O PNV prometera na súa última campaña electoral buscar un novo pacto sobre o autogoberno vasco e o autogoberno vasco. E iso é o que está a facer agora, nas conversacións previas para a creación dun Grupo de Traballo sobre Autogoberno no Parlamento Vasco. Debería haberse formado xa, pero está atrasado e parece que pode estar fixado en febreiro de 2014.

Unha vez que se produza este feito, o punto de partida será o Novo Estatuto que impulsou Juan José Ibarretxe, un contido que, segundo anunciaron os jeltzales, é válido como tolo, pero non como procedemento. É dicir, a teoría serve, pero non para facelo a través da consulta e moito menos desafiando ao Estado. As bases do camiño actual establecéronse na época de Josu Jon Imaz: “Non impor, non impedir”.

Para facer fronte á frustración e o baleiro xerado entre os jeltzales polo fracaso do Plan Ibarretxe, tratábase dunha nova formulación tecida pola “alma máis pragmática” do PNV. En canto ao estilo, naquela época o obxectivo era estar comodamente en España e para iso os vascos tiñamos que “seducir” a España. O contido baseábase en: Bilateralidad ou bilateralidad entre España e a CAPV, é dicir, que ninguén pode decidir en por si, nin impedir.

Un artigo de Txema Montero de 2007 tamén pode dar pistas sobre o fracaso da consulta de Ibarretxe e Montero propuxo a creación dos Estados Xerais vascos de face ao futuro, co obxectivo de acordar o maior nivel de autogoberno posible entre os vascos. Eses estados xerais son, polo momento, o Parlamento Vasco, e en canto ao contido posible, o obxectivo sería que os acordos bilaterais chegasen ao maior número de ámbitos posibles. “Creo –dicía Montero– que iso é posible en todo salvo na Defensa e na representación estranxeira do Estado. É moito máis do que temos e algo menos que o dereito de decisión unilateral”. O catedrático da UPV/EHU Juanjo Álvarez tamén pode dar algunha pista do obxectivo no número 158 de Larrun (outubro de 2011): “Se cambiásemos a capacidade do Concerto Económico ao ámbito político, teriamos unhas potencialidades tremendas”. Non se aclara como se desbloquea a falta de acordo, e si non hai unha gran forza social detrás, o normal é que o máis débil réndase.

EH BILDU anunciou que levará á comisión de traballo o Plan Ibarretxe e os Acordos de Loiola. No seu día, Batasuna rexeitou o Plan Ibarretxe, pero con tres votos seus, foi o que permitiu a súa aprobación no Parlamento Vasco no ano 2004. En canto aos Acordos de Loiola, ETA non aceptou que Batasuna dese o si ao pacto, aínda que os seus representantes, Rufi Etxeberria e Arnaldo Otegi, querían que este fose o que fose mellor. Sete anos despois, EH Bildu, que tamén representa a EA e Aralar, que defendían o Plan Ibarretxe, porao como punto de partida para avanzar no autogoberno.

Os grandes cambios non son só estruturais na esquerda abertzale. Si durante anos o dereito de autodeterminación e a territorialidad foron a base do conflito armado, a esquerda abertzale actual recoñece que eses principios só deben alcanzarse por vías políticas e que a autodeterminación non é o obxectivo máis importante desta conxuntura. Así o manifestou o pasado mes de setembro, ao dar a coñecer a iniciativa Euskal Bidea e explicar a súa intención de avanzar progresivamente no camiño da soberanía: “Queremos facer o Camiño Vasco da man das nosas decisións. Queremos decidir en Euskal Herria. Non imos quedarnos á espera dun día sinalado para decidir o futuro, que queremos tomar cada día as nosas decisións en Euskal Herria”. É dicir, que o proceso de paz e a construción dun pobo cotián teñen prioridade e que a reivindicación da independencia non vai obstaculizar a estes.

EH Bildu vai tentar chegar a algún acordo co PNV e entre os jeltzales tamén hai partidarios de impulsar esas tendencias, pero os inconvenientes non son fráxiles. O PNV estableceu xa co PSE as claves moi importantes da construción popular, nun acordo que se acaba de materializar entre ambos. A medio prazo, por tanto, é moi posible que se o soberanismo e a construción popular van seguir adiante, iso fágase con microacuerdos máis que con macroacuerdos.