica. A nosa obrigación é unir forzas e construír e difundir o espírito de cambio”. E de momento, con pasos pequenos pero firmes, están a facer ese camiño.