En liberdade condicional desde o 19 de maio de 2011. Como vives esa contradición que une liberdade e condición?

Teño prohibido o acceso a 38 departamentos franceses, grandes cidades. Teño que facer unha chea de peticións para saír de Francia, esperar meses, ata que os tribunais decidan que podo saír por cinco días. Non podo levar unha vida normal, facer o traballo con normalidade. Quérennos en paro, pobres, impídennos o día a día digno. Hai un programa contra ex militantes que estiveron no cárcere, é xenérico, atopei a moitos compañeiros na mesma situación. Non queren pasar páxina, e mellor, porque nós tampouco a queremos. A loita continúa fóra.

Non podes falar de determinadas cousas.

Prohíbeme falar dos actos que fun condenado. En decembro de 2007 foi a primeira vez que me concederon a liberdade condicional. Pero case un ano despois, ao fío do que dixen nunha entrevista, volveron levarme ao cárcere. Criticé a lei antiterrorista e decidiron que si criticaba a lei falaba de feitos. É absurdo, pero fan o que queren. A xustiza antiterrorista é un equilibrio entre forzas. E de momento a relación de poder está a favor deles.

Si eles teñen o poder, como interpretas toda a cronoloxía? O abandono, o reingreso, a situación actual.

Os membros de Action Direct eramos catro. Joelle Aubron atopábase moi enferma e faleceu dous anos despois de saír en 2004. Nathalie Ménigon obtivo o terceiro grao en agosto de 2007. E entón era incomprensible que Georges Ciprian e eu permanecésemos no cárcere, xa que a nosa condena era máis curta que Joelle e Nathalie. Sacáronme a min, e non lles gustou nada: atoparon unha escusa para entrar na casa de volta. Por último, en 2011 saín de Georges. A loita foi dura. Recordo a varias persoas, Georges Ibrahim Abdallah, que aínda está dentro despois de 29 anos. E moitos compañeiros vascos, Frederic Haramboure, Jacques Esnal, que deberían estar no cárcere moito tempo atrás.

25 anos no cárcere, sen contar os tempos de MIL e GARI. Só ten medo dicilo. Como os lembras?

O cárcere é unha loita, hai que aguantala, hai que aguantala, pola contra estás morto. Desde o primeiro día, desde a comisaría, os presos políticos son condenados a colaborar, baixo a ameaza dunha dura condena. Pronto nos condenaron a cadea perpetua, porque rexeitamos calquera colaboración. E esperaron sete anos para renovar o noso proceso, facendo unha gran represión contra nós nese sete anos, illamento, ameazas, malleiras. Esperaban que a imaxe do grupo se derretiera. A primeira vitoria foi que en sete anos sacámonos do illamento e tivemos unha actitude colectiva. Era importante facer esa demostración. En todo momento sacaron o tema: a crítica da loita armada, o arrepentimento. En 2010 dixéronnos que si faciamos un texto, criticabamos as nosas accións, rexeitabamos o camiño da loita armada, podiamos saír do cárcere.

Volvamos a Toulouse, á adolescencia. Mesturábanse moitos elementos: Cara a maio do 68, pero sobre todo a loita antifranquista.

Tiven dous encantos na miña vida; un, ter 16 anos en 1968; outro, vivir na capital dos vermellos –e todos os que loitaban contra Franco e estaban exiliados en Tolosa, entre eles moitos vascos–. Tres novos que estivemos xuntos no Liceo creamos comités de acción. Cando nos detivemos á pregunta das armas, tiñamos dúas opcións: San Sebastián ou Barcelona. Non máis. Era evidente que non iriamos a París. Eran os tempos do proceso de Burgos. Uns exguerrilleros déronnos contacto cos de ETA. E, mire, a primeira acción clandestina que fixen no ano 70 foi a impresión dos Traballadores, e a publicación dos de VI, nunha das nosas imprentas clandestinas de Tolosa. Coñecín a Oriol Solé Sugranyes nas reunións de apoio do proceso burgalés, e un responsable de ETA díxonos que había que abrir unha fronte en Barcelona. Empezamos a pensar en como levar a cabo a loita armada en Barcelona, en relación co que ocorría en Euskal Herria. Así naceu o MIL.

Por que estaba tan claro Cataluña ou Euskal Herria? Noutras palabras, por que non naceu Action Directe en 1970?

A loita armada é algo relacionado cunha situación. Sen maio do 68 non haberá loita armada en Alemaña, Italia. Sen a ofensiva do movemento autónomo de 1977-1978, nunca existiría Action Directe. Algúns mozos din agora que hai máis condicións para a loita armada que nos anos 70-80. Pero a loita armada non é algo mecánico, fai falta condicións subxectivas, unha ofensiva do movemento, a experiencia, moitos factores. A primeira vez que saín do cárcere o asunto estaba moi débil, pero agora estou a escoitar as cousas pertinentes. E cando pomos a pregunta, a resposta xa está dentro, na reflexión da xente que a atende xa hai unha solución que está en camiño de germinar. A actitude tan ofensiva do antiterrorismo é, ademais, porque senten que algo vai pasar, aínda que o terrorismo xa non sexa importante. E creo que en Euskal Herria ocorre máis ou menos o mesmo, que queren todo baixo control, polo que se pode pasar.

Como vían vostedes, desde os movementos da esquerda radical, non só a actuación de ETA, dos vascos en xeral, que era a loita contra un réxime, senón tamén a defensa dunha identidade propia?

A finais dos 60, a principios dos 70, ETA era moi popular no seo da extrema esquerda francesa. Pero houbo un corte. En 1973, a extrema esquerda francesa rexeitou dúas cousas de capital: primeiro, apoiar a realidade do movemento obreiro internacional; e segundo, apoiar ao nacionalismo. Deses rexeitamentos derívase o abandono de todas as posicións da loita armada. Foi o final do programa revolucionario da extrema esquerda francesa. Naquel momento ETA aínda era popular, até 1977. E os únicos que defenden a ETA son os Autónomos, que puxeron sobre a mesa a pregunta da loita armada. Non podo comprendelo. O movemento da esquerda muda nace nas loitas de apoio das asociacións nacionais e do anticolonialismo. E a situación de Euskal Herria era colonial, como a de Cataluña. Entón é absolutamente lóxico que dentro da extrema esquerda francesa apóiese un movemento cara á liberdade nacional. Hoxe en día moitos non entenden como se pode loitar pola construción dun estado. Por tanto, non apoiamos máis aos palestinos? Nunha loita pola liberación nacional, primeiro fas un estado libre, é a base do principio revolucionario. E despois, si queres, segue loitando contra a burguesía.

Que lectura xeral fai vostede dos 50 anos de actividade de ETA e do cesamento definitivo da violencia?

Tiven unha actitude favorable ao final. Son consciente das dificultades que se presentan nesta época. Penso que o mellor era acabar este primeiro proceso e empezar a negociar a excarceración dos presos. Porque a forza destes cadros políticos nun movemento legal é importante. Teñen unha gran experiencia para levar a cabo unha loita política real. Foron 50 anos, a loita armada pódese parar, non é un deshonor. As condicións cambiaron, pero fai falta unha táctica política estratéxica que permita xestionar esta fase da loita política. Lenin, interrogado polo éxito do partido bolxevique, dixo: “O noso partido foi legal, ilegal, tomou as armas, deixou as armas, foi ao parlamento”. Tiñan unha experiencia incrible, por iso chegaron ao Palacio de Inverno. E a primeira resposta dun proceso de paz é un triunfo electoral, e cada vez máis eleccións. Hai unha historia de 50 anos. E si alguén fixo algo por Euskal Herria foi ETA e non os demais, os que se presentan baixo a bandeira do pacifismo, do legalismo. Agora é o momento de xestionar a cuestión política, sabendo que só se pode facer coa dereita española, porque a esquerda sempre terá a oposición da dereita.

Fala da excarceración de presos e España ofrece solucións individuais; fálase de arrepentimento, perdón.

Entre os membros de Action Direct acordamos que non haberá solución individual, que entramos para levar unha loita política e que saímos cunha solución colectiva. Non é unha satisfacción, pero estou contento de saír o último, porque non deixei a ninguén atrás. Si empezas con desculpas e similares, o Goberno español debe pedir perdón pola ocupación de Euskal Herria, polos asasinados, polos torturados. Un pode dicir que ata que isto non ocorra non pedirá perdón. Houbo unha pelexa, houbo mortos por todas partes, sería xusto. Os que tomaron as armas tamén son vítimas ou, mellor dito, tomaron as armas para evitar que se convertan en vítimas da violencia. A cuestión é que tampouco respectan as súas propias normas. Vímolo na historia de Alemaña: durante vinte anos dixeron que si Rote Armee Fraktion deixaba as armas, liberarían aos presos. Tras o abandono das armas por parte da RAF, a liberación dos presos prolongouse durante 4-5 anos, xa que sabían que sería un triunfo tremendo. Non queren confesarse, queren humillarnos, saír coa noite pola porta de atrás. A idea que queren pasar é que non nos dan a benvida. Non queren ter a 10.000 persoas diante de Martutene.

Despois de 50 anos de loita lóxica, non é pouco falar dunha saída digna dos presos?

É só unha etapa. Penso que a vitoria de ETA non é posible de momento, porque estamos nun momento ultra-reactivo. Non é tempo de vitorias para ninguén. Pero o proceso de paz non é un fracaso de ETA. O tratamento que España fai do proceso é un fracaso, está a levarse a cabo nun ridículo fronte á opinión internacional. É un proceso de paz e non hai nada que negociar, non se pode manter unha certa coherencia. Eu creo que Euskal Herria existe como agora porque en 1959 houbo uns mozos que exerceron unha gran presión sobre o Estado español. A autonomía está polo menos, e é o primeiro camiño cara á independencia. Algún día España estalará. Agora mantense porque o poder da forza está do seu parte.

Vostede confésase “non romper os soños” no 70 cando aposta polas armas, diría o mesmo desde hoxe?

Aínda teño grandes esperanzas. Pasei un cuarto de século no cárcere, son maior que antes, estou enfermo, pero sigo preparado para todas as aventuras revolucionarias. Sabendo ademais que a aventura revolucionaria pode suceder en calquera momento.