Para empezar, había que saber cal era a realidade das empresas e o curso pasado realizouse unha enquisa a 711 alumnos e alumnas de FP de Gipuzkoa. Os datos das 490 empresas que se presentaron aos comicios foron os seguintes: Este ano levará a cabo a segunda edición da enquisa. A finais de setembro de 2014, celebrarase unha xornada de análise de resultados entre todos os axentes implicados para acordar de forma conxunta os pasos a dar.

“Xorde a preocupación de que a maioría dos alumnos e alumnas, sendo euskaldunes, estea a pensarse en que é o que ocorre na práctica”. Así nolo contou Fermin Lazkano, responsable do grupo de proxectos Ekinberri do IMH. Comezaron cunha pequena investigación na escola e vendo que os resultados non eran tan malos como se pensaba nun principio, decidiron ver en que estado atopábase tamén no resto das comarcas. Así xurdiu o proxecto Gehitu. O proxecto conta coa asesoría lingüística de Ahize-AEK e a colaboración da Deputación Foral de Gipuzkoa.

O curso pasado recolléronse os datos dos alumnos de 20 centros educativos de Gipuzkoa. Querían medir si os alumnos de FP do modelo D, cando van realizar as prácticas, son atendidos no idioma e teñen a oportunidade de realizar as prácticas en eúscaro. Trátase da primeira fase do proxecto, por suposto, despois virá a fase de intervención, “unha vez analizados os datos entre todos, entre representantes da empresa, responsables de prácticas, responsables de plans de eúscaro e representantes institucionais”.

No caso dos enquisados no curso 2012-2013, o 53% foron estudantes de modelo D, mentres que o 33% foron estudantes de modelo A. Os datos recolleitos foron divididos en tres grupos: en que idioma recibiuse aos alumnos, é dicir, o primeiro contacto coa empresa foi en eúscaro –tanto de forma oral como na documentación recibida–; en que idioma traballaban co titor designado pola empresa, é dicir, si o titor era euskaldun e, no seu caso, si traballaba en eúscaro; e, en terceiro lugar, en que idioma falábase co resto de traballadores da empresa. Segundo os datos recolleitos, nas empresas existen polo menos 99 acolledores, aínda que sexan euskaldunes, que traballaron en castelán cos seus alumnos. “Aí está a tarefa”, segundo Lazkano. “É unha recepción, non hai dificultades técnicas e con pouco, o número aumentaría facilmente”. A dos titores é máis difícil. “Tócache a ti o euskaldun, o que quere falar en eúscaro, o que ten o costume de falar en eúscaro sobre o seu traballo, e falar en eúscaro durante tres meses como responsable…”. A cantidade non é, ao seu xuízo, tan mala: O 42% impartiuse en castelán e o 37% en eúscaro. Pero, ademais, hai euskaldunes que traballan en castelán; segundo a enquisa, en 50 casos, aínda que sexan euskaldunes, aos alumnos fixéronlles en castelán. Por tanto, “iso tamén sería un punto de intervención interesante”.

Definirán a intervención cando recollan e valoren os datos da segunda enquisa. Pero, polo momento, xa se están inventando unas cantas frases. Por exemplo, reunir aos responsables de prácticas e deixar en evidencia nos seus procedementos se os titores son euskaldunes ou non, e facer un seguimento, “nos casos en que sexan euskaldunes, para pedir ao alumno que os corrixa en eúscaro”. A continuación, desenvolveríase unha campaña de diálogo cos empresarios, sobre todo con aquelas empresas que contan con plans de eúscaro. Lazkano, con todo, é consciente de que a orixe deste proxecto xurdiu da vontade de dúas ou tres educadores preocupados polo eúscaro e que os centros educativos non poden intervir nas empresas. Con todo, ten claro que “as prácticas de formación profesional tamén son parte do modelo educativo” e que é responsabilidade dos centros que as practiquen no modelo elixido polos alumnos.

Por tanto, e aínda recoñecendo que o grao de intervención dos centros limítase á observación, considera necesario establecer algún tipo de procedemento para respectar de forma automatizada o modelo de elección do alumno ou alumna.

Oferta de FP en eúscaro?

O responsable do IMH di que existe certa relación entre o modelo de escola e o seu uso. “O feito de que haxa persoas que traballen en eúscaro, é dicir, que sexan alumnos do modelo D, ten que ver con recibir en eúscaro, pero o resto de modelos están moito máis relacionados co castelán”, explica Lazkano. Neste sentido, quixemos coñecer cal é a oferta de Formación Profesional que existe no modelo D e no modelo A, xa que o nivel de coñecemento de eúscaro do alumno é un dato significativo. No curso 2013-2014, o 76% do alumnado de Formación Profesional de grao medio está encadrado no modelo A e o 23% no D. O Departamento de Educación indicou ao comezo do curso que o modelo en eúscaro aumentou na Formación Profesional e que por primeira vez, máis dun cuarto dos alumnos está en eúscaro.

Por territorios, a oferta que se fai en castelán presenta diferenzas notables. Aínda que en Gipuzkoa o modelo D é o predominante nos centros de FP, en Bizkaia e Álava predomina a oferta do modelo A. Con todo, cabe destacar, por exemplo, que en Álava se produciu un importante incremento da demanda do modelo D por parte do alumnado. Segundo os datos de Eustat, entre 2010 e 2011 a matriculación no modelo D de Primaria aumentou un 12%. Si a isto engadimos que nas empresas tamén se está dando un cambio xeneracional e que ademais de ser euskaldunes, son máis os que estudaron en eúscaro, “ese salto ao traballo tamén é máis fácil, porque teñen menos problemas para utilizar o eúscaro técnico”. Por iso, Lazkano é optimista, a condición de que se acorde a fase de intervención. Neste sentido, dentro de 3-4 anos poderíase remedir o traballo realizado, “se a intervención tivo ou non impacto”.