Placa e groso
O tomate, Solanum lycopersicum, converteuse na raíña dos vascos. Nesta época na horta, entre flores, no balcón, na xanela, onde non se pon agora? Está a imporse no duelo con outras verduras de verán que xa comezou hai tempo. Coroamos e remontado. Pobres de min!
O tomate é un froito de América. Custoulle centos de anos gañar a confianza dos vascos e a honra de vela con normalidade nas nosas mesas. A nosa nai, para que aprendésemos a comer tomate de neno, en lugar de vinagreta, púñanos con azucre. Hai quen non comeu nunca por ser estranxeiro na nosa xeración anterior.
Do mesmo xeito que os cactus teñen as súas espiñas, o tomate ten cabelos en todas as follas, pedúnculos e talos, excepto o froito. O que significa que é un apaixonado do secado, unha planta en contornas de ambiente seco. O feito de ter cabelos indica que a maior parte da auga absorberase pola terra. Traídos de América e colocados no ambiente húmido do Atlántico Vasco, o mal fungo que suscita esta humidade vive a medias cos ataques dos creadores. É dicir, permanecer. E o que vive, o que non vive ben, non pode frutificar en abundancia. O que vive nA Pla non pode deixalo gordo. Pola contra, Euskal Herria vivirá e deixarase levar polo bo tempo nun ambiente axitado e no mediterraneo. No sur, o tomate nin sequera ponse paus, arrástrase polo solo, sen temor a esas enfermidades que se propagan pola humidade. No Norte Atlántico temos traballos con tomate. Temos que construír na horta unha serie de tomates que eviten a humidade de todas partes. Humidade dobre, terrestre e aérea.
Dar dúas voltas a este dobre problema antes de cambialo. E, por exemplo, elixir a terra máis quente, sollía e esponxosa. Os mellores son os recunchos opostos á parede, secos e no colo das cálidas paredes. Aplicar á terra a area, o cal ou o po de lume para que se inche o solo. Na horta duplicarase a distancia entre filas e entre a planta en ringleira; o aire moverase máis facilmente e o sol quentará toda a planta, incluso a terra. Ademais, cando nos movamos entre os tomates non romperemos follas ou ramas e causaremos feridas que abran a porta ás enfermidades. Doutra banda, facer ttontos de terra para substituílos. A nivel de terra atópase o nivel da auga que subiu por baixo da capilaridad e que se escapa mediante un chanzo, dando ás veas un aire de terra seca. Ver, si non, como se colocan as oliveiras sobre un chanzo. E para terminar, recentemente cambiados, regar só para pegar. A partir de aí, non regar o tomate. Ademais de pór a planta a piques de enfermar, a auga crecerá os tomates en quilos. E queres comer tomate doce ou auga?
Datorren uztailean izango al dugu lanik? Izango al dugu labore uzta biltzeko lanik? Gure aldean, etorkizuna planifikatzeko eta antolatzeko gaitasun handia dute landareek; ia landare guztiek. Bere zikloa biziko den tokian gertatuko diren gorabeheretara egokitua izango da... [+]
Omiasainando todos os froitos metidos”, di a expresión. Mandio é un puñado de mazás, cabaza e kiwi (Malus domestica, Cucurbita maxima e Actinidia chinensis). Outros moitos máis serán millo (Zea mays); ou fabas (Phaseolus vulgaris); pataca (Solanum tuberosum), cebola... [+]
Tes unha horta? De neno, as dúas hortas que coñecín en casa tiñan un muro. Un na volta e o outro nun lado. Unha boa utilización dos muros fará que a horta teña un gran beneficio. Creará un refuxio: colocarase no lugar axeitado para facer sombra, ou para protexerse de... [+]
Aproveito o eco que me dá esta tarde para comentarllo ao lector: fóronse os días máis longos do ano e a noite alargouse e a luz do día comezou a acurtarse. Isto terá consecuencias terribles nas plantas e evitemos en nós.Este verán que acabamos de
comezar e que vai ir... [+]
Facer un buraco co plantador e meter a planta. Xa están plantadas as guindillas da dor (Capsicum annuum), que quentará para o verán deste ano. Só de pensalo, os meus dentes puxéronseme suorentos.
No noso pobo o río Oria convértese nunha rise, e nas persoas das ribeiras... [+]
Desde o vermello, Rubus fruticosus e Rubus ulmifolius. No talo vermello os novos brotes e follas son vermellos, aínda que pronto se veran verdes. No outono, mesmo cando o frío lle queime a pel, as follas volveranse vermellas. Vermello na manteiga e vermello no lixo vello... [+]
A maioría das colleitas realizáronse. O final do ciclo das plantas é o xerme que dá inicio ao ciclo doutra nova planta. Cando repomos a colleita adoitamos recoller froitos ou sementes e comeremos das dúas para quentar o inverno. A planta destinou enormes forzas á... [+]
O allo, Allium sativum, nunca falta na nosa cociña. Cabezales secas colgando todo o ano e novo durante o primeiros seis meses. As cabezas de allo e os grans están a desviarse de casa á horta, a época de seméntalas. Tamén despois, fóra da época de sementa, o allo deberá... [+]
A tempada do allo xa está aquí. Tempada de sementa de allo. O da súa colleita será máis tarde, e el ten que empezar a traballar na cabeza. Na cabeza, o do allo. Pero non todos buscamos a cabeza do allo. Cada vez vese máis a miúdo nas hortas o allo sementado para verdes... [+]
Contesto cun punto, non de temor, senón de respecto e vergoña, cada vez máis a miúdo, a quen me pregunta case calquera cousa nas plantas. E ese punto é cada vez máis grande.
Pola noite, alguén me preguntou cando se debe sementar o tomate (Solanum lycopersicum). Eu estaba... [+]
O pobo catalán de Puigcerdá atópase no monte, no Pirineo, a 1.200 metros de altitude, e é fogar de duros invernos. Lembra aos tempos nos que aquí viviamos un clima máis desapracible.
Durante centos de anos comeron alí, como nós, a col (Brassica oleracea). Mesmo nos... [+]
Coles sen cabeza, Brassica oleracea var. acephala edo var. viridis, col galega e col de trigo. En Galicia é a col, a máis común. Utilízase para facer a sopa verde, que ten unha gran gloria. Desde Euskal Herria e seguindo a beira do Atlántico, veralo en case todas as hortas... [+]
O azafrán de maior renome, o Crocus sativus, é español. Todo o mundo vende azafrán español. Moitos dos azafranes que se producen no mundo viaxan a España e véndense coma se fóra de aquí. Está organizado un roubo formidable. É caro, moi caro, e o timo é duro.
En... [+]
As herbas de caspa (Symphytum officinale e Symphytum tuberosum) son aptas para o auzolan. Fan un gran traballo para promocionar a súa contorna, un ecosistema que complemente a súa vida. Son amables coas que están ao seu lado e son amables. Sobre todo, tede en conta aos que... [+]