Un gravado alemán popular (XVI. o século XV) ilustra a portada do libro Absurdo kontuak ou Tolemias populares. Foi seleccionado pola editorial Pamiela, segundo díxonos o autor do libro: “As contas ou os contos están escritos desde a miña visión filosófica do absurdo. No preámbulo da (deas)teoría caótica do absurdo tentei estudalo e aclaralo. Fixen a miña tese filosófica sobre a linguaxe filosófica dos presocráticos. Ukoreka, é o que é Badena e na triloxía de Arian está tamén a súa esencia. A tese refírese a unha palabra: Todo. Ser, être, to be... Ao mesmo tempo, todo é tamén todo. Nestes contos expliquei cousas de absurdo, tamén filosóficas”.

O seu primeiro libro de narración chámase Euskomunia ou Zoroastroren artalde. Nesta última escribiches tamén sobre a tolemia. Que son as contas de Absurdo?

É un traballo literario, pero tamén de vida. As cousas ocorren nunha situación especial, en Kokoherri, no pobo dos tolos. En cada conta aparecen os problemas e as vicisitudes deste pobo. Teñen unha crítica escura, pero normalmente os contos populares dos tolos están escritos como se adoita contar, incluso os chistes. Son cuestións inventadas cunha perspectiva máis literaria. Publiquei 11; teño outros nalgún sitio.

Como definirías estes contos?

É un tipo de conta. Aínda que son historias de pícaros e travesos, estes son doutra especie, os personaxes non importan tanto, o que importa é a colectividade ou o pobo.

É político, home de lei, filósofo e escritor, ademais de académico. É unha terra de tolos..., unha pouco tola a túa vida.

Todos temos algo dese mundo, porque todos temos soños. Os soños que facemos cando durmimos a miúdo non dependen da lóxica, polo que todos temos que recoñecer que a tolemia non nos é totalmente estraña, como Kokoherri non o é. Kokoherri é o pobo dos demais, pero debaixo deles somos os demais. É certo que a miña vida ten moitas circunstancias e este país tamén, aínda que ás veces tento ser un home unidimensional ou un especialista. Con todo, cando falo de política non podo deixar de lado as opinións filosóficas, e cando falo de filosofía non o fixen en política. E o mesmo noutras áreas.

Kokoherri é o pobo dos demais, pero debaixo eles somos nós... Rógolle que profunde nesa opinión.

Kokoherri é o que todos tocamos como un estraño, pero, ao final, é algo que nos revela a estrañeza de nós mesmos. A palabra coco aparece nos nosos costumes en moitos lugares. O coco era estraño, pero non nun sentido inadecuado, digamos, como un maqueto, senón doutra maneira. Orixe utiliza a palabra coco, Euskaldunak poeman por exemplo. En Pamplona, cando falamos de castelán, dicimos “Que vén o coco!”. En Leitza os castellanoparlantes utilizaban a palabra coco, os que viñan ao pobo, os que non sabían eúscaro e os que querían aprender euskera, non eran vascoparlantes natos, moitas veces eran do pobo veciño, eran estranxeiros. É un país de xentes estrañas, pero entre esas xentes estrañas tamén somos nós.

Hai clans en Kokoher: Hitzontzi, Jakineltze, Ustepuxika, entre outros.

E autoridades: o alcalde, o cura, incluso o curandeiro, que se chama a si mesmo curandeiro ou curandeiro. Existen clans pero non son grupos definidos. Neste tipo de contas o protagonista é sempre o pobo, como o protagonista é o pobo, os nomes cambian, os personaxes non están do todo desprivados, nin tan sequera definidos, só teñen algunha descrición. O grupo é importante, pero o grupo defíneno as relacións que teñen os mesmos personaxes co alcalde, o cura, o garda, o petrikilo ou o tratante, co poder e a forza.

Tamén hai personaxes que se chaman Inorrez, Inonée ou Inoizko.

Cando fago talles invencións trato de descubrir a algúns que non o son, pero que andan por aí, por todas partes, en bromas e en mentiras, facendo apostas, cometendo excesos entre a verdade e a mentira.

É Kokoherri Euskal Herria?

Sen dúbida.

O último conto céntrase no taia.

Coñecín a Taia en Leitza, pero se utilizou máis en Goizueta ou Arantza. En Pamplona aínda se di “comprar á osca”. Comprábase ás apalpadelas. O que eu coñecín nas tendas de Pamplona xa non era taia, eran regras. Era un costume moi especial. Quería dar testemuño da historia e dicir que o diñeiro non é tan vello: Ten só 3500 anos. O diñeiro que non se utilizaba nas culturas exipcias é contemporáneo de Grecia. Taia é o aceno de identidade da nosa cultura, cos medios dixitais e virtuais que existen hoxe en día pódense facer este tipo de representacións. Propoño un taje dixital coma se dalgunha maneira tratásese de diñeiro, el podería converterse no substituto do diñeiro físico.

No dicionario utilizas palabras difíciles de atopar: palda, ídolo, relo… A palabra Sopikun por outra banda. De que é Patxi Zabaleta cómplice?

O cómplice é colega, que se mantén como membro en momentos difíciles. Preto del está todo o corpo, o veciño. Non quero representarme niso. Ou si. Como ocorreu. En cada momento, facemos os papeis dun ou doutro. É o que quero dicir.

Tes fama de narrador.

Si, gústame. O narrador sempre ten un toque un pouco anticuado. Conta historias antigas que veñen dalgún sitio. As cousas de absurdo falan da antigüidade, hai unha ou dúas, pero a maioría refírense a preocupacións sobre o futuro, relacionadas co diñeiro ou o progreso. O narrador refírese ao futuro e aparece necesariamente como narrador repetidor. Aos protagonistas xórdenlles problemas absurdos e dálles unha saída absurda aos contos, non se arranxa nada nestes contos. Son contos, non son novelas. Bo, tampouco nas novelas arránxase nada.

Reivindicaches no prologo “un lugar na literatura para as cousas absurdas”. Pide un lugar en literatura?

Estas contas poden ser unha especie de conto, teñen unha estrutura axeitada para facer literatura. Teñen unhas características propias. É dicir, tratamos de expresar o absurdo a través de bromas ou chistes. En Euskal Herria é un vello costume o dos tolos. Os donostiarras din de Bilbao isto ou iso, tamén deles; os guipuscoanos de Navarra e viceversa. Tamén hai un pobo tolo xunto a cada pobo. En Andalucía, por exemplo, as contas de Lepe son moi coñecidas. Son cousas de todas clases, é unha reivindicación dunha clase de literatura. Non é a miña petición persoal por iso.

As contas tamén teñen un preámbulo, baseado na filosofía: Sesión da (deas)teoría caótica do absurdo.

Nas culturas occidentais, mesmo na máis alta, a filosofía sacralizou a lóxica. O libro máis coñecido de Aristóteles é a metafísica, máis aló da física, a teoría. Pero, en verdade, todo o efecto de Aristóteles, o que condicionou o pensamento, non é a metafísica, senón Organon. Fala de lóxica. Isto foi admitido máis tarde, repetiu Kant, e agora está admitido en toda clase de metafísica, mesmo en toda clase de dialéctica. Por iso, situar unha visión da evolución e do cambio da absurda fronte ao Cosmos e ás principais regras da física, as regras do pensamento dominante, ten significado. Cada vez máis. De feito, as regras da física están a cambiar. Agora preséntallenos unha nova xénese que non vén da lóxica pero que tentamos ver a través da lóxica.

Tamén fala vostede de Albert Camus, entre outros.

Camus traballou a teoría do absurdo, pero é unha teroría existencialista que utiliza o absurdo para dicir que a lóxica non ten sentido. Dicía que todo é absurdo e iso causoulle desesperación. Pero eu fixen un deas(teoría) do absurdo, refugallo o absurdo, porque o absurdo non pode ser unha teoría.

Por iso caótico! É que a vida, ao ser revoloteada, é tamén unha consecuencia diso a túa literatura?

A literatura é parte da vida, todos temos algo que ver. O que non é escritor é lector, e o que non é lector nin escritor, dalgunha maneira, a través doutros medios de comunicación, ten algún tipo de relación coa literatura. A literatura é un medio que a sociedade necesita para facer as súas propias declaracións. Moitas veces as expresións máis humildes da literatura son os vellos e os chistes, tamén se utilizan para configurar o pensamento dun mesmo. A literatura é vida, e iso explícase nese totum revolutum. Son os que aprendes ou os que che faltan. No fondo, a literatura é o medio ou a maneira de expresar os teus desexos.

Non prevalece o filósofo sobre o autor literario no seu caso?

Tentei non inmiscir demasiado a filosofía. Houbo un tempo en que tiven moitos lectores, os lectores da triloxía de referencia, e algúns deles dicíanme que era difícil introducir a filosofía. Entón, aquí, na caótica teoría do absurdo (deas) tentei resumir esa diferenza, que tamén aparece transversalmente nos contos. É verdade, aínda que ás veces queres evitar facer declaracións de estilo mestre, non te podes escapar, e iso é un erro.

A literatura axúdanos a vivir?

A vida non nos satisfai, temos desesperacións, pero a literatura tampouco está satisfeita. A literatura é a expresión dunha necesidade ineludible.