Necesito catro plantas para completar a lista do trece que os vascos nos apetecerían. Algúns nos axudaron a sobrevivir: alimentos, materiais... E outros vivindo: creando espiritualidade... Necesitamos de todo. Tamén para completar o corpo. Ademais do de Facebook, Edorta, que tamén é amigo meu, proponme a verbena (Verbena officinalis) como representante das herbas medicinais. Aínda que me apaixone esta herba deliciosa cun tronco cadrado, entre as herbas medicinais teño os meus favoritos, amigo meu.
Pasmobel bat, Anagallis arvensis. Recollín, secé e recollín todo o que atopo ao meu ao redor, ano tras ano, e todos os anos acábaseme a pila, ten un pedido terrible. É a herba medicinal máis admirada da nosa contorna. É deses que parecen curarche só de pronunciar o seu nome. Bruxaría. E así é: si tes infección, toma auga durante tres días en xaxún. Non tardarás en adiviñar os pus e os pasmos fuxindo.
Malva, Malva sylvestris, tamén o teño entre os meus favoritos. A miña avoa tiña sempre preto da porta unha herba medicinal. Tamén hai un delicioso manxar, novas follas para ensaladas e flores de todos os xeitos. Dáselle unha malva para que o gando que perdeu o rumor recupera a cantidade de alimento que necesita. Son testemuñas de moitos tratamentos parecidos entre esta planta e a nosa cultura, nomes que temos, ademais do latín do colonizador: ziga, zigi, ziguin...
Había que escoller tamén un representante de todos os grans e para min o trigo, Triticum spp. A palabra "millo" é grega e significa pan ou alimento básico. Os vascos tivemos moitos alimentos básicos (hur, ezkur, gurbe, sagarmin...) pero entre os que os convertemos en pan tras a fariña e a fermentación, o trigo será o máis indicado. Mijo, Panicum miliaceum e millo, Zea mays, con ou sen permiso dos míticos.
E non podo terminar sen pór unha planta que explique a débeda que temos os vascos coas culturas avanzadas de Asia, non? A maioría das plantas que encheron os nosos hortos, campos, amplos camarotes e ventres e as formas de cultivalos herdámolos delas. E para elixir un só, o allo, Allium sativum; ou mellor dito, o allo, Allium spp. Desde a difícil sopa de allo da miña avoa, a de calquera comida simple de Mugaritz, até a salsa de pescada de sidra da miña propia fama. Allo, adorado.