País Vasco, Salvador Espriu

Tradutor: Juan San Martín

Egan, 1967

Salvador Espriu cumpriríaos o día dez si vivise até cen anos. Narrador, dramaturgo, pero sobre todo poeta, mesmo poeta nacional catalán. A nosa pequena patria está en celebracións: O ano 2013 é o ano Espriu, no que predominan as guirnaldas de foguetes, os eloxios á obra do escritor. Vantaxes de xogar sen estado pero sendo nación.

Entre nós, o poeta foi traído en exclusiva. Un poema de José Antonio Loidi, 1965. Koldo Izagirre e Gerardo Markuleta serán máis contemporáneos. Pero Juan San Martín foi o que máis traduciu ao euskera. Dous das súas obras máis importantes son o libro de Sinera (66) e Zezen larrua (83-86). Con todo, outro traballo de San Martín pon en marcha toda a maquinaria.

Revista Egan, número 1967. Nel, tres poemas: “Illargia”, “A illobia de Carlos o Renombrado”, “Aizea”, escritos por Espriu –os títulos da primeira en eúscaro no orixinal– traducidos por San Martín. Todo quedaría moi ben, tres poesitos, os que Espriu dicía que lle gustaba tanto si non se tomasen as obras completas do 68, se non se elixise o Tomo de Poesía, se non abrise o Tomo de Poesía, nas apartado Fraccións, versos, intencións, matizas. Mire, catro poemas baixo o epígrafe País Basc: “Ilargi”, “A tomba de Carles o Nobre”, “Aizea”, máis “Biar” con data 06-08-67. Esta sección é un cesto de cestas, a maioría son poemarios escritos por encargo, pero hai recompilacións. Como ese xerme da colección que, aparentemente, quixo escribir a Euskal Herria. Non está en ningún lugar determinado que quixese escribir a colección, pero si se sabe que escribiu os poemas sen que ninguén llo pedise. Por lóxica: No ano 58 expresou a súa intención de iniciar o “ciclo da colectividade”, unha poesía máis cívica, a discursividad dos versos, a vocación de denuncia, a presenza identificable da realidade política do pobo. A pell de brau dos 60 móstranos as súas características: é un libro de transición, desde o mito de Sinera –a patria pequena e o mundo perdido– até o de Sepharade –como dicían os xudeus da diáspora á península ibérica–. Os expertos din: comeza a combinar unha reflexión lírica sobre a morte e a condición humana cunha crítica firme sobre a España franquista. E logo está a admiración de Espriu polo País Vasco. Escribiu ao lehendakari no 83: nas súas mans áxiles e nos seus coñecementos estaba a causa suprema de Euskadi, que sentía.

Nas edicións posteriores de obras completas, son seis os poemas que se dedicaron a Euskal Herria: aos anteriores hai que engadir “Gau” (69) e “Son unha canción biocida” (70). E o mellor: ao parecer, aínda queda algún inédito.