Gerra zibil turistikoa
Irun, 1938ko uztaila. Ibilbide turistiko bitxia abiatu zen lehenengoz, bi urte lehenago piztutako gerraren gune nagusiak bisitatzeko. Nazionalak, pixkana-pixkana, aurrera egiten ari ziren eta, maiatzean, dekretu berri baten bidez, Turismo Zerbitzu Nazional frankista zirkuitu turistikoa antolatzen hasi zen, Iparraldeko Gerra Ibilbidea delakoa bisitatzeko: gudu zelaiak, gune kaltetuak, babeslekuak....
Bidaia agentzia bereziaren helburua bikoitza zen. Batetik, dibisak pilatzea, bidaiari gehienak atzerritarrak baitziren. Bestetik, bisitariekin propaganda lana egin nahi zuten frankistek, eta asmo horretan ere turisten jatorri anitza lagungarri zen.
Bidaiaren abiapuntua ez zuten deskuiduan aukeratu. 1936ko irailaren hasieran, Irungo gudua eta frankisten garaipena funtsezkoa izan zen Gipuzkoako Kanpainan, Iparraldeko Ofentsiba hasi baino lehen. Hiria hartuta, muga, eta beraz Frantziako Estatuarekiko lehorreko lotura eten zuten; hala, penintsula iparraldeko errepublikazaleen arma hornikuntza oztopatu zuten.
Ibilbidea Oviedoraino iristen zen eta, besteak beste, Donostian, Bilbon, Santanderren eta Gijonen egiten zituzten geldialdiak. Handik gutxira beste ibilbide bat prestatu zuten, bereziki turista portugaldarrak erakartzeko: Galiziako Tui herrian abiatu, Santiagotik pasa eta Gijoneraino iristen zen. Eta hilabete batzuk geroago, nazionalek penintsula hegoaldea kontrolatu ahala, Hegoaldeko Gerra Ibilbidea ere antolatu zuten.
Turismo Zerbitzu Nazionalaren autobusetan egiten zituzten bidaiak, bisitarien hizkuntzetan trebatutako bide-erakusleak lagun. Bisitaldiak eta azalpenak ez ziren soilik gerrari buruzkoak, arduradunak konturatu baitziren propaganda eragingarriagoa zela gudu kontu gordinak eduki kulturalekin goxatuz gero. Bidaien maiztasuna gorabeheratsua izan zen, baina gerra amaitu ondoren ere iraun zuten, 1945 arte.
Propaganda ahaleginen emaitza balioestea ez da erraza: 20.000 turista inguruk egin zituzten ibilbideak –errepublikanoen aldean, esaterako, nazioarteko brigadistak 40.000 inguru izan ziren– eta, gainera, ezin esan zenbateraino doktrinatu zituzten. Bigarren helburuak, ekonomikoak, ez zuen emaitza kaxkarra izan: garaiko zortzi milioi pezetako irabaziak izan zituen proiektuak.
Pamplona, 1939. No principio do ano, a praza de touros da cidade foi utilizada como campo de concentración polos franquistas. Tivo oficialmente capacidade para 3.000 prisioneiros de guerra, nun momento no que non había fronte en Navarra, polo que os encerrados alí deben ser... [+]
Segundo Hernandez preso anarkistaren senide Lander Garciak hunkituta hitz egin du, Ezkabatik ihes egindako gasteiztarraren gorpuzkinak jasotzerako orduan. Nafarroako Gobernuak egindako urratsa eskertuta, hamarkada luzetan pairatutako isiltasuna salatu du ekitaldian.
